Europees Parlement stuurt klimaatpakket terug naar tekentafel


In een chaotische stemming heeft het Europees Parlement de belangrijkste hervormingen van het klimaatbeleid verworpen. Over het einde van benzinewagens kwam wel een akkoord uit de bus.


Het Europees Parlement heeft zich woensdag in Straatsburg uitgesproken over de klimaatplannen van de Europese Commissie: het zogenaamde Fit for 55-pakket, waarmee de EU haar broeikasgasemissies tegen 2030 met 55 procent wil doen dalen (in vergelijking met 1990), om tegen 2050 klimaatneutraal te worden.

‘Een make or break-moment voor het Europese klimaatbeleid’, had Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit) de plenaire stemming op voorhand genoemd. De afgelopen maanden hadden de politieke fracties in verschillende parlementaire commissies hun standpunten op één lijn proberen te brengen. Maar al bij de stemming van het eerste voorstel werd duidelijk dat er in het Europees Parlement nog geen eensgezindheid is voor de aangescherpte klimaatambities van de Commissie – voor de ene gaan ze te ver, voor de andere niet ver genoeg. ‘De EU wil voorop lopen, maar holt zichzelf voorbij’, zegt Johan Van Overtveldt, die voor de N-VA in het Europees Parlement zetelt. Zijn fractie bestempelde de stemming als een ‘fiasco’. Waar liep het verkeerd?


1. Vernieuwing ETS weggestemd

Het was een opmerkelijk moment in het Europees Parlement woensdagmiddag. Vlak voor er gestemd moest worden over de herziening van het Europese systeem voor emissiehandel (ETS), riep Iratxe García, de voorzitter van de sociaaldemocratische fractie de troepen bijeen voor een ‘time-out’. De fractie had op voorhand haar steun uitgesproken voor een compromis dat in de milieucommissie was uitgewerkt. Maar tijdens de algemene vergadering zag ze hoe daar – amendement na amendement – de scherpste randjes werden afgevijld. Daarop beslisten zowel sociaaldemocraten als groenen na kort beraad alsnog de finale tekst weg te stemmen.

Het ETS is een hoeksteen van het Europese klimaatbeleid, waarbij stroomproducenten, luchtvaartmaatschappijen en grote industriële installaties uitstootrechten moeten hebben voor iedere ton CO2 ze uitstoten. Om de emissies sneller te doen dalen had de Commissie voorgesteld om sneller rechten uit de markt te halen, en de gratis rechten die sommige industrieën krijgen, tegen 2035 uit te faseren. De groenen en sociaaldemocraten wilden die deadline al op 2030 leggen, maar stemden in met het compromis 2032. Maar onder druk van de centrumrechtse fracties werd die deadline alsnog naar 2034 verschoven en werd de reductiedoelstelling voor het ETS verminderd. Dat is ‘volstrekt onaanvaardbaar’, aldus Sara Matthieu, die voor Groen in het Europees Parlement zit. ‘Voor ons was het cruciaal dat grote vervuilers eindelijk zouden betalen voor hun uitstoot.’

De christendemocraten vinden het dan weer onbegrijpelijk dat de groenen en sociaaldemocraten ‘liever het dossier torpederen dan realistische voorstellen te steunen’, aldus EU-parlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V). ‘Zeker omdat het compromis al ambitieuzer was dan dat van de Commissie.’


2. Grenstaks op koolstof en sociaal fonds uitgesteld

Het resultaat van de chaotische stemming is dat de vernieuwing van het bestaande ETS opnieuw naar de milieucommissie wordt gestuurd, om een nieuw compromis te zoeken. Ook over de uitbreiding van het ETS naar scheepvaart of naar gebouwen en transport, zoals voorgesteld door de Commissie, is dus nog geen akkoord. ‘Maar er is nog geen man overboord’, zegt Van Brempt. Dat er wel een meerderheid was om de volledige luchtvaartsector onder het ETS te doen vallen – tot nu toe gold dat alleen voor vluchten binnen de EU –, toont dat een compromis mogelijk is.

Bij de nieuwe onderhandelingen zullen ook de voorstellen voor een nieuwe grenstaks op koolstof (het zogenaamde carbon adjustment mechanism, of CBAM) voor ETS-sectoren en voor de invoering van een Sociaal Fonds (dat deels gespijsd zou worden met inkomsten uit het ETS) opnieuw in de weegschaal worden gelegd. Over die twee voorstellen moest ook woensdag worden gestemd, maar nadat de vernieuwing van het ETS was gesneuveld, werd de stemming uitgesteld. ‘Het is zeer belangrijk dat we deze drie grote pakketten weer op elkaar afstemmen alvorens we ze opnieuw naar de plenaire vergadering brengen’, zegt Hilde Vautmans, Europarlementariër voor Open VLD.


3. Het einde van benzine en diesel is nabij

Toonden milieubewegingen zich ontgoocheld dat er (nog) geen herziening van het ETS komt, dan werd de beslissing van het Europees Parlement om tegen 2035 een einde te maken aan de verbrandingsmotor voor wagens wel toegejuicht. Consumentenorganisatie BEUC heeft het zelfs over ‘een historische en cruciale stap’, nu wagens en bestelwagens (goed voor zo’n 15 procent van de Europese CO2-emissies) versneld worden vergroend. Een meerderheid van het Europese halfrond stemde woensdagavond voor het voorstel van de Europese Commissie om tegen 2035 de CO2-emissies van nieuwe wagens met 100 procent te doen dalen. Daardoor zouden constructeurs binnen 13 jaar geen (bestel)wagens met benzine- of dieselmotoren meer mogen verkopen.

Vooraf hadden vooral de Duitse christendemocraten (aangevuurd door de belangrijke auto-industrie) het wetsvoorstel proberen af te zwakken, om de daling tot 90 procent te beperken, en om ruimte te laten voor alternatieve brandstoffen. Maar ze konden geen meerderheid verzamelen – ook niet binnen de Europese fractie, waar onder meer de CD&V-parlementariërs zich achter een volledige afbouw schaarden.

Voor de grafrede van diesel en benzine is geschreven, moet wel nog een belangrijke horde worden genomen, want na het Europees Parlement en de Commissie moeten ook de lidstaten nog hun fiat geven.


DS, 09-06-2022 (Korneel Delbeke)