Balorige babyboomers


De backlash tegen Barack Obama van dinsdag stond in de sterren geschreven. Of liever, niet in de sterren maar in de jubel rond zijn verkiezing twee jaar geleden. Het leek toen of de Messias op aarde was nedergedaald. Vreugde en verdelende rechtvaardigheid zouden Amerika ten deel vallen, vrede de rest van de wereld.


Die totaal overspannen verwachtingen konden alleen maar een evenredige tegenreactie uitlokken. Wat in de tussentijdse verkiezingen van dinsdag gebeurde.

President Obama droeg daartoe ook zijn steentje bij. Hij kwam te afstandelijk en hooghartig over. Hij bejegende ontgoochelde kiezers een beetje zoals in onze contreien eurosceptici al te vaak bekeken worden: als mensen die er niets van begrepen hebben. Wie tegen Obama's beleid was, wist eigenlijk niet waarover het ging. De president had het over mensen die zich door angst voor de toekomst lieten misleiden en dan maar hun toevlucht zochten 'in godsdienst en vuurwapens' - twee thema's van de conservatieve Tea Party.

Nu, je moet mensen die hun baan, of huis, of beide zijn kwijtgeraakt, niet gaan vertellen dat ze nog dom zijn ook. Zeker niet als die mensen zien hoeveel van de financiers die het onheil hebben aangericht nog altijd goede sier maken. Zeker niet als die mensen ook nog zien dat het de rijken blijven die het makkelijkst rijker worden.

Afgezien van de typisch Amerikaanse omstandigheden, hebben de verkiezingen in de VS ook opvallende trekken gemeen met andere recente verkiezingen in wat men het Westen noemt.

De media, en het publiek, verwachten steeds meer hun heil van mensen, niet van partijen of programma's. Ze dromen van de ridder op het witte paard die alles weer goed zal maken. Obama was - figuurlijk - een dergelijke witte ridder in het kwadraat.

Maar wee de ridder op wie de mensen en media hun dromen gevestigd hebben. Hoe hoger hij opgehemeld is, hoe harder de val uit de gratie.

Dat is één ding. Maar er is meer. De westerse kiezer is naast wispelturig ook balorig geworden. Dat tonen de parlementsverkiezingen van dit jaar in Groot-Brittannië, Nederland, België, Australië en nu weer de VS. Telkens hebben daar de kiezers hebben hun best gedaan om het land heel moeilijk bestuurbaar te maken. In Nederland, Australië en Groot-Brittannië verkozen ze een parlement zonder duidelijke meerderheid, in de VS een gespleten parlement - het Huis en de Senaat hebben nu een verschillende kleur. In België gingen de stemmen in Noord en Zuid dan weer in tegenovergestelde richting.

Kortom, de kiezer maakt het zijn politieke klasse zo moeilijk mogelijk om coherent en op de lange termijn te regeren. Dat is een stemming van wantrouwen in de politiek. Men gelooft niet meer dat wie dan ook een antwoord heeft op de grote problemen van de dag.

Dat fenomeen lijkt een tweede westerse, en zeker Europese, geloofscrisis.

De eerste was er toen de westerse mens in grote mate God overboord gooide. Diezelfde mens blijkt echter moeilijk te kunnen leven met de relativiteit van een wereld zonder God, dus zonder transcendentie.

Dat verklaart het succes in Europa van zeer totalitaire, seculiere 'godsdiensten' als het fascisme en het communisme. En dat verklaart ook wat Nietzsche in de negentiende eeuw al zag aankomen: de transfer van geloof, devotie en verwachtingen naar de staat, de nieuwe entiteit waarvoor men wou leven en sterven.

In de Europese verzorgingsstaat is die evolutie het verst gegaan. De gelovige mens bad tot God, vroeg de tussenkomst van de heiligen, brandde kaarsen in kerken en bedevaartsoorden. Wat hij daarmee hoopte te verkrijgen, verwacht, nee, eist hij nu van de staat: beschutting tegen alle onheil dat het leven kan brengen. De generatie van de babyboomers geloofde in de maakbaarheid van de samenleving, in social engineering. Als de sociale wetenschappers de maatschappij juist analyseerden, en de politieke leiders daarna op de juiste knoppen duwden, dan zou er een einde komen aan werkloosheid, misdadigheid, ongelijkheid, en andere kwalen, want die waren allemaal de schuld van 'de maatschappij'.

Inmiddels is gebleken dat het niet zo simpel is, dat mensen veel meer onredelijk dan redelijk zijn, dat volmaaktheid niet van deze wereld is.

En de generatie van vrijheid blijheid heeft ook ontdekt dat we niet oud en ziek worden en sterven door de schuld van 'de maatschappij', maar gewoon omdat we geboren worden. De babyboomers hebben ontdekt dat ze sterfelijk zijn. En ze vieren hun ontzetting bot op de politiek.


DS, 08-11-2010 (Mia Doornaert)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB