Er is leven na het leerplan: zo belangrijk kunnen leerkrachten zijn

Rik Van Puymbroeck


Zij heet Jo en hij Walter en dankzij hen staan deze zinnen hier. Omdat zij, dertig jaar geleden, naast les ook levensles gaven. Inspireerden, aanwakkerden, zin gaven en richting boden. Naar dit leven bij deze krant. Iedereen kent zulke leerkrachten. En als het straks 1 september wordt, dan wenst iedereen het zijn eigen kinderen toe.

Geen idee wat het is, maar gisteren was het opnieuw zover. Het gebeurde, wandelend door de gangen van een prachtig oud schoolgebouw. Kinderen waren er nog niet, die komen pas maandag. Wel waren er kasten vol opgezette dieren. Open deuren naar klassen met krijtborden. Een oude bibliotheek waar hout en boeken samenleven en Maria en de gekruisigde Jezus de lessenaars beschermen. Toen gebeurde het: in je neus sloeg de geur van scholen, overal en nog altijd dezelfde. De geur van je jeugd.

Je kunt die sfeer zelf proberen te beschrijven, maar de Franse schrijver Philippe Claudel deed dat al in Geuren en hij valt niet te verbeteren: "De mythologie van de dorpsschool maakt van ons het perfecte onderwerp voor een amateur-Doisneau: we ademen alsof we dronken zijn en proeven af en toe van de dikke witte lijm die naar verse amandelen ruikt."

Je wordt weer tien in zo'n school en de onderwijzer van het vierde draagt je, als je als eerste klaar bent met een oefening, op om hem een pak sigaretten te halen. Je stapt je gouden Gitane-fiets op en je rijdt, zo snel als kan, het kruispunt over. Dan weer terug en die dag zal er wel een goed punt gescoord zijn.

Met hetzelfde humeur krijg je een dag later het hout van de bordenwisser keihard op je uitgestreken vuistje. Het kan allemaal in 1977 en deze onderwijzer blijft bij, zoals de oude pater later, muziekleraar en koordirigent: je krimpt nog altijd ineen. Bij Philippe Claudel is dat Meneer François: 'Hij pakt het dunne haar vast dat op onze slapen groeit en trekt ons eraan omhoog, heel langzaam, zodat we steeds dieper in onze vergissing worden ondergedompeld.'

Die hel is lang voorbij en het kon anders. Toen de betreurde Robin Williams deze week nog eens in de huid van John Keating kroop, bleef deze zin hangen: 'I always thought the idea of education was to learn to think for yourself.' Een film, zeker, en zo gek als John Keating zag je nooit een leerkracht op tafel springen.

Nooit verplichtte Walter C. je in de derde Latijn-Griekse een pagina uit je boek te scheuren omdat het bullshit was. Maar plots, zo ergens in dat jaar, werden zijn uren Latijn en Grieks meer dan vocabularium en grammatica. Hij liet het los en dwong je te denken. Anders te lezen. Te durven kijken: er wordt gevochten in de Falklands, jongens, en we gaan betogen tegen raketten en lees nu eens echt wat de filosofen schreven.

Er komt iets los en je merkt dat hij begaan is. "Je mag voortdoen met Latijn-Grieks", zegt hij. "Maar voor wie jij bent, lijkt menswetenschappen me zo'n goeie richting." Daar kantelt het leven voor het eerst echt. Door een man die helpt voor jezelf te denken. Niet zomaar aannemend wat het college zegt, de kerk vraagt, de verwachtingen eisen. Ook dat kan opvoeding zijn en het staat in 1982, dat is wel zeker, niet in het leerplan.

Dit stukje schrijvend, schrappend en struikelend en nog eens starend door het raam dat uitzicht geeft op een bedrijfsparking, kun je niet zeggen dat in dat Gentse klaslokaal een plan rijpte. Maar wel dat de wereld openging, gegroeid uit die oude dode talen. En dat je dan later het geluk had op Jo S. te botsen. Geschiedenis gaf ze, en een vak dat - zeer menswetenschappelijk verantwoord - 'maatschappelijke en economische problemen' heette.

De man van mevrouw S. was journalist. En mevrouw vertelde je verhalen over die wereld, over waar het allemaal van kwam en waar het allemaal naartoe kon gaan. Onder haar arm op een dag een dikke map vol kranten uit de hele wereld en op een andere dag een goeie raad: "Voor wat jij wil worden, is geschiedenis misschien wel een goede richting." Een slecht eindexamen - geschiedenis! - was geen bezwaar: "Doe dat nu toch maar."


Blog DM, 30-08-2014 (Rik Van Puymbroeck)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB