De pensioenen onbetaalbaar? Het is maar hoe je het bekijkt


De vergrijzing jaagt onze sociale zekerheid niet meer op kosten dan in andere landen. Er bestaan genoeg maatregelen om de pensioenen betaalbaar te houden, schrijft Patrick Deboosere. Je moet ze alleen durven te nemen.


In De machtwacht van afgelopen zaterdag (‘Voor deze alarmerende grafiek sluit Vivaldi liever de ogen’, DS 2 juli) wordt de oplopende staatsschuld eenzijdig toegeschreven aan de ‘vergrijzingskosten’. De conclusie eindigt op een onvermijdelijk ‘mensen langer aan het werk krijgen’.

Dat is haast een onversneden overname van een politieke visie waar we de laatste jaren mee worden overspoeld. En dat op een moment waarop de regering knopen moet doorhakken in het pensioendossier.

Omdat we allemaal meer kans hebben om lang te leven, groeit het aandeel ouderen in onze samenleving. Daar hebben we altijd naar gestreefd: iedereen een lang en gelukkig leven bieden. Dus ja, de vergrijzing zal ons meer kosten. Vandaag is één op de vijf Belgen in ons land ouder dan 65 jaar. In de toekomst zal dat één op de vier worden. Natuurlijk moeten we dan meer uitgeven aan pensioenen.

Die vergrijzing zal niet in hetzelfde tempo voortgaan. We kennen nu een snellere vergrijzing doordat de babyboomers de pensioenleeftijd bereiken. Maar demografische prognoses geven aan dat de vergrijzing zal stabiliseren tussen 2040 en 2050 en dan rond de 25 procent zal blijven schommelen.

Misschien moeten we ook de zogenoemde tegenstelling tussen jong en oud naar de prullenmand verwijzen. Ooit bij stilgestaan dat de twintigers van vandaag de gepensioneerden in 2070 zullen zijn?


Roulettespel

De vergrijzing is een universeel gegeven. Alle landen zien ze toenemen en zullen dus een groter deel van de geproduceerde rijkdom gebruiken om ouderen te ondersteunen. De vergrijzing zal de jaarlijkse sociale uitgaven doen stijgen, volgens de Studiecommissie voor de Vergrijzing zouden die tegen 2050 oplopen van de huidige 24,6 procent naar 30,1 procent van het bbp. Die sociale uitgaven dekken ook de kosten van een bevalling, de tandarts van een tienjarige en de operatie na een verkeersongeval, om maar die zaken te noemen.

Wat men er altijd vergeet bij te vertellen, is dat dat kostenplaatje niet hoger is dan in de meeste geïndustrialiseerde landen. Zelfs de Verenigde Staten besteden volgens de Oeso meer aan sociale uitgaven dan België. Het enige wezenlijke verschil is dat een groot deel van die uitgaven in de VS geprivatiseerd zijn. Zo zijn de gezondheidskosten van een aanzienlijk deel van de bevolking niet gedekt. De VS geven het hoogste percentage van het bbp uit aan gezondheidszorg (bijna 17 procent), toch hebben de Amerikanen de laagste levensverwachting van de westerse wereld. Ongelijkheid en gebrek aan een collectief georganiseerde sociale zekerheid zijn daarvan de oorzaak.

Ook Nederland, waar men in het pensioendebat in België graag naar verwijst, heeft de trukendoos van de privatisering bovengehaald. De cijfers zijn dan wel verdwenen uit het zogenoemde‘overheidsbeslag’, maar de maatschappelijke kosten zijn vergelijkbaar. De essentie is dat Nederland van een pensioenstelsel met een sterk solidariteitsbeginsel is overgestapt naar een geprivatiseerd en versplinterd pensioensysteem. Nederlanders moeten zich verplicht verzekeren bij private pensioenfondsen. De keuzestress die wij meemaken voor onze elektriciteitscontracten is er klein bier bij. Pensioencontracten verschillen zodanig dat het een roulettespel is geworden. Als je slecht kiest, kan het je een flink stuk van je pensioen kosten. Private verzekeraars willen bovendien winst maken. Goedkoper is dat systeem dus niet. En met de dalende beurskoersen en stijgende inflatie zien velen hun toekomstig pensioen dalen.


Sterkste schouders

De partijen die het hardst roepen over de onbetaalbaarheid van de pensioenen, hebben zelf boter op het hoofd. De zogenoemde taxshift van de regering-Michel heeft de sociale bijdragen van de werkgevers drastisch verminderd. Intussen weten we dat die maatregel weinig heeft bijgedragen aan ‘jobs, jobs, jobs’, maar wel aan hogere winsten. Die maatregel ongedaan maken zou de inkomsten van de sociale zekerheid doen stijgen met 2 procent van het bbp, of zowat de helft van de geschatte meeruitgaven door de vergrijzing.

En als de stijging van de staatsschuld zo problematisch is – een stijging die vooral het gevolg is van de vele recente crisismaatregelen rond corona en Oekraïne – waarom dan geen crisisbelasting invoeren die de sterkste schouders verplicht hun steentje bij te dragen in de plaats van pensioenen te korten of mensen te dwingen langer te werken?

Waarop wacht men om een belasting op grote vermogens in te voeren zoals Paul De Grauwe voorstelt? Niet een belasting die de middenklasse treft of de kleine spaarder. Het voorstel is 1 procent op het vermogen boven 1 miljoen euro en 2 procent op een vermogen van meer dan 10 miljoen euro. Wie behalve de eigen woning een vermogen bezit van 1,5 miljoen euro, zou dan een jaarlijkse vermogensbelasting betalen van 5.000 euro. De ‘onzekere goudader’ zou volgens de meeste schattingen minstens 2 procent van het bbp opbrengen. Nu de Vlaamse regering alle middelen uit de kast haalt om de vermogens van sociale huurders in kaart te brengen, kan het toch niet zo moeilijk zijn om dat te organiseren?

Het is stuitend hoe lichtvaardig men omgaat met de verhoging van de pensioenleeftijd. Alsof dat geen wezenlijke afbraak is van het welzijn. En waar haalt men het dat ‘de werkelijke pensioenleeftijd met iets meer dan 63 jaar de laagste is van de Oeso, op Griekenland na’? Misschien even de verkiezingsstrijd in Frankrijk uit het oog verloren, waarbij Emannuel Macron de officiële pensioenleeftijd van 62 jaar wilde verhogen?

Het is helemaal niet zo dat er ‘weinig speelruimte’ is. Dat er ‘op een bevolking van 11,5 miljoen Belgen nog geen 5 miljoen aan de slag zijn’, klinkt alarmerend, maar bewijst niets. In het verleden waren verhoudingsgewijs veel minder Belgen aan de slag.

Met de mantra ‘meer mensen langer aan het werk krijgen en houden’ dreigen we het kostbaarste goed te verliezen waarover we beschikken: tijd.


DS, 06-07-2022 (Patrick Deboosere)