Concetta Fagard (Belgacom): pesten op het werk voor bevorderden


Op de werkvloer bij Belgacom gingen de emoties deze zomer van opluchting naar shock en terug. Eerst kreeg vicepresident Concetta Fagard haar C4, deze week zou ze terugkeren, uiteindelijk toch niet. Kaderleden en ex-kaderleden getuigen wat eraan voorafging. 'Achter die ene formele klacht tegen Fagard voor pesten op het werk gaan ettelijke incidenten, intriges en afgekochte ontslagen schuil.' Portret van een bedrijf dat ziek is aan de kop.


Een waarschuwing vooraf: dit is een verhaal op basis van volstrekt anonieme getuigenissen, van huidige en gewezen kaderleden van Belgacom. Ze schetsen onafhankelijk van elkaar een beeld van een verziekte bedrijfscultuur. Schrik voor represailles hoort daarbij, de anonimiteit dus ook. Er zijn de afgelopen jaren al genoeg mensen met ziekteverlof thuis beland. Of op de sofa van de therapeut. Concetta Fagard speelt in alle getuigenissen de kwalijke hoofdrol. Zij en de veronderstelde macht die ze uitoefent over Didier Bellens. De getuigenissen klinken unisono, de inhoud is navenant eenzijdig. Een wederwoord werd gevraagd aan mevrouw Fagard. Zonder succes.


'Dégage, Didier'

Woensdag 8 juni 2011. Iets na zessen 's avonds. Op de 28ste verdieping van de Belgacomtoren op de Albert II-laan in Brussel schreeuwt iemand het uit. 'Toi, tu sors. Ik wil je niet zien', klinkt het tot op de gang. De stem van Concetta Fagard reikt ver, die avond vooral letterlijk. Ze heeft enkele minuten eerder vernomen dat ze de laan wordt uitgestuurd. Haar positie als vicepresident corporate social responsability, reputatie, sponsoring & events is onhoudbaar geworden. Er is één formele klacht tegen haar ingediend voor pesten op het werk. Twee andere klagers zullen de volgende ochtend om 9 uur ook hun klacht formaliseren. Het selecte gezelschap dat die woensdagavond samenkomt, beseft dat hiermee een doos van Pandora geopend dreigt te worden. Een van de klagers had einde april al te horen gekregen van een vertrouwenspersoon binnen het bedrijf: 'Weet dat ik al tientallen mensen over de vloer heb gehad in dezelfde situatie als jou. Weet ook dat je niet kunt winnen van Fagard. Haar band met Bellens is te sterk'.

Didier Bellens is te laat voor de vergadering waar de kop van zijn beschermelinge zal rollen. Als hij vooralsnog wil binnengaan, wijst Fagard hem de deur. 'Dégage, Didier.' Bellens, Didier, druipt af. Hij trekt zich terug op de verdieping daaronder, de 27ste. Daar deelde hij in betere tijden een kantoor met Fagard. Ze is zijn vertrouwelinge sinds 2000: eerst bij RTL Group, sinds 2004 bij Belgacom. 'Wie het aan de stok had met Fagard en naar de 27ste verdieping werd ontboden, wist: dit kan wel eens de kortste weg naar buiten zijn.' In het etmaal dat aan de vergadering voorafging, staat Bellens met de rug tegen de muur. Misschien wel voor het eerst in zijn carrière. Hij moet zijn rechterhand laten gaan. Die ochtend is hij op de hoogte gebracht van de klacht die werd ingediend door zijn communicatiedirecteur, Florence Coppenolle. Een gewaardeerde medewerkster die veel steun geniet op de vloer en van wie het werk tot buiten het bedrijf wordt geprezen.

Coppenolle heeft, tegen het advies van haar advocaat in, besloten om niet naar de rechter te stappen. 'Haar dossier was nochtans gestoffeerd genoeg', zegt een bevoegde bron. 'Ze was onmiskenbaar het slachtoffer van een pestcampagne volgens het boekje.' Toch wil ze dat haar klacht intern wordt afgehandeld. Ze houdt van het bedrijf, wil het imago dat ze mee heeft helpen opbouwen, niet besmeuren, en, vooral, ze wil haar baan niet kwijt. 'De job was perfect, de sfeer waarin ze moest werken, vreselijk. Geen enkele dag verliep normaal', luidt het. 'Ze was nochtans diplomatisch genoeg. Ze kende de verhalen van haar voorgangster, die de strijd tegen Fagard verloren had. In de zes jaar voor Florence hier kwam, waren er maar liefst vier vicepresidenten communicatie gepasseerd. Allemaal het slachtoffer geworden van een onmenselijk management.'


De dieperik in

Vanaf december 2010 wordt de situatie ondraaglijk. Een banaal dispuut over extravagant dure kerstballen en rozen - die Fagard in Zuid-Afrika liet behandelen om tien jaar lang 'vers' te blijven - is de trigger. Tussen december 2010 en mei 2011 noteert Coppenolle alle incidenten te noteren. 'Vanaf die dag escaleerde het. Ze werd gesaboteerd, mensen van haar team werden publiek vernederd, er werden documenten ontvreemd, opzettelijk fouten in rapporten gezet. Wie Florence kent, weet dat ze vol energie zit. Ze werkte van 's morgens vroeg tot 's avonds laat. Einde april is ze toch gekraakt. Ze werd op ziekteverlof gestuurd. Burn-out. Toen heeft ze haar klacht ingediend. Intern, inderdaad. Ze wilde gewoon dat Fagard werd gestopt, ook voor al die andere mensen die er het slachtoffer van waren. Ze hoopte dat ze zelf nog kon terugkeren uit ziekteverlof.' Nochtans was ze gewaarschuwd. Tijdens een vier uur durende vergadering op 31 mei met de mensen die bevoegd zijn voor klachten over pesten op het werk kreeg ze nogmaals te horen dat haar dossier wel zwaar genoeg woog, maar dat ze beter een voorbeeld nam aan eerdere klagers. 'Ze vertrokken met stille trom, geld verzachtte het leed.'

Een week later, op 7 juni, vindt er buiten medeweten van Coppenolle een informeel contact plaats tussen haar advocaat en de persoon bij Belgacom die verondersteld wordt om haar juridisch te beschermen indien de klachtenprocedure zou worden opgestart. 'We gaan Fagard buiten zetten, maar we moeten dan ook aanvaarden dat Coppenolle haar job niet kan houden.'

Als Coppenolle het verneemt, weigert ze opnieuw. Dit is en blijft haar droomjob, meer dan haar jarenlange woordvoerderschap voor PS-voorzitter Elio Di Rupo. Wanneer Didier Bellens op diezelfde zevende juni met de feiten geconfronteerd wordt door hr-directeur Astrid De Lathauwer, ziet hij zich genoodzaakt om drastisch op te treden. 'Fagard buiten, Coppenolle ook. Elle joue au con. Dit is een vertrouwensprobleem.' Nog dezelfde avond, na de desastreuze vergadering waar Fagard haar baas uitscheldt, steken de advocaten van Belgacom en van Coppenolle de koppen bij elkaar. Ze komen tot een vergelijk. Coppenolle moet op 1 juli vertrekken, om te vermijden dat er een link wordt gelegd met het vertrek van Fagard. En het bedrijf zal in de publieke communicatie onderstrepen dat Coppenolle haar missie naar ieders tevredenheid heeft volbracht en dat ze toe is aan een nieuwe uitdaging.

Nadat Bellens door Fagard de deur is gewezen, verlaat hij het gebouw en gaat naar huis. Morgen is hij jarig. 56. Die dag maakt hij, op een drink voor zijn verjaardag, wrange grapjes over de zaak. 'Vorige jaren stonden we er beter voor inzake genderbalans. Nu zijn er weer twee vrouwen minder.' Het worden er spoedig drie, want ook Melanie McCluskey kreeg op Bellens' verjaardag te horen dat haar dagen geteld waren. 'McCluskey zou op de stoel van Fagard gaan zitten. Ze was maandenlang een van de voornaamste getuigen van het wangedrag van Fagard. Toen ze die dag Bellens een gelukkige verjaardag wenste, kreeg ze te horen: “Je hebt ons willen vernietigen. Het zal niet pakken. Ik trek nog liever zelf iedereen de dieperik in., Twee weken later kreeg ook zij haar C4.' Een kaderlid getuigt: 'Florence en Melanie waren geen gemakkelijke mensen. Veeleisend, streng en genadeloos voor slechte ideeën of projecten - dat is wat hen tot zulke goede krachten voor het bedrijf maakte. Hetzelfde kan gezegd worden over de ettelijke andere communicatiedirecteurs en topmanagers die de laan zijn uitgestuurd de afgelopen jaren. Ware aderlatingen elke keer weer.'


