Wie heeft het minst slechte voorstel?


Er is geen goede oplossing uit deze crisis, vindt CARL DEVOS. 'Hoe verschrikkelijk absurd het ook moge klinken: blaas Leterme I(I) nieuw leven in. Wie heeft een minder slecht voorstel?'


De redenen voor de mislukking van het reddingsplan dat Leterme I zonder staatshervorming overeind moest houden, zijn onderhand bekend. Het confederale sausje pakte niet, alleen de vaandelvlucht bleef over. Bovendien liet het onderlinge Franstalige wantrouwen geen dialoog van gemeenschap tot gemeenschap toe. Zonder timing en resultaatsverbintenis was de poging hopeloos. Dus kozen Leterme en zijn partij voor het kartel.

Een stortbui van analyses van deze dramatische toestand is onvermijdelijk en kan louterend werken. Zeker als ze helpen om uitwegen af te bakenen. Er is geen goede oplossing meer uit deze crisis. Alle mogelijke scenario's hangen vol nadelen, gevaren en problemen. Niemand weet wat moet gebeuren. Enkele dagen afkoeling zijn welkom. Wat volgt kan nooit mooi of elegant zijn. Zelfs een beleefd applaus is geen criterium. De enige vraag die telt: werkt het om eruit te geraken?

Elke suggestie van oplossing loopt in deze turbulente actualiteit het risico achterhaald te zijn nog voor ze geformuleerd is. Ze zal in elk geval wat zot moeten zijn. Wat we nu meemaken, is dan ook nooit gezien. Dit land is niet meer wat het was. Er is geen elite meer met een gedeeld communautair en gemeenschappelijk politiek erfgoed. Toch is een compromis à la Belge onvermijdelijk.

Zelfs wie droomt dat deze patstelling de deuren opent naar een ultieme boedelscheiding mag niet vergeten dat die niet kan zonder onderhandelingen en overleg. Wie deze crisis gebruikt als startplatform om naar een radicale, confederale ombouw - of verder - van België te gaan, moet daarvoor onvermijdelijk langs lange, lastige onderhandelingen passeren. Die vereisen een min of meer stabiel politiek kader, zeg maar een regering die ondertussen ook op de andere zaken let. Wie ervan droomt om zonder onderhandelingen en dus regering BHV te splitsen moet zich beraden over de vergaande juridische en institutionele risico's die daaraan verbonden zijn. Wie denkt BHV en dit land zonder overleg te forceren zal altijd verliezen. Welke ideologische positie ook ingenomen wordt, een verrottingsstrategie heeft zin noch meerderheid.

Wat dan? In 'normale' crisisomstandigheden zijn vervroegde verkiezingen de meest evidente noodrem om een totaal geblokkeerde situatie los te maken. Maar dat is nu geen gezonde optie. Vervroegde federale verkiezingen leveren wellicht meer problemen dan oplossingen op. Onder andere omdat BHV niet opgelost is. Dat leidt alvast voor die verkiezingen tot een ongeziene juridische en administratieve chaos. Wie de huidige toestand al een gruwel vindt, mag zich met verkiezingen voorbereiden op nog veel meer miserie. Het parlement nu ontbinden heeft geen zin, dat betekent immers een campagne in de vakantiemaanden. Dan maar in september verkiezingen uitroepen? In november zullen deze verkiezingen wellicht een resultaat opleveren dat lijkt op dat van 10 juni 2007 of dat nog meer radicalisering meebrengt. Aan beide zijden van de taalgrens. Als het onmogelijk is om na 10 juni 2007 een federale regering te vormen omdat de Vlaamse verkiezingen van juni 2009 te dichtbij zijn, dan geldt dat des te meer voor een regeringsvorming eind 2008. Kortom, verkiezingen in de herfst zullen niet voor de zomer van volgend jaar tot een nieuwe federale regering leiden. Verkiezingen zonder BHV-regeling zijn politiek en juridisch problematisch. Ze doen ook veel kostbare tijd en energie verliezen, tijd en energie die zeer dringend in sociaal-economische problemen geïnvesteerd moet worden. Gelukkig zijn er velen met schrik voor verkiezingen.

Dan maar een regeringwissel zonder verkiezingen? Met wie? Een regering zonder CD&V-N-VA is zinloos, wegens geen Vlaamse meerderheid. Paars-groen - gesteld dat die kleuren daar überhaupt één seconde zin in hebben - zal vanuit de Vlaamse retoriek als de regering van het verraad beschouwd worden. Niet dus. CD&V-N-VA moet er bij.

Comfortabel is voorts dat het om een meerderheidskabinet gaat. Want er staan moeilijke sociaal-economische beslissingen op de agenda. Mogelijkheden zijn dan oranjeblauw (de eerste optie na 10 juni 2007), olijfboom (CD&V-N-VA, CDH, SP.A, PS, Groen!, Ecolo), Jamaica (CD&V-N-VA, CDH, Open VLD, MR, Groen!, Ecolo) en natuurlijk de klassieke tripartite. Alleen die laatste beschikt over de bijzondere meerderheid nodig om de staat te hervormen. Experimenteren met zuiderse formules (Olijfboom en Jamaica) lijkt niet aangewezen. Ze vloeken met de recentste federale verkiezingsuitslag en zullen wellicht weinig sociaal-economisch vertrouwen bieden. De klassieke tripartite is interessanter. Dat is dus Leterme I + SP.A die in deze nieuwe noodtoestand niet een regering, maar een land komt depanneren. Daarmee zijn de kleuren die ook regionaal meebesturen federaal aan boord. Wie moet die leiden? Dat is niet eens zo belangrijk. We weten dat Leterme wou verder regeren zonder staatshervorming, maar zijn kartel niet. De vraag is: wat moet die regering doen? De staat hervormen? Of ook besturen?

CD&V-N-VA, steviger dan ooit aan elkaar geklonken, zijn onvermijdelijk en dus ook een communautaire onderhandeling met deadline. Als het kartel voor het einde van de zomer een akkoord wil moet niemand enige moeite doen. Dat is onmogelijk. Wil het kartel het land gijzelen? Neen, ze hebben zich het voorbije jaar meer dan verantwoordelijk opgesteld. Franstaligen willen van geen deadline weten, dat is onverantwoordelijk. Wat blijft dan over? Een deadline die ver genoeg ligt. Wellicht voor velen ondraaglijk, maar daarom niet minder waar: een akkoord zit er voor de verkiezingen van 2009 niet meer in. Kunnen we er ondertussen het beste van maken? Meer is niet mogelijk.

Bij wijze van voorstel, een uit de duizend: een tijdelijke overgangsregering van nationale unie, een klassieke tripartite. Deze ploeg bestuurt tot juni 2009. Dat is, zonder vakantie, zo'n 10 maanden. In die periode wordt een duidelijk eenmalig, technisch voorstel uitgewerkt om in juni 2009 nog één keer federale verkiezingen zonder gesplitst BHV uit te werken. Zodat die verkiezingen een beetje ordelijk verlopen. Na juni 2009 hebben we vier jaar zonder regionale of federale verkiezingen, een ongeziene luxe. In die periode moet er een grote, echt grote staatshervorming komen. Een die ingrijpender is dan het maximale compromis dat Leterme I kon bereiken. In de campagne kunnen partijen aan hun kiezers aangeven wat hun voorstellen zijn. En meegeven dat, als dat akkoord er niet in zit, dit België dan finaal voorbij is. Franstaligen kunnen die democratisch gemandateerde Vlaamse wil niet oneindig blokkeren. Als het dan niet lukt, dan is het tijd voor een plan dat zich niet meer om fatsoen en legaliteit zal kunnen bekommeren.

Heeft het federaal overlegmodel zijn limieten bereikt? Jazeker. Maar voorlopig moeten we in die setting verder, er zijn veel andere uitdagingen die we niet kunnen laten liggen. Bovendien is deze crisis niet helemaal uniek in onze geschiedenis. We hebben het vroeger overleefd. Maar door enkele unieke veranderingen is deze crisis de lastigste ooit. Het kan een hefboom zijn en hoeft dus geen Vlaamse nederlaag te zijn. Leterme II is meer dan alleen een tijdelijke, sociaal-economische minimumregering, maar een die de stellingen tegen de Belgische muren zet om die na juni 2009 grondig te hertimmeren.

Hoe verschrikkelijk absurd het ook moge klinken: blaas Leterme I(I) nieuw leven in. Leterme II kan tot juni 2009 het confederale overlegmodel, dat na juni 2009 een akkoord moet sluiten, beter uitwerken en de staatshervorming voorbereiden. Dat wil zeggen rustig en grondig nadenken, veel onderzoeken. Een echt grote staatshervorming moet in 2008 niet meer verwacht worden. Maar we kunnen nu het nodige doen om ze vanaf juni 2009 te realiseren. En intussen dit land een beetje fatsoenlijk besturen.

Wie heeft een minder slecht voorstel?

Carl Devos is politicoloog aan de Ugent


DS, 16-07-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB