Voert de politiek een kruistocht tegen gelovigen?


Voor de zomer woedde in Den Haag een serie discussies over verworvenheden van gelovigen. Die trekken geregeld aan het kortste eind. Is dat een trend? Is die zorgwekkend? Vijf Kamerleden maken de balans op: Jasper van Dijk (SP), Tofik Dibi (GroenLinks), Boris van der Ham (D66), Eddy van Hijum (CDA) & Arie Slob (ChristenUnie).


Een verbod op rituele slacht, beperkingen van de vrijheid van onderwijs, de kritiek op weigerambtenaren en de discussie over de zondagsrust. Het lijkt wel een trend om de in het verleden verworven rechten van gelovigen te beperken.


'Het is 2011, niet 1911'

Maar, zo verzekeren seculiere partijen, het is absoluut geen 'kruistocht' tegen het christendom. "Wat we nu moeten doen, is een aantal zaken rechtzetten. Het is 2011, niet 1911", verklaart SP-Kamerlid Jasper van Dijk.

Vlak voor het zomerreces liepen de gemoederen hoog op. Aan de orde was het debat over de rituele slacht.

"We hebben het gevoel dat een belangrijk onderwerp met een gevaarlijke snelheid wordt doorgevoerd", zei ChristenUnie-Kamerlid Esmé Wiegman na de stemming. "Als het dan toch gebeurt, wil ik er op wijzen dat deze wet voorbijgaat aan wat voor veel mensen al eeuwenlang belangrijk is."

Het was niet de eerste parlementaire poging om te beknibbelen op religieuze verworvenheden. De scherven van het vierde kabinet-Balkenende waren begin vorig jaar nog niet bij elkaar geveegd, of de seculiere partijen haastten zich een acceptatieplicht in het onderwijs te arrangeren.


'Geen kruistocht'

Uit een stoffig laatje in de PvdA-burelen werd het initiatiefwetsvoorstel van Kamerlid Mariëtte Hamer opgediept, waarmee de fractie wilde regelen dat (bijzondere) scholen geen leerlingen meer zouden kunnen weigeren. Toen de sociaal-democraten drie jaar eerder tot de regering toetraden, hadden ze deze wens tijdelijk in de koelkast gezet. Maar door de val van het kabinet verviel de belofte aan CDA en ChristenUnie om niet te morrelen aan de onderwijsvrijheid.

"Dat we onze kans schoon zagen om die acceptatieplicht nu eens te regelen, klopt wel", erkent GroenLinks-Kamerlid Tofik Dibi. "Het is een lang gekoesterde wens. Maar je kijkt voortdurend naar het politieke speelveld. Dus het is geen kruistocht tegen het christendom. Althans niet voor mij."

Gelijkgezinde partijen sluiten zich daarbij aan. "Ik heb niet de drive om christelijke of religieuze verworvenheden te beperken", verklaart SP'er Van Dijk. "Wel de drive om bekostigd onderwijs voor iedereen toegankelijk te maken." Dat daardoor religieuze verworvenheden worden ingeperkt, is daar slechts het gevolg van, wil hij er maar mee zeggen.


'Rechttrekken van gelijke rechten'

Het rijtje onderwerpen waarbij religieuze groepen worden bevoordeeld is lang; het terugdraaien van de 'status aparte' dringend gewenst, menen de Kamerleden. "Als je drie kinderen hebt, behandel je niet één kind anders dan de rest", illustreert Dibi. "Doe je dat wel, dan gaat die ene zich groter wanen dan zijn broertje en zusje, zich anders gedragen en de rest onderdrukken. Daarom moeten we de gelijkwaardigheid herstellen."

Dibi, zelf praktiserend moslim, stoort zich bovendien aan regels die niet-gelovigen beperkingen opleggen. "Niemand dwingt mij op zondag te winkelen. Waarom moet ik het anderen wel onmogelijk maken? Ik vind het belangrijk dat er in de samenleving plaats is voor freaks, outsiders. Dus als er relifundi's zijn die geen televisie in hun huis willen, moeten ze dat zelf weten. Maar ik wil niet dat één levensovertuiging voor anderen bepaalt hoe zij moeten leven."

D66-collega Boris van der Ham plaatst het in een groter geheel: "Ik wil niet de rechten van gelovigen afpakken. Het enige wat de seculiere partijen nu doen is het rechttrekken van gelijke rechten. Voor religieuze mensen moeten dezelfde rechten gelden als voor andere groepen." Dibi vat samen: "Geen vip-behandeling voor een religie."


Beknibbeld op religieuze verworvenheden

In christelijke hoek heersen andere gevoelens. Daar wordt verwezen naar de Vader des Vaderlands, Willem van Oranje, die al in de zestiende eeuw vond dat vorsten niet mochten heersen over het geweten van hun onderdanen. "Met enige zorg zien we hoe er beknibbeld wordt op religieuze verworvenheden", zegt CDA-Kamerlid Eddy van Hijum.

"Natuurlijk moet de wet voor iedereen gelden. Ik zie niet in waar het tegengestelde zich voordoet. Wel moet er binnen de grenzen van de rechtsstaat ruimte zijn voor een pluriforme samenleving. Als je veronderstelt dat groepen vreedzaam naast elkaar samenleven, dan is enige mate van respect naar elkaar toe wel een voorwaarde."

Dat dit niet altijd gemakkelijk is, geeft fractievoorzitter Arie Slob (ChristenUnie) ruiterlijk toe. Hij zag het bij de discusie in 2009 over de benoeming van de omstreden Ali Eddaoudi tot legerimam. Dat zijn benoeming doorging, kwam mede door de ChristenUnie. "Zelf ben ik geen moslim en heb ik zo mijn gedachten over de islam. Toch hebben wij voor een legerimam gestemd."


'Ga maar lekker thuis geloven'

Anders dan de seculiere Kamerleden, zien Slob en Van Hijum wel een trend waarbij religie in het publieke domein minder wordt getolereerd. "De ambtenaar van de burgerlijke stand die geen homoseksuelen wil trouwen en gewetensbezwaren bij de krijgsmacht worden minder geaccepteerd, zegt Slob. Hij vervolgt: "Het is prima als je thuis gelooft, maar als je bij wijze van spreken de voordeur uit loopt, moet je het geloof nog voor de drempel achterlaten.

"Soms hoor ik van mensen dat ik maar lekker thuis moet gaan geloven, want 'we hebben niet voor niks een scheiding tussen kerk en staat'. Maar dat is een heel andere discussie. Dat betekent dat de kerk niet op de stoel van de overheid mag gaan zitten. Het is een wijdverbreid misverstand dat om die reden geen plaats is voor religie in het publieke domein."

De oorzaak van de in populariteit groeiende gedachte, dat religie iets is dat je thuis moet bezigen, zoekt hij in de afnemende tolerantie. "Er zijn steeds meer mensen die niet of niet meer geloven, en die het ook niet meer van anderen accepteren." Van Hijum vult aan: "Steeds meer mensen weten niet wat ze aan moeten met levensbeschouwelijke argumentatie en religieuze symbolen. Zie dat kranteninterview met VVD-Kamerlid Jeanine Hennis, waarin ze zegt dat de kerk te veel in de staat is getreden."


'Discussie islam werkte als katalysator'

Slob: "Ik heb het idee dat de discussie over de islam heeft gewerkt als een katalysator." Ook GroenLinkser Dibi denkt in die richting. "De discussie over rituele slacht is op gang gekomen door het islamdebat, waarbij het christendom en het jodendom er met de haren bij zijn gesleurd. Mensen willen niet van willekeur of islam-bashing beticht worden. Geen halal-vlees meer? Dan ook geen kosjer-vlees."

Slob verwijst naar de discussie over het thuisonderwijs. Dat kunnen kinderen, bij hoge uitzondering, krijgen als hun ouders geen school kunnen vinden die bij hun levensovertuiging past. Eind vorig jaar maakten zo'n 300 scholieren er gebruik van en dus vond onderwijsminister Van Bijsterveldt het niet nodig om regels te maken. Bovendien leerde onderzoek dat het veelal om zeer consciëntieus thuisonderwijs ging.

Toen vier maanden later het Islamitisch College Amsterdam zijn deuren sloot en ouders hun kinderen in groten getale thuis wilden onderwijzen, besloot de bewindsvrouw toch regels te stellen. Ze bemoeilijkte het krijgen van een leerplichtvrijstelling en verscherpte het toezicht op het thuisonderwijs. "Nota bene een CDA-minister", zegt Slob, nog altijd verbijsterd over de ommezwaai. "Opeens moest het hele thuisonderwijs tegen het licht gehouden worden, terwijl het uiteindelijke aantal ouders dat ervoor koos wel meeviel."


'Religie wordt steeds vaker gelinkt met problemen'

Van Hijum vervolgt: "Ik was erg verbaasd over die discussie in de gemeenteraad van Amsterdam, waar partijen stelden dat organisaties als Youth for Christ en het Leger des Heils niet hun eigen personeelsbeleid mogen voeren als ze subsidie willen. Volgens mij zou de overheid zich niet moeten bemoeien met de vraag hoe je jezelf organiseert. Zolang je niet zegt: je krijgt alleen brood als je mee bidt of je je bekeert, zie ik het probleem niet zo."

Het valt hem op dat religie steeds meer wordt gelinkt met problemen. "Maar we moeten niet vergeten dat het ook bijdraagt aan burgerschap, dat het inspiratie biedt, betrokkenheid, solidariteit. Zo nemen relatief veel gelovigen deel aan vrijwilligerswerk."

Hij maakt zich zorgen over partijen die vrijheid in hun naam hebben staan, maar tegelijk alleen de individuele vrijheid verdedigen. "Ik hoor ze niet de godsdienstvrijheid verdedigen. Dat is juist wat mensen, maar ook groepen, raakt", weet de CDA'er.

"Sommige partijen verwijten ons dat we coalitiezaken doen met de PVV, terwijl we in het regeerakkoord keihard hebben afgesproken niet te tornen aan de godsdienstvrijheid. Diezelfde partijen realiseren nu met de PVV via het rituele slachtverbod een inperking van de godsdienstvrijheid."


'Het ene grondrecht verslaat het andere niet'

Ook over de vrijheid van onderwijs is hij ongerust. "Het baart mij zorgen dat die zo makkelijk van tafel wordt geveegd. Ik merk dat er weinig begrip is voor het recht van ouders om een eigen school te stichten. Dat recht brengt ook met zich mee dat je een eigen personeelsbeleid mag voeren, zodat je zeker weet dat de docent die je aanneemt het gedachtengoed van de school uitdraagt.

"Laten we wel wezen: iedere werkgever stelt eisen. Is het dan een privilege of een grondrecht dat je jezelf mag organiseren zoals je wilt? Dit laat onverlet dat het noodzakelijk is om op te komen voor de rechten van homoseksuelen en het anti-discriminatiebeleid te handhaven."

Van der Ham ziet het zo: "We hebben een aantal grondrechten en de één is niet belangrijker dan de ander. Soms schuren ze. Maar het ene grondrecht verslaat het andere niet, het staat allemaal naast elkaar en het bindmiddel is respect."

Voor iedereen, benadrukt Dibi nog maar eens. "Er zijn moslims die in hun werk als ambtenaar van de burgelijke stand weigeren om een jood en een moslim te trouwen. Daarvoor is geen begrip, terwijl gelovigen wel mogen weigeren om homoseksuelen te trouwen. Dan heb je dus een weegschaal: de één mag meer dan de ander", zegt de GroenLinkser. "In je privéleven mag je wat mij betreft doen wat je wilt, maar als je een bepaald stel niet wil trouwen, dan moet je zulk werk niet doen."

Bij de ChristenUnie stuit de onrust over de gewetensbezwaren op onbegrip. "Toen het onderwerp in de beide Kamers werd behandeld zei toenmalig staatssecretaris Job Cohen dat hij wel begrip had voor deze mensen", weet Slob nog. "De huwelijken moesten gewoon doorgaan - uiteraard want het is een recht voor deze mensen - en bij problemen moest er gezocht worden naar praktische oplossingen. Dat heeft altijd gewerkt, maar die ruimte is nu beperkt."

Hij ergert zich aan de manier waarop discussies met een religieus randje nu gevoerd worden. "Op een beschuldigende manier. Als het bijvoorbeeld gaat over de acceptatieplicht, worden scholen telkens in het beklaagdenbankje gezet. Daar heb ik moeite mee." Hij besluit: "Nederland heeft een traditie dat het om kan gaan met verschillen. Daarvoor is tolerantie nodig. Soms doet tolerantie pijn, de vraag is of we die pijn als samenleving kunnen dragen."


Blog Trouw, 03-08-2011 (Cyntha van Gorp)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB