'Verdeel en heers. Uw vrijheid of uw QR-code'

'Het probleem voor u - als gevaccineerde - is dat eens we dergelijke maatregelen zonder morren aanvaarden, we de deur openzetten voor ander en toekomstig gebruik van dergelijke gezondheidspassen, in en buiten de werkvloer', schrijft Matthias Dobbelaere-Welvaert.

De vierde golf kletst tegen onze breker van geduld. Waar het rijk der vrijheid tot voor enkele weken geleden nog zo tastbaar, proefbaar en dichtbij voelde, lijkt het alweer eeuwen geleden toen we liberalen hoorden vertellen dat ze 'tegen een pasjesmaatschappij waren'. Egbert Lachaert en Alexander De Croo, en zelfs blauwe Sheriff Vincent van Quickenborne, lieten zich allemaal ontvallen: geen pasjes in Vlaanderen. Het bleek praat voor de vaak.
Wat is het CST?

Het CST - Of 'Covid Safe Ticket' - is de nieuwe weg naar de vrijheid. Althans voor de voorstanders, die hetzelfde eerder zeiden over mondmaskers, vaccinaties, de Covid Tracing-applicatie. De weg van de vrijheid kent vele vertakkingen, zo blijkt. Het laat toe om uw medische status te delen met anderen. Bent u gevaccineerd, heeft u een negatieve test of een bewijs van immuniteit, dan mag u dezer dagen weer deelnemen aan het normale sociale en economische leven. Heeft u geen van bovenstaande, dan mag u zich ondertussen een halve paria voelen, geweerd van een pintje of de loopband, afhankelijk waar u het meest plezier uithaalt. Het is ook zo gebeurd: even uw QR laten scannen, een andere burger die uw eID-kaart vraagt (wat niet mag), en hop, de vrijheid staat verleidelijk te glimlachen in de zaal die volgt. Wie kan daar nu iets op tegen hebben?

Het technische privacyprobleem.

Privacy-activisten natuurlijk. Van die soort die overal wel een probleem inziet, die radicale privacy-extremisten. En een pak normale mensen, in dit geval. Het probleem met de CST is divers, maar laten we de applicatie eerst en vooral eens nader onderzoeken. 'CovidScan' - de tegenhanger van je CovidSafe applicatie - is toegankelijk en downloadbaar voor iedereen met een smartphone. Ze bevat twee modi 'Evenement (CST)' en 'Inkomende reiziger'. Het is de bedoeling dat evenementorganisatoren, cafébazen en gyms de 'Evenement'-optie nemen, maar er is helemaal geen enkele controlemogelijkheid voor de burger dat dit ook gevolgd wordt. Bij de correcte modus worden er maar weinig persoonsgegevens gedeeld: de naam en een OK/NIET OK-status. Bij 'Inkomende reiziger' ligt dat wel even anders. In die modus krijgt een cafébaas plots toegang tot je volledige naam, geboortedatum, datum van vaccinatie en welk soort je vaccin je werd toebedeeld in de loterij.

Verdeel en heers. Uw vrijheid of uw QR-code.

Het was bovendien maar een kleine technische ingreep om te verhinderen dat de smartphone waarop de controle gebeurt, de mogelijkheid had om een schermopname of schermafbeelding te maken van het certificaat. Men heeft helaas niet de tijd of inzicht gevonden om dat ook te doen, wat iedereen in staat stelt - hoewel de app dus zelf geen data verwerkt - 'interessante ontmoetingen' (vul zelf maar in) vast te leggen, en later de persoon via andere kanalen op te zoeken. Zoals een cafébaas in Gent zich liet ontvallen: 'Het is wel leuk om een naam te kunnen plakken op het gezicht'. Leuk, misschien, maar is het ook de bedoeling van het CST? Niet echt.

Verder staat te lezen dat er om een 'identiteitsbewijs' moet worden gevraagd. Dat klinkt ergens logisch, want anders kan u met eender welke QR-code vlotjes het Walhalla der Vrijheid betreden, maar wist u dat enkel bijzondere categorieën zoals beëdigde ambtenaren en politieagenten uw eID mogen opeisen? Zijn we plots geruisloos akkoord gegaan met een burger die een andere burger gaat controleren op diens identiteit?
Het ethische privacyprobleem

Verder dan de tekortkomingen in de applicatie, brengt een ethisch debat meer zwaarwichtige en moeilijker te beantwoorden vragen op tafel. Vinden we het een prettig gevoel dat onze medische status - wat onder de vergruisde GDPR te boek staat als 'gevoelige persoonsgegevens' die in principe niet verwerkt mogen worden - te grabbel ligt voor eender wie? Wat is er overgebleven van het o zo heilige medisch geheim? En wat is er overgebleven van uw en mijn 'vrije keuze', wanneer de politiek niet de moed heeft om vaccinatie dan maar te verplichten, maar wel burgers op slinkse en laffe wijze dwingt naar een spuit, via uitsluiting in het maatschappelijke leven?

Werkgeverorganisaties voeren nu al maanden onafhoudelijk campagne in de media: ze willen het CST ook invoeren op de werkplaats. Italië deed het hen al voor, wie daar geen spuitje heeft, mag het wel schudden. Terug naar huis én geen loon. Voor de pandemie ons overviel, was het volstrekt ondenkbaar dat een werkgever vroeg welke ziekte je had, of je een kinderwens had (nog steeds volstrekt verboden), en of je al eens een besmettelijke ziekte meebracht naar de werkvloer. Vandaag denkt Alexander De Croo na over de eis van de werkgevers, zo liet hij zich dit weekend ontvallen. Hij denkt erover na. De man die drie weken geleden met scherp schoot op de socialisten ('dood aan de pasjesmaatschappij') dénkt nu na over de invoering van het CST in bedrijven. Faut le faire.

Als er nog wat overblijft van Open VLD, is het slechts stof en as van de ooit liberale waarden.
Zijn er geen andere problemen?

Er zijn vast zwaardere privacyproblemen, hoor ik u denken. Vergt het nu zoveel om een QR te tonen, en netjes in de pas van de regel te lopen? Neen, het vergt niet veel. Het vergt zelfs helemaal niets, als u minstens voldoet aan die drie voorwaarden. Het proces is zo enorm makkelijk, dat het even verleidelijk is om er ook niet bij stil te staan. Dat is de vloek van het CST, je voelt het wederom niet. 'Buiten wat rabiate antivaxxers', denkt u, 'zijn er geen problemen'. Dat is slechts deel van de waarheid. Want waar het CST tot vorig jaar diende om reizen mogelijk te maken, hebben we ze plots in Vlaanderen bij een vaccinatiegraad hoger dan 80%. In café's, restaurants, sportscholen. De werkgevers willen ze - en ik kan u verklappen dat hun lobby, net zoals die van de Horeca, groter is dan die van privacy-activisten - en ze zullen ze krijgen. Op een ruggengraat hoeft u immers niet te rekenen bij onze politieke machthebbers, die hun waarden en moraal flexibel draaien als was het een koel briesje die van richting verandert.

Het probleem voor u - als gevaccineerde - is dat eens we dergelijke maatregelen zonder morren aanvaarden, we de deur openzetten voor ander en toekomstig gebruik van dergelijke gezondheidspassen, in en buiten de werkvloer. We zagen ANPR-camera's die enkel en alleen bedoeld waren voor terroristen en criminelen, onschuldige burgers opsporen die tijdens de pandemie even wouden uitblazen aan de kust. We zagen anonieme SIM-kaarten verdwijnen, waardoor vooral onschuldige burgers nu gedwongen worden om (via dataretentie) alle data gedwee met hun operator te delen. We zagen vingerafdrukken opduiken, niet voor veroordeelde criminelen, maar voor een 12-jarige die om haar of zijn eerste identiteitskaart gaat. Een heuglijke dag, de dag waar vroege volwassenheid hand in hand gaat met een aanvaarding van een surveillancemaatschapnij waar we blijkbaar zonder omkijken in zijn beland.

Dus ja, er ís een probleem. Een probleem met tweeluik. Enerzijds hebben onze machthebbers vaak geen enkel idee wat ze doen, maar kopiëren - niet gehinderd door kennis terzake - recepten uit het buitenland, of ze nu succes hadden of niet. Het tweede is dat technologie - hoewel in principe neutraal - altijd zal worden ingezet voor veranderde doeleinden, naar de vaak irrationele tijdsgeest. Gisteren terrorisme, vandaag COVID, morgen het Klimaat.

Wat u ook denkt van een grijsgedraaide privacyzaag, het CST is geen welgekomen gast in een maatschappij die steeds meer haar vrijheid prijsgeeft voor een schijn van veiligheid, comfort of gezondheid. Een volwassen maatschappij, die vrijheden en rechten hoog in het vaandel draagt, accepteert een zekere graad van onveiligheid, in welke vorm dan ook. Politici vertellen ons dat mensen veilig willen zijn. Of vooral voelen. Ze hebben wellicht gelijk. In onze drang naar de utopie van een veilige samenleving, zijn we steeds meer geneigd onze stem, onze privacy, onze essentiële vrijheden stilzwijgend in te ruilen. En op het einde van de rit, zal het ónze schuld zijn.

Maar scant u gerust uw QR-code.



Matthias Dobbelaere-Welvaert is directeur en privacyactivist bij the Ministry of Privacy, en docent 'Copyright and Mediarights' aan de Erasmus Hogeschool Brussel. Hij schreef het privacyboek 'Ik weet wie je bent en wat u doet' (Borgerhoff & Lamberigts).

bron: Knack
https://www.knack.be/nieuws/belgie/...on-1797125.html
datum: 4/11/2021