Gebroken armen

Nog op Bellens' verjaardag krijgen de twee andere werknemers die hun klacht zouden indienen, te horen dat het niet meer nodig is. 'Mevrouw Fagard heeft het bedrijf verlaten.' Zo hoopten Bellens en zijn naaste medewerkers de schade te beperken. De berichten die al snel opdoken over een sacochengevecht tussen Coppenolle en Fagard, kwamen hen goed uit. Smeuïg leesvoer voor de boekskes. 'Liever dat dan berichten over pesterijen waarbij hij zelf op een of andere manier betrokken was. Hij wou nooit iets weten, hield zich niet bezig met de vloer. Hij is een hyperintelligent strateeg, enkel geïnteresseerd in de lange termijn. De rest is collateral damage. Werknemers noemde hij des bras cassés, gebroken armen.'

De saga eindigt niet op 9 juni. Ook hr-verantwoordelijke Astrid De Lathauwer, die op 8 juni in het kantoor van Bellens de spreekwoordelijke pianist speelde, krijgt de wind van voren. 'Zij is altijd diegene geweest die heeft gezegd: “Hier is sprake van mobbing, Fagard kan hier niet langer blijven,. Zo is ook zij in het vizier van Bellens gekomen.'

Met het vertrek van Fagard lijkt in het begin van de zomer de rust weer te keren op de werkvloer. Bellens wordt na die noodlottige dagen amper nog opgemerkt in de kantoren. Des te vaker in Nieuwpoort, op zijn jacht. Kwatongen beweren dat ook Fagard daar in de buurt van haar defenestratie tracht te bekomen. Pas in de laatste week van juli duikt Bellens weer op in 'de toren'. Op 28 juli is er een vergadering van de raad van bestuur gepland. Op de agenda staat een discussie over pesten op het werk. Maar een krantenkop in La Libre Belgique beslist er anders over. Bellens wordt die dag in beschuldiging gesteld in het kader van een onderzoek naar een verdachte verkoop van terreinen tussen de Nationale Loterij en Belgacom. Crisiscommunicatie is vereist. De pesterijen kunnen wachten en trouwens, Fagard en Coppenolle zijn toch vertrokken. De klacht van Coppenolle wordt nooit officieel onderzocht. Probleem opgelost.

Tot Bellens op vrijdagavond 9 september zijn medewerkers per mail laat weten dat Concetta Fagard de volgende dinsdag opnieuw aan de slag gaat. Ettelijke kaderleden beleven een zwart weekend. Maandag zegt een veertigtal onder hen: foert. En ze leggen het werk tien minuten neer. Een actie die veeleer psychologisch dan syndicaal van aard was. 'Ik sluit niet uit dat, als de terugkeer van Fagard niet ongedaan wordt gemaakt, sommige kaderleden de eer aan zichzelf zullen houden', vertelde een betrokkene deze week, nog voor de raad van bestuur donderdagavond Bellens uiteindelijk toch dwong om op zijn stappen terug te keren. En Bellens De Lathauwer dwong om de eer aan zichzelf te houden.


Blitz en furie

Ook voor deze tumultueuze zomer rommelde het al maanden en zelfs jaren achter de hemelsblauwe vlag van Belgacom. Het is er sinds de omstreden herbenoeming van Bellens in 2008 niet rustig geweest. Twijfels over zijn kwaliteiten als manager waren er al. Hij was al eens in opspraak gekomen in een zaak van handel met voorkennis in Telindus-aandelen.

De politiek had toen ook al weet van de onrust die er in het bedrijf heerste over de blitzcarrière van Concetta Fagard. 'Zeker de helft van de toplui zag met lede ogen aan hoe Fagard daar carrière heeft gemaakt', zegt een gewezen topman. 'Het was een flagrant geval van misbruik van macht die ze door Bellens verworven had. Ik heb toch zelf al wat kilometers op de teller in topfuncties, maar zoiets had ik nog nooit meegemaakt. In 2004 kwam ze binnen als persoonlijke secretaresse van Bellens, welke dure naam (executive assistant, red.) er dan ook aan de functie gegeven werd. In een mum van tijd promoveerde ze tot directeur en zelfs vicepresidente.'

Het cv van Fagard oogt mager. Van 1983 tot 1988 liep ze school in Turijn. Haar diploma van hoger secundair onderwijs vulde ze aan met twee taaldiploma's, beide behaald in 1990, aan de Sorbonne in Parijs en aan de universiteit van Londen. In 2006 volgde ze een cursus management aan het internationale instituut Insead in Fontainebleau dat zichzelf aanprijst als 'The Business School for the World'. Dat ze toch een steile carrière maakte, werd gemotiveerd met vage verwijzingen naar haar 'praktijkervaring'.

In het parlement werden daar al in 2008 vragen over gesteld. De minister van Overheidsbedrijven Inge Vervotte (CD&V) moest toegeven dat Fagard 'buiten de selectieregels' viel die voor het gros van de medewerkers gelden. En dat de selectie door Bellens zelf gebeurde 'op basis van competenties en potentieel'. In mei 2008 werd er een interne audit uitgevoerd naar Fagards parcours, maar dat bracht - dixit Vervotte in het parlement - 'geen onregelmatigheden aan het licht'. 'Bellens en Fagard hebben altijd goed de kunst verstaan van het zich indekken', zegt een bron. 'Ze laten zich omringen door topadvocaten en deinzen er niet voor terug om mensen af te dreigen. Dat is trouwens ook gebeurd in die Telindus-affaire. Belastende verklaringen zijn ingetrokken.'

Bellens won toch het pleit. Zijn hoge ontslagvergoeding was daar niet vreemd aan. Indien de politiek hem in 2008 de laan had willen uitsturen, had hij recht op drie brutojaarlonen (8 miljoen euro) plus een bonus (2,79 miljoen euro) vanwege van het concurrentiebeding waardoor hij na zijn ontslag niet (meteen) kon overstappen naar een concurrerend bedrijf. De pil van zijn herbenoeming werd doorgeslikt met een symbolisch gebaar: Vervotte slaagde erin om de ontslagvergoeding terug te schroeven. Maar Bellens was en is (nog) niet weg. En Concetta Fagard was bijna terug.


Trots en schaamte

'Als secretaresse deed Fagard haar werk waarschijnlijk zeer goed', zegt een bron. 'Een goede secretaresse blokt veel af voor haar baas. Dat is normaal, die heeft kopzorgen genoeg. Maar bij Fagard leidde dat tot abnormaal veel macht. Die gebruikte ze om iedereen die haar niet zinde, te dwarsbomen.' Zo nestelde zich in het hart van het bedrijf gaandeweg een cultuur van angst. In de vakliteratuur ook wel management by fear genoemd. De mechanismen lieten zich vooral voelen in de hogere regionen van het bedrijf. 'De mensen die deze week het werk hebben neergelegd, zijn managers. Niet meteen het type dat met zich laat sollen. Wel, die mensen zijn bang.'

Een topman van het bedrijf meent te weten dat, voor de zaak in juni losbarstte, in totaal zo'n vijftigtal mensen via allerlei kanalen hun beklag is gaan doen. Zonder die klacht evenwel te formaliseren. 'Ze hadden het over praktijken van mobbing en mental harassment. Kleine, voortdurende vernederingen. Hoe achter hun rug zaken werden herschreven in rapporten, hoe mensen opzettelijk foutief gebrieft werden en vervolgens op hun kop kregen omdat ze hun opdracht niet naar behoren hadden vervuld. Of er werden afspraken uit agenda's geschrapt van mensen die vervolgens een uitbrander kregen omdat ze die afspraken niet waren nagekomen. Kaderleden werden als kleine jongens op straf gezet.' 'Haar motief? Machtswellust. Er zijn mensen aan onderdoor gegaan. In haar eigen team vooral weten ze: “Als je tegen haar kar rijdt, zet ze je te kijken of vlieg je eruit,. Het vergde enorm veel moed van die kaderleden om het werk neer te leggen. Ook Florence Coppenolle heeft de moed gehad om een klacht in te dienen. Ze waande zich misschien sterker dan de rest. Anderen deinsden terug. Want als er een formele klacht komt over pesten, wordt de klager wel beschermd maar niet de getuigen die kunnen worden opgeroepen.,

Een insider beschrijft hoe het management door angst voelbaar was op de vloer: 'Er wordt één iemand geviseerd en de mensen daar rond zien het gebeuren. Op een bepaald moment volgt dan de exit van de geviseerde. Je kunt dan denken: “Oef, ik blijf buiten schot,. Maar dat neemt de angst niet weg. Er is ook medeleven voor diegene die is moeten vertrekken. Het is verscheurend. Ook wie ontsnapt aan vernederingen, leeft met de constante vrees dat hij of zij de volgende kan zijn. Je zwijgt dus als vermoord. Daar valt niet mee te leven.' Of waarom er deze week weliswaar een petitie werd opgestart, maar enkel met voornamen en nog vaker schuilnamen.

Twee woorden komen het vaakst terug in de commentaren van de anonieme ondertekenaars van de petitie. Trots en schaamte. Trots om het bedrijf, zijn producten, diensten en zijn waarden. Trots ook op de vele talenten die Belgacom in huis heeft. Schaamte omdat er met die talenten te vaak gemorst wordt. 'Dat is het cynische aan de hele affaire', vertelt een topman. 'Er worden in het bedrijf grote programma's gelanceerd rond waarden, tegen bashing en voor respect, maar kaderleden die opkijken naar hun bedrijf, merken keer op keer dat die waarden in het bedrijf zelf volstrekt niet worden nageleefd. Mensen voelen zich bedrogen.' De verantwoordelijke voor het waarden-op-het-werk-beleid bij Belgacom luisterde, tot juni, naar de naam Concetta Fagard.


Komen, en vooral gaan

Bellens moest donderdagavond uiteindelijk bakzeil halen. Zijn blazoen is onherroepelijk besmeurd. Maar dat was het voor vele kaderleden op de vloer al langer. 'Wie stond al die jaren achter wie? Concetta achter Didier of Didier achter Concetta?', vraagt iemand zich af. 'Het grote verloop bij het bedrijf zegt toch ook iets over de kwaliteit van het topmanagement?' Belgacom telde de afgelopen jaren inderdaad opvallend veel bras cassés. Het is er een komen en, vooral, gaan aan de top. En dat is zeker niet aan Fagard alleen toe te schrijven. 'De rotatie binnen de topgroep van 170 is buitenproportioneel groot', zegt een van hen. 'Het afgelopen jaar alleen al zijn er van die groep 15 mensen ontslagen of vertrokken. Het heeft veelal te maken met verschillen in mening over het management. Bellens is geniaal met cijfers, maar zijn emotionele intelligentie ligt onder nul.' Voor de betrokkenen is het ook niet altijd even duidelijk of ze nu aan de deur zijn gezet of zélf zijn opgestapt met een wortel voor de neus. Afscheid in onderling akkoord, daar kun je alle kanten mee uit. Maar weg is wel weg. Ook Fagard dus, uiteindelijk. Misschien, want er was donderdagavond ook dat cryptische zinnetje van Bellens: dat hij haar nog wel 'zou kunnen gebruiken in een andere hoedanigheid buiten de N.V. Belgacom'.

Blijft de vraag van 6 miljoen. Wat bezielde Bellens in eerste instantie om Fagard twee maanden na haar ontslag opnieuw in het zadel te willen hijsen? Was zij werkelijk zo getalenteerd dat hij er een revolutie op de werkvloer voor over had? Of was en is hij zo vervreemd van die werkvloer dat hij die onrust niet zag aankomen? 'Dacht Bellens echt dat hij er vanaf zou komen met: “Zand erover, we beginnen opnieuw,? Dat is dan toch wel zeer slecht people management?'

Waarom dus, zijn nek zo ver uitgestoken? Wou hij een krachtmeting uitlokken met zijn raad van bestuur en de politiek? Veel vragen, veel speculaties, weinig antwoorden. 'Misschien is het wel letterlijk de vraag van 6 miljoen', zegt een bron. 'Misschien speelt Bellens het spel opzettelijk zo hoog om zijn cheque te kunnen opstrijken en een nieuw leven te beginnen. Zijn afwezigheid deze zomer is velen opgevallen.'

En daarmee zijn we opnieuw in de rubriek pikanterieën aanbeland. Daar figureren het duo Bellens-Fagard niet minder dan Fernand Koekelberg en Sylvie Ricour. Al onze bronnen zijn hierin even formeel als eensluidend: zelfs een amoureuze relatie biedt geen afdoende uitleg voor de rücksichtslose manier waarop Bellens Fagard opnieuw aan boord wilde. 'Bellens is veel te intelligent om achter een bepaald lichaamsdeel aan te lopen', zegt een bron. 'Hier spelen hogere belangen mee. Fagard was jarenlang bevoegd voor sponsoring. En daar gaat veel geld in om. Wie veel geld beheert, weet veel.'


DS, 17-09-2011 (Filip Rogiers)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Eender in welke situatie, pesten kan absoluut niet. Dat is één van de eerste dingen die worden bijgebracht als leraar naar jongeren/leerlingen toe. Het is dan ook de bedoeling om dat later te gebruiken. Bovendien is het de bedoeling om het werk dat je uitvoert, te doen voor de rest van je leven. Als dit een beetje aangenaam en vlot verloopt, is dat eigenlijk enkel maar beter voor jezelf én voor de firma (op lange termijn de maatschappij). Iedereen heeft zijn functie bij een bedrijf en iedereen moet elkaars functie (maar ook persoonlijkheid) respecteren. Op die manier gaat de samenwerking ook veel vlotter. Ik hoop dan ook dat Belgacom de nodige maatregelen treft om een voorbeeld te stellen naar andere medewerkers en de buitenwereld. Pesten is gedrag dat absoluut niet door de beugel kan! Zelf word je ook graag gerespecteerd zoals je bent!