Horen journalisten thuis in de cinemazalen van het Israëlische leger?


De aandacht verschuift van de oorlogsmisdaden van Hamas naar die van Israël. De persdienst van het Israëlische leger nodigde daarom journalisten uit naar een screening van Hamasbeelden. De Standaard ging niet kijken.


Vorige zaterdag kreeg ik, terwijl ik in Israël verslag uitbracht van het conflict met Hamas, een bijzonder voorstel via Whatsapp. Het Israëlische leger (IDF) had 43 minuten aan ruw videomateriaal van gedode Hamasstrijders verzameld en aan elkaar gemonteerd. Samen met andere leden van de internationale pers mocht ik de beelden de volgende dag exclusief komen bekijken in een cinemazaal in Tel Aviv. De horrorfilm was volgens de uitnodiging ‘cruciaal voor de berichtgeving over wat had plaatsgevonden op 7 oktober’. Er was maar één voorwaarde: camera’s en telefoons mochten niet mee naar binnen. Journalisten mochten de beelden wel zien en beschrijven, maar ze mochten ze niet meenemen en konden ze dus ook niet verifiëren.

De uitnodiging kwam niet op een onverdacht moment. De explosie aan het Al Ahli-ziekenhuis in Gaza, enkele dagen eerder, had behalve tot veel doden ook tot een ongekende propagandaoorlog geleid. Eerst beweerde Hamas dat een Israëlisch luchtbombardement vijfhonderd dodelijke slachtoffers had geëist (het waren er minder en het was geen luchtbombardement). Daarna bleek het bewijsmateriaal dat Israël aanbracht om de schuld bij de Palestijnen zelf te leggen, wankel en mogelijk vervalst. We weten ook dat Hamas het enige bewijsstuk dat uitsluitsel kan geven – een stuk van het projectiel – van de site heeft verwijderd en niet deelt met onafhankelijke onderzoekers.

In die context besloot ik in samenspraak met de hoofdredacteur om de vertoning in de cinemazaal aan mij voorbij te laten gaan. We schreven uitgebreid over de moordpartij door de Palestijnse strijders. Deze week trok ik met fotograaf Gert Jochems naar het luxehotel aan de Dode Zee waar de slachtoffers van de aanvallen op de kibboetsen verblijven. Ze vertelden over gegijzelde familieleden, een vermoorde vader en hoe ze uit het raam van een brandend gebouw moesten springen. Dat verhaal staat vandaag uitgebreid in de krant.

Eindeloos zwelgen in het geweld is niet onze rol. Zeker niet in een conflict dat van Antwerpen tot Tel Aviv wordt neergezet als een strijd van het licht tegen de duisternis. In de strijd tegen ‘het kwaad’ riskeren beelden een haast onstilbare vergeldingsdrang op te wekken. Zo schreven media over de hele wereld over ‘veertig onthoofde baby’s’. Allemaal op gezag van een legeraanvoerder in een reportage van een Israëlisch propagandamedium dat nauwe banden onderhoudt met premier Benjamin Netanyahu. Het bleek niet te kloppen. Netanyahu postte op zijn X-pagina video’s van flatgebouwen in Gaza die letterlijk platgebombardeerd werden. Vergelding, ook voor veertig onthoofde baby’s die nooit hadden bestaan.

Niet alle media maakten dezelfde afweging. Na de eerste vertoning op zondag, liepen de cinemazalen in de dagen daarna opnieuw vol met journalisten. Gezaghebbende media als The Guardian, The Wall Street Journal en The Atlantic schreven wat ze er zagen: een Hamasstrijder die de vader van twee kleine joodse jongens vermoordde met een granaat en daarna, voor hun ogen, de koelkast plunderde. Enkele mannen die een Aziatische gastarbeider probeerden te onthoofden met een tuinslang. De beelden sluiten aan bij wat we al hadden gezien, maar we kunnen ze niet checken. De Standaard waagt zich liever niet blind aan het bijtanken van afgrijzen, dat alleen moet dienen om de balans van proportionaliteit te verzwaren.

Evengoed gaan sommige media dezer dagen, zeker in de Arabische wereld, wel heel ver om het sadisme van Hamas te relativeren. Ze focussen op de leugens van het IDF – die er zijn – en het criminele onrecht van de Israëlische bezetting – dat er is – om wat die dag gebeurde nogal kritiekloos te contextualiseren. Heel wat Palestijnen (en hun sympathisanten) wuiven het extreme geweld van 7 oktober wel erg snel weg. Ze spraken alleen van ‘wettige zelfverdediging’ of ontkenden vlakaf dat Hamas burgers had gedood, terwijl mensenrechtenorganisaties van onmiskenbare oorlogsmisdaden spreken. Geen oorlog, zelfs niet die in Oekraïne, leidde ooit tot zo’n gepolariseerde mediasfeer, waar zo weinig nuance wordt getolereerd. We zien daar het begin van een nieuw tijdperk dat door de komst van artificiële intelligentie nog zal radicaliseren.

Dat vergt een oefening in terughoudendheid voor media die van nature snel en van dichtbij berichten. Duiden wat het belang van een partij is in een verhaal, behoort al eeuwenlang tot de basisregels van de journalistiek. Het hoeft dus niet te verbazen dat het IDF het grootste Joodse trauma sinds de Tweede Wereldoorlog liever niet uit de actualiteit ziet weggeduwd worden door bombardementen in Gaza. Maar de media hoeven niet in die pr-campagne mee te gaan. De Standaard zal het verhaal van 7 oktober blijven brengen en uitdiepen. Dat mogen we niet afwegen tegen de dood van duizenden Palestijnse kinderen bij bombardementen in Gaza. Buitensporig humanitair leed eist altijd onze aandacht op.


DS, 29-10-2023 (Kasper Goethals)