Nu ben ik helemaal overtuigd van het vaccin


Luc Bonneux had nooit verwacht dat we zo snel zekerheid zouden krijgen over het Pfizer-vaccin. In tegenstelling tot de griepvaccins, is dat wél correct getest.


Het eigenzinnige Zweedse beleid heeft veel kritiek uitgelokt. De motieven achter dat beleid bleven onbekend, hoewel de ideologen ervan heel duidelijk waren. Johan Giesecke en Anders Tegnell, en met hen de meeste ervaren infectieziekte-epidemiologen (zoals de Belgische Peter Piot), waren ervan overtuigd dat je dit coronavirus niet kan tegenhouden: ofwel raak je besmet, ofwel heb je geluk. Maatschappelijke interventies dienden om de verspreiding voldoende af te remmen, zodat de ziekenhuiscapaciteit niet werd overschreden. Je voorkomt infecties daarmee niet, je stelt ze uit. Een afgelegen eiland als Nieuw-Zeeland kan het virus wel blijvend buiten houden, maar moet daarvoor draconische maatregelen nemen.

De onverwacht snelle ontwikkeling van vaccins veranderde dat. Je kunt besmet raken of je kunt je laten vaccineren (als je niet rekent op je geluk). Hoeveel mensen door een infectie met sars-CoV-2 de ziekte covid-19 oplopen, is nog steeds een grote onbekende. Maar de ongeremde verspreiding van het virus tijdens de tweede golf doet vermoeden dat ik daar te optimistisch over was.


Politiek imponeergedrag

Hoe ernstig is covid-19? De gemiddelde sterfte bij infectie door het coronavirus is een fictief getal: de sterfte bij een 80-jarige is 1.000 keer hoger dan bij een 20-jarige. Volgens een recent literatuuroverzicht vertienvoudigt de sterfte bij infectie per 20 jaar leeftijdstoename: 0,01 procent bij 20-25 jaar, 0,1 procent bij 40-45 jaar, 1 procent bij 60-65 jaar, 10 procent bij 80-85 jaar. Als ik de functie van sterfte naar leeftijd uit dat overzichtsartikel overneem en toepas op de Belgische bevolking van 1968 (het jaar van de Hongkonggriep) is die 0,7 procent. Maar bij de Belgische bevolking van 2020 is het sterftecijfer 1,6 procent.

Het verschil tussen 1968 en 2020 is dat de bevolking nu ouder is. Dat heeft grote gevolgen voor een oudemensenziekte als covid-19. In 1968 kreeg (grof geschat) 30 procent van de Belgen de Hongkonggriep. Mocht covid-19 dat jaar hebben toegeslagen, zou het 20.000 doden veroorzaakt hebben, niet gek veel meer dan de Hongkonggriep. Als 30 procent van de Belgen in 2020 en 2021 besmet raken, sterven 50.000 mensen aan covid-19.

De tegenstelling tussen de zeer hoge sterfte bij ouderen en de zeer lage sterfte bij jongeren doet scherpe ethische vragen rijzen over een rechtvaardige verdeling. Het gaat niet op om te blijven ontkennen dat het gemiddelde covid-19-slachtoffer na een lang leven dicht bij het einde daarvan staat, terwijl de jongere nog aan dat leven moet beginnen.

Ik heb voordien gepleit voor geduld, omdat er toen te weinig gegevens waren over de nieuwe vaccins, omdat het noodzakelijk was om vertrouwen te scheppen en omdat de voorraad beperkt was (DS 5 december). Haastig beginnen met vaccineren in december, was politiek imponeergedrag. Dat valt op en dat is niet goed voor het vertrouwen. Wie overtuigd voor of tegen vaccinatie is, zal zich wel of niet laten vaccineren. Maar veel mensen, waarschijnlijk een derde van de bevolking, ook en vooral in de zorg, twijfelen. Die moet je overtuigen.

Dat hoeft niet moeilijk te zijn. De inkt van mijn vorige opiniestuk was nog niet droog, of er verscheen een artikel over het nieuwe Pfizer-BioNTech-vaccin in het hoogst aangeschreven medische tijdschrift, de New England Journal of Medicine. Dat had ik nooit voor januari verwacht. Ook hier is met een ongebruikelijke snelheid gewerkt. Deze nieuwe mRNA-vaccins (die het lichaam zelf een corona-eiwit laten produceren) betekenen zonder meer Vooruitgang met een heel grote V, een fantastisch geschenk van 2020.

Dat jaar kan ook daarom de annalen van de geschiedenis halen. Dit vaccin is het allereerste in zijn soort. Zodra de kinderziekten zijn opgelost, hebben we een bijzonder krachtige technologie om snel en veel goedkope vaccins te produceren. Wat niet is gelukt na 70 jaar griepvaccinatie is gelukt na 10 maanden ontwikkeling van covid-19-vaccins: in een zeer grote, goed uitgevoerde studie de effectiviteit van het vaccin bewijzen bij alle leeftijden. Ik laat me zo snel mogelijk vaccineren. Ik ben liever gezond dan ziek.

Jaar in, jaar uit wordt mijn zorgpersoneel blootgesteld aan nepnieuws over de griepvaccinatie. Jaar in, jaar uit kan dat personeel proefondervindelijk vaststellen dat de bijwerkingen van griepvaccins goed zijn vast te stellen, maar de werking niet. Dat heeft hetzelfde effect als bijtend zuur: het heeft het vertrouwen in alle vaccins aangetast bij hen. Van mijn mensen mag iedereen die twijfelt over coronavaccins me vragen om langs te komen. Dan kan ik uitleggen dat, in tegenstelling tot de griepvaccinatie, dit vaccin wél correct is getest, op heel grote aantallen, en meer dan uitstekend is bevonden. 2020 is het jaar dat razendsnel nieuwe vaccins konden worden ontwikkeld, mét het bijbehorende onderzoek om hun werkzaamheid kundig te bewijzen.


DS, 05-01-2021 (Luc Bonneux)