Lichte achteruitgang


Wie begin januari het land verliet, vandaag terugkomt en de Vlaamse kranten van de voorbije weken leest, denkt dat wij op een eiland wonen. Wij hebben het lekker onder elkaar over onze slimste mens ter wereld, onze seriemoordenaar uit Loksbergen, onze aartsbisschop die van Namen naar Mechelen verhuist en onze gewelddadige ettertjes die Kuregem teisteren. Voor wat in Vlaanderen gebeurt, is de wereld te klein.


Maar vergis u niet. Gebeurtenissen verhullen vaak de werkelijkheid. Zij leiden even de aandacht af van wat ons echt beweegt. En dat zijn de gevolgen van de financiële crisis die ons in 2008 overrompelde. Mijn overbuur, vroeger een welgesteld man met heel veel Fortisaandelen, is nu een minder welgesteld man met heel veel Fortisaandelen. Zwijgzaam maakt hij lange natuurwandelingen, zompig zijn de weiden, modder kleeft aan zijn laarzen, het lijkt alsof het nooit meer lente wordt. Zijn huis staat te koop. Zijn vrouw was al eerder vertrokken, nog voor de crisis begon. Arm is hij natuurlijk niet, mijn buurman, de vraagprijs voor zijn woning blijft stevig. En hij drinkt nog steeds dure Sancerre, iets meer en iets vaker dan goed voor hem is.

Armoede bedreigt hem niet, wel achteruitgang. En dat is precies het gevoel dat vandaag in Vlaanderen bij veel mensen leeft. De vrees voor achteruitgang die niet meteen dramatisch is. We durven er nauwelijks hardop over te klagen. Want achteruitgang is geen hongersnood. En er is de aardbeving in Haïti. Veel erger natuurlijk. Wij beschikken niet over woorden om te treuren over iets dat ons raakt en droevig maakt, zonder dat het ons vernietigt. Er zijn vele vormen van verdriet, ze hebben allemaal hun plaats. Behalve de treurnis om de lichte achteruitgang.

Dat die eraan komt, zou wel eens kunnen. India, China, Brazilië: zij rukken op. En wie komt daarna? Zuid-Afrika? Indonesië? Vroeger waren wij duurder dan andere landen, maar beter. Nu vrezen wij het moment waarop wij alleen maar duurder zijn. Soms is het er al. Kijk maar naar Opel.

De moeilijkheid is dat we niet weten hoe met achteruitgang om te gaan. Niemand leerde ons dat. De meeste mensen in Vlaanderen deden het de voorbije decennia alleen maar beter. Vaak geleidelijk en geruisloos, zonder verwondering en zonder vreugde. Er was de evidentie van de groei. Een misvatting natuurlijk. Denk maar aan rijke families in Rusland die na de oktoberrevolutie al hun geld verloren en vernederende baantjes kregen waarvoor ze met hun onhandige wereldvreemdheid elke aanleg misten. Of aan de Duitse bourgeoisie die aan de galopperende inflatie tijdens de Weimarrepubliek ten onder ging, en haar prachtige woningen in Berlijn alleen maar in stand kon houden door grandioze kamers met hoge plafonds te verhuren aan buitenlandse gelukszoekers. Het afdalen van de maatschappelijke ladder. Onze voorouders beheersten die kunst. Soms knarsetandend, dikwijls met allure. Wij moeten het nog leren. Voorlopig is er vooral ongeloof en verzet.

Lichte achteruitgang. Wij schamen ons om erover te klagen. Ondanks het verdriet dat we voelen en dat echt is. Op zichzelf is lichte achteruitgang niet erg, maar vaak leidt hij tot een gevoel van verslagenheid dat mensen de moed ontneemt om iets van hun leven te maken en daarbij risico's niet te schuwen. Is het erg dat je niet langer het hotel kan betalen dat je kent uit je jeugd toen je er met je ouders een zomervakantie doorbracht? Niet erg? Geef toe, het doet toch pijn. Hoe reageren? Je kunt proberen het verloren terrein terug te winnen. Je kunt ook wegzinken in moedeloosheid die rancune wordt.

In stijl achteruitgaan heeft dan weer iets schitterends. Maar je moet het je kunnen veroorloven. De loodgieter bij mij thuis is een edelman. Een graaf. Zijn familiefortuin verdampte ergens in de negentiende eeuw, zijn mooie naam sleept hij dapper met zich mee. Ik bewonder hem als vakman. Maar ook als edelman. Laatst zat hij twee uur in de kelder voor een ingewikkelde reparatie. Dan gaf hij er de brui aan. 'Het lukt mij niet', zei hij. 'U zult iemand moeten zoeken die slimmer is.' Toen ik hem wilde betalen, maakte hij een afwerend gebaar: 'Ik ben mislukt in mijn opdracht, dus word ik niet betaald.'

Hij bleef een edelman, die eer belangrijker vindt dan geld. Gelukkig kon hij zich dat veroorloven. Je kunt immers ook zo arm worden, dat je elke waardigheid verliest.

Niet leuk, die achteruitgang. Laten we hem verhinderen. Het is niet te laat.


DS, 11-02-2010 (Rik Torfs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB