Ordinaire burenruzie over kraaiende haan groeit uit tot nationale rel in Frankrijk


Een burenruzie over een kraaiende haan is in Frankrijk uitgelopen op een nationale rel waarover de rechter zich buigt. ‘Frankrijk moet zijn eeuwenoude waarden verdedigen.’


De haan Maurice was geïrriteerd, uit zijn doen. Hij schuifelde wat heen en weer, pronkend met zijn roodbruine verenkleed. Maar hij kraaide niet, niet met die vreemde mensen zo dicht in de buurt.

“Zie je wel, hij heeft last van stress”, oordeelde zijn eigenaresse Corinne Fesseau. “Ik heb er last van, dus hij ook. Hij kraait zelfs nauwelijks meer.” Ze pakte hem op voor een knuffel. “Hij is maar een baby.”

Maurice, bijnaam Momo, is uitgegroeid tot de beroemdste haan van Frankrijk. Maar zoals altijd in een land waar een diepere betekenis vaak vlak aan de oppervlakte ligt, is hij veel meer dan slechts een haan. Hij geldt als een symbool van de nooit aflatende Franse strijd tussen degenen voor wie het platteland alleen dient om vakantie te vieren en de permanente bewoners.


Moerasland

Twee vakantiegangers hebben Corinne Fesseau en Maurice aangeklaagd. Zij brengen elk jaar, net als duizenden anderen, hun vakantie door in Saint-Pierre-d’Oléron, de belangrijkste plaats op het eiland Oléron aan de Franse westkust.

Het eiland bestaat voor een groot deel uit moerasland en “eenvoudige, witgeschilderde en in de zon blinkende, propere dorpen”, zoals de Franse romancier Pierre Loti tegen het einde van de negentiende eeuw schreef. Het deed hem denken aan dorpen die hij in Noord-Afrika had gezien. Loti, behalve schrijver ook marineofficier, ligt op het eiland begraven.

De klacht tegen Maurice en zijn eigenares is ingediend door een gepensioneerd echtpaar uit de buurt van de stad Limoges, die ongeveer op dezelfde hoogte ligt als het eiland Oléron. Hun vakantiehuis staat vlak bij de woning en kippenren van Corinne Fesseau. De buren hebben last van het gekraai van Maurice, dat hen ’s ochtends naar hun zin veel te vroeg wekt, en willen dat een rechter opdracht geeft hem uit de buurt te verwijderen.


Recht om te kraaien

Een rel op nationaal niveau was geboren toen de landelijke media dit plaatselijk nieuwtje overnamen en journalisten poolshoogte kwamen nemen. Tienduizenden mensen uit alle delen van het land hebben inmiddels petities ondertekend tegen de eventuele gedwongen verhuizing voor Maurice.

Tal van burgemeesters van kleine plaatsen overal in Frankrijk spraken er schande van en riepen op tot bescherming van de kraaiende Gallische haan als symbool van Frankrijk. De haan heeft het recht om te kraaien, zoals het platteland recht heeft op de geluiden die daarbij horen. Voor buitenstaanders geeft het geen pas hun gebruiken op te dringen aan bewoners van het platteland, volgens de protesten.

Het geschil raakt aan de kern van Frankrijks nog steeds ongebroken connectie met zijn verleden als landbouwnatie. Aan het zelfbeeld van een land dat het boerenleven en een simpeler bestaan dicht bij de natuur verheerlijkt. Een parlementariër uit de Lozère, na Frans-Guyana het dunst bevolkte departement, werd zo aangegrepen door het geschil rond Maurice dat hij voorstelde om de geluiden van het platteland officieel uit te roepen tot nationaal erfgoed.

Corinne Fesseau werkte lang als serveerster. Na haar pensionering is ze onder de naam Coco een loopbaan begonnen als zangeres, met een voorkeur voor het repertoire van Edith Piaf. Zij bekijkt de zaak vanuit het standpunt van Maurice: “Een haan moet zich kunnen uiten.”


Oude traditie

Burgemeester Christophe Sueur van deze piepkleine hoofdstad ziet in de kwestie een grotere bedreiging: “Frankrijk moet zijn eeuwenoude waarden verdedigen. Een daarvan is het houden van dieren die horen bij boerderijen. Wie naar Oléron wil komen, moet ook accepteren hoe we hier leven.”

Het grootste deel van het jaar wonen op het eiland zo’n 22.000 mensen, maar dat worden er in de zomermaanden vaak twintig keer zoveel. Burgemeester Sueur vertelt dat sommige vakantiegangers zelfs hebben gevraagd om een stop op het luiden van kerkklokken.

Sueur: “Een minderheid wil ons zijn manier van leven opdringen. Sommige mensen wijzen onze gebruiken af.” Het houden van kippen is volgens hem een oude traditie op het eiland, dat van het vasteland was gescheiden tot de opening van een brug in 1966.


Stedelijk gebied of niet

Ter bescherming van de haan Maurice kwam de burgemeester met een verordening ‘tot behoud van het plattelandskarakter’ van Saint-Pierre-d’Oléron. Een goeddeels symbolische maat*regel, waarmee Sueur vooral nog eens bevestigt dat hij pal achter Maurice staat.

Een kandidaat voor het burgemeesterschap, Thibaults Brechkoff, kwam vorige week even langs bij Corinne Fesseau. Hij is nu al op campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar en wilde haar een hart onder de riem steken: “Dit gaat behalve over de haan ook over wat het betekent om op het platteland te leven. We moeten Maurice verdedigen.”

Een slecht leven heeft Momo niet. Met zijn opgezwollen glanzende verenpak stapt hij humeurig heen en weer op het achtererf van Fesseau met drie hennen achter zich aan. De rechtbank heeft hem uitstel verleend tot 4 juli, wanneer de zaak wordt behandeld in de rechtbank van de plaats Rochefort op het vasteland. Niemand heeft het over uitzetting op korte termijn, laat staan over een voor hanen nog wreder lot.


‘Zoete rust van het platteland’

Het protesterende echtpaar uit de buurt van Limoges, Jean-Louis Biron en Joëlle Andrieux, is van oordeel dat de kippenren van Maurice zich in stedelijk gebied bevindt. Corinne Fesseau en haar echtgenoot hadden daar rekening mee moeten houden, vinden ze. De klagers vragen een rechter “een eind te maken aan de overlast die wordt veroorzaakt door de kippenren, en in het bijzonder door het kraaien van de haan Maurice”.

‘Stedelijk’ lijkt wat overdreven. Het bescheiden huisje van Fesseau met zijn helderblauwe luiken ligt aan de rand van dit kalme plaatsje van 6.700 inwoners, met zijn stenen kerkje, hoge kerktoren en nauwe winkelstraat. Daarbuiten beland je al gauw in de moerassen en de “zoete rust van het platteland”, in de woorden van Pierre Loti.

Klagers Biron en Andrieux hebben een heuse gerechtsdeurwaarder ingeschakeld om de door Maurice veroorzaakte geluidsoverlast te constateren. De deurwaarder hoorde de eerste dag niets, rapporteerde hij aan de rechtbank, maar op de tweede en derde dag stelde hij vast dat Maurice “om 6.30 en 7.00 uur” kraaide.


‘Discreet’

Een bemiddelaar stelde voor om Maurice telkens wanneer Biron en Andrieux in hun vakantiewoning verblijven, elders onder te brengen. Maar Corinne Fesseau reageerde afwijzend en boos: “Ik laat me niet van mijn haan scheiden. Die lui moeten niet denken dat ze hier een paar weken per jaar kunnen komen en ons vertellen wat we moeten doen!”

Volgens de advocaat van de klagers, Vincent Huberdeau, schetsen de lokale en landelijke media een verkeerd beeld van het conflict: “Mijn cliënten zijn helemaal niet tegen de haan. Ze hebben nooit gevraagd of hij kon worden gedood. Het gaat ze alleen maar om die herrie.”

Ze lieten hun huis 15 jaar geleden bouwen en brachten er kalme vakanties door totdat Fesseau in 2017 een paar meter verderop haar kippenren installeerde. De advocaat: “Mijn cliënten worden afgeschilderd als mensen die de natuur en dieren haten, maar dat is absoluut niet waar. Ze hebben niets tegen het platteland.”


Lage, hese kraai

Laatst, vroeg in de ochtend, stak Maurice zijn kop door het piepkleine luik van de groene houten kippenren. Hij klokte zachtjes. Precies om 6 uur, de zon kwam net op, verstarde hij, richtte zijn kop op, schudde zijn lellen, opende zijn bek en produceerde een lage, hese kraai. “Discreet”, volgens de omschrijving van zijn advocaat.

Corinne Fesseaus echtgenoot Jacky, een gepensioneerde visser, werd er die ochtend in elk geval niet wakker van. Karine Karom: “Waarom moet je een haan arresteren?” Ze woont vlak bij de klagers. “Het is alsof je vraagt om te stoppen de kerkklokken te luiden. Je moet mensen hier op het platteland niet verbieden om dieren te houden.”

Haar buurman, een visser: “Ik heb die haan nog nooit gehoord, ik begrijp al die opwinding niet. En zelfs als ik hem had horen kraaien, wat dan nog, het is een haan.”

De controverse is ook Corinne Fesseau niet in de koude kleren gaan zitten. “Voor dit allemaal begon was Maurice een gelukkige haan, alles ging goed”, zegt ze met zachte, droevige stem. Haar advocaat constateert dat alle onrust een negatieve invloed heeft: “Maurice lijdt daar duidelijk onder, want de laatste maanden heeft hij maar zelden gekraaid.”


DM, 01-07-2019 (© The New York Times)