Laten we ophouden met excessief veel aandacht te besteden aan dat virus

Luc Bonneux


Door de vaccinaties wegen de baten van de gehandhaafde maatregelen niet langer op tegen de schade die ze veroorzaken.


Covid-19 is de ernstigste pandemie in honderd jaar. Weinigen in de westerse wereld hadden daarom ervaring met grote epidemieën, zij die wel ervaring hadden zaten zelden in het Westen. Dit gaf aanleiding tot veel stuurloos beleid, van ontkenning in de Verenigde Staten tot paranoia in Frankrijk. We misten een sterk Europa dat de schaarse expertise kon bundelen.

Als ik eerder het Zweedse beleid verdedigde, was dat omdat de Zweed Anders Tegnell en zijn mentor Johan Giesecke ervaren waren. Ze legden uit waarom ze deden wat ze deden, en dit sneed hout. Ze waren de eersten en lange tijd de enigen die waarschuwden dat het coronabeleid een marathon was, geen korte sprint.

Ze waren ervan overtuigd dat je dit virus niet kon tegenhouden door een lockdown of quarantainemaatregelen. Je kon het virus enkel vertragen om de zorgcapaciteit te beschermen. Dat was dan ook het doel van hun maatregelen. Waar Zweden faalde, faalden alle Europese landen met een gefragmenteerde en semi-geprivatiseerde ouderenzorg, België op de eerste plaats. De hoge oversterfte in de lente van 2020 was internationaal een uitstekende maat voor de hoeveelheid chaos in de ouderenzorg.

De grote meerderheid van virologen voorspelde dat dit virus nooit weg zou gaan. Zero covid is een illusie: zelfs Nieuw-Zeeland zal ooit zijn grenzen moeten openen. Het verwachte einde is een endemisch coronavirus. Dat betekent dat gastheer en virus zich aan elkaar aanpassen. Er zijn vier endemische coronavirussen bij de mens bekend, dit wordt de vijfde. Mensen worden geïnfecteerd op jonge leeftijd, wanneer ze nog weinig last hebben van de infectie. Naarmate meer mensen weerstand verwerven, wordt het virus meer besmettelijk, maar minder kwaadaardig.


Spelregels gewijzigd

Maar wat weinigen hadden voorzien, was de onverwacht snelle aanmaak en massale productie van bijzonder werkzame en bijzonder veilige vaccins. De mRNA-vaccins van Moderna en Pfizer en de virale vectorvaccins van AstraZeneca en Janssen veranderden de regels van het spel. Vertragende maatregelen hadden tijd gekocht, tijd die kon worden gebruikt om massaal te vaccineren. Australië bewijst dat het één niet zonder het ander gaat: door de trage vaccinatie is het land kwetsbaar voor uitbraken en moet het een reeks lockdowns ondergaan, die de bevolking steeds minder pikt.

Het virus is niet tegen te houden, ook niet in gevaccineerde bevolkingen, maar de tanden zijn wel getrokken. Om een versleten vergelijking te gebruiken: de huidige coronavirusvarianten gedragen zich in een gevaccineerde bevolking als een griepje. Maar het beleid is nog steeds gericht op een futiele bezigheid: het bestrijden van het virus. Die strijd is op voorhand verloren: verlies van tijd, geld en geduld van de bevolking. Niet het virus, maar de gevolgen, in termen van ziekenhuisopnames en sterfte, zijn belangrijk.

Aanvankelijk diende de verspreiding vertraagd te worden, om de belasting voor de zorg binnen de perken te houden. Maar nu we tijd gekocht hebben om onze bevolking te vaccineren, wegen de baten niet op tegen de schade van verder gehandhaafde maatregelen. Wat brengt het testen van gevaccineerde mensen zonder symptomen, laat staan kinderen die nauwelijks last hebben van covid-19, op?

Het kost wel veel geld en maakt mensen ziek door nocebo-effecten en vals-positieve resultaten. Nocebo is het spiegelbeeld van placebo, ziek worden door de verwachting om ziek te worden. Testen zijn nooit perfect, bij mensen zonder symptomen verwacht je veel vals-positieve resultaten. Het aantal besmettingen is overbodige en zelfs schadelijke informatie.

Waar het om gaat, zijn ziekenhuisopnames. Die stijgen en dat is zorgelijk. Maar of de pandemie van testen aan die stijging wat verandert, bij de heersende deltavariant, is onwaarschijnlijk. Vaccinatie is de wal die we hebben opgegooid, en die houdt opmerkelijk goed stand.


Eclatant succes

België heeft vaak gefaald, maar de vaccinaties, na een hortend begin, zijn een eclatant succes. Vaccinatie beschermt tegen ernstige ziekte en overlijden, het beschermt minder tegen besmetting en verspreiding, wat doorgaans geen punt is. We zullen leven met het virus, willen of niet.

Geen vaccinatie nemen (de kleine minderheid die een goede medische reden heeft niet te na gesproken), betekent daarom ook enkel wat voor jezelf. Je mist de bescherming tegen ernstige ziekte. Hier geldt één uitzondering: als je anderen verzorgt, meer bepaald mensen die gevaccineerd zijn. Die hebben door hun vaccinatie aangegeven dat ze bescherming wensen. Zij hebben recht op een zorgverlener die gevaccineerd is. Het recht op zelfbeschikking van de zorgverlener legt het dan af tegen het recht op bescherming van de verzorgde.

Net als veel andere virussen zal dit virus niet meer weggaan. Zo gauw iedereen die dat kan gevaccineerd is, moeten we ophouden met excessief veel aandacht te besteden aan dat ene probleem van covid-19. Onszelf bang blijven maken met cijfers van besmettingen gaat ten koste van tijd en geld. Die besteden we beter aan de grote bevolking buiten België, die nog steeds niet de kans heeft gehad op vaccinatie, onder andere omdat rijke landen de vaccins hebben opgekocht.

Luc Bonneux, Epidemioloog


DS, 18-08-2021