Alex Agnew: ‘Ik ben nog bozer op links dan op rechts’


Nu de comedyzalen door corona zo goed als leeg blijven, heeft Alex Agnew tijd te over om boos te worden over radicaal-rechtse politici, woke comedians en polarisering. ‘Vroeger moest je als comedian choqueren, nu is het je plicht te nuanceren.’


Afleiding genoeg in de mancave slash het kantoor waar Alex Agnew (48) aan zijn comedyshows werkt. Behalve een fitnessruimte en sauna staat er een indrukwekkende rij punk- en metalplaten en een collectie *comicfiguurtjes die poetshulpen wanhopig zou maken. De populairste komiek van Vlaanderen heeft 23 optredens van zijn vorige show moeten annuleren, en het is onzeker wat het nieuwe seizoen brengt. ‘Ik heb geen flauw idee wanneer ik weer zal optreden’, zegt hij.

Tijdens de lockdown heeft hij gewerkt aan zijn podcast Welcome to the AA, voorzichtig en zonder helder perspectief, en aan nieuwe grappen. ‘Ik heb vooral veel nagedacht. Vandaag krijg je als comedian veel vaker bagger over je heen, wat betekent dat je goed moet nadenken over wat je zegt’, vertelt hij. ‘Ik stop niet met comedian te zijn omdat ik niet optreed: je blijft iemand die overal bullshit ziet. Een goede comedian heeft een feilloze neus voor nonsens. Boosheid is bijna altijd reden nummer één waarom ik comedy maak. En mijn ergernis is intussen een Mount Everest geworden die ik zelf niet meer kan beklimmen.’

Deze week publiceerden J.K Rowling, Salman Rushdie en 151 andere schrijvers en academici een open brief waarin ze pleiten tegen de cancel culture en waarschuwen dat de strijd tegen racisme en seksisme niet ten koste mag gaan van de vrijheid van meningsuiting (DS 9 juli). Agnew zou de brief meteen ondertekenen, zegt hij. ‘De westerse samenleving is enorm aan het veranderen door jonge, diverse stemmen. Dat is prima, maar ik heb wel problemen met al die zogenaamde woke strijders voor gelijkheid die vinden dat je meteen gecanceld moet worden als je iets zegt waar ze het niet eens mee zijn. Dan ben je mensen niet aan het behandelen als gelijken. Als je de vrijheid van meningsuiting inperkt, stopt rechtvaardigheid, want je ontneemt een deel van de bevolking zijn stem. Zo ontstaat een zweer van meningen die je niet meer hoort. En als die zweer ooit openbarst, kan die alleen maar toxisch zijn.’


Ziet u al tekenen van cancel culture in Vlaanderen?

‘Nee, nog niet zoals het in de VS het geval is. Maar ze kan heel snel overwaaien. Ik hoor nu al jonge woke mensen zeggen dat ze stand-upcomedy haten, want ‘het is haatpraat’. Nee hoor, stand-upcomedy is humor en zelfrelativering. Waar jullie duidelijk een tekort aan hebben.’

‘Er is in Vlaanderen een zwijgende meerderheid die totaal niet bezig is met de vraag of de standbeelden van Leopold II verwijderd moeten worden. Wat we vooral horen, zijn de roepers aan linker- en rechterzijde. Dries Van Langenhove die tiert: “De onderdrukte witte mensen mogen niets meer!” En daartegenover woke activisten die een zwart vierkantje posten op Facebook en anderen erop wijzen hoe racistisch en transfoob ze zijn zodat zij kunnen tonen hoe moreel superieur ze zijn.’

‘Ik werd door het clubje van Van Langenhove een woke soy boy genoemd (een soy boy is man die volgens extreemrechts alle ‘mannelijke’ eigenschappen ontbeert, red.), terwijl de woke strijders voor gelijkheid mij in dezelfde week een vriendje van Schild & Vrienden noemden. Ik kan niet beiden zijn, jongens en meisjes. Ik vind jullie trouwens allemaal een bende idioten die anderen alleen het zwijgen willen opleggen omdat ze simpelweg niet genoeg lijken op jullie. (zucht) Ik ben tegenwoordig nog bozer op links dan op rechts.’


Waarom?

‘Van rechts weet ik al jaren hoe bekrompen en conservatief ze zijn. Dat waren de mensen die kritiek hadden op comedy in naam van het ‘fatsoen’. Nu zie ik de woke progressieven die even hard polariseren als rechtse conservatieven. Links is ook veel meer verdeeld dan rechts, waardoor je helemaal niet weet tegen wiens schenen je nu weer zult schoppen. De sfeer is akelig geworden: wie niet 100 procent slaafs hun woke richtlijnen volgt – die bovendien elke week kunnen veranderen – wordt meteen gekatapulteerd naar het kamp van de vreselijkste mensen. Ik wil woke eisen in vraag kunnen stellen zonder als transfoob te worden weggezet. Als ik mij vanaf morgen een vrouw noem zonder iets aan mijn uiterlijk te veranderen, mag ik dan het recht opeisen om met andere vrouwen naakt te gaan douchen na het sporten? Want je weet zo dat er dan een hashtag #MeToo volgt.’

‘Mensen verzinnen ook steeds meer categorieën om zichzelf in te laten passen. Dan hoor je: “Jij moet nu stil zijn, het is aan andere mensen om te praten”. En tegelijk krijg je de boodschap: silence equals *violence. Tja, wat is het nu? Moet ik me nu uitspreken tegen racisme of moet ik net zwijgen? Ik word ook boos van zogenaamde progressieve uitspraken als ‘intentie doet er niet meer toe’. Intentie doet er wél toe. “Jij beslist niet of ik beledigd ben door wat je zegt”, krijg je dan te horen. Prima, maar jij beslist niet wat ik eigenlijk bedoel met wat ik zeg.’


Kan iemand die zichzelf geen racist noemt, dan geen racistische uitspraken doen?

‘Natuurlijk wel. Maar als je duidelijk laat merken dat je niet beschuldigd wil worden van racisme, dan ben je toch al een pak beter bezig dan iemand die er geen hol om geeft.’

‘Voor woke links moet je flinker dan flink zijn om erbij te horen en recht van spreken te hebben. Rechts is daarentegen blij met gelijk wie die ook maar een half woord zegt dat woke mensen als racistisch labelen. Hoe hard hebben ze hun best niet gedaan om Urbanus tot hun kamp te doen behoren na zijn passage in De afspraak! Sowieso was het een foute keuze van de VRT om een witte komiek van 71 uit te nodigen om het over Black Lives Matter te hebben. Laat zwarte mensen die racisme aan den lijve meemaken daar eerst iets over zeggen in plaats van een witte mens die er een mening over heeft. Vraag het aan Dvtch Norris of Dalilla Hermans, en zet er dan misschien mij of een andere witte komiek naast om wat spanning in het gesprek te brengen.’ (lacht)


U gebruikt het n-woord niet meer in uw shows en spreekt consequent over ‘witte’ mensen. Geeft u daarmee toe aan politieke correctheid?

‘Als jonge, zwarte mensen mij zeggen dat het n-woord hen kwetst, dan wil ik daar best rekening mee houden. Dat is gewoon een kwestie van beleefdheid. Tegelijk denk ik: als het n-woord zwarte mensen zoveel pijn doet, moeten zij het misschien samen met witte mensen de wereld uithelpen en het zelf niet meer zeggen. Kendrick Lamar en Anderson Paak laten het n-woord 500 keer in hun nummers vallen, maar worden boos als witte mensen het meerappen: dat is hypocriet. Hoe hard zwarte mensen de term ook proberen te claimen, het blijft een vergiftigd woord. Je rapnummer wordt niet minder goed door dat woord te vervangen door pakweg brother, waar we allemaal mee kunnen leven. Maar ik begrijp evengoed dat zwarte mensen zeggen: fuck you, dat is mijn woord en mijn verhaal.’

‘Maar om op je vraag te antwoorden: er is een verschil tussen pragmatische en dogmatische politieke correctheid. Ik ben, zoals veel mensen, pragmatisch politiek correct. Als je door bepaalde gevoelige woorden altijd weer gezeik krijgt, dan stop je ermee. Ook als ik dan het verwijt krijg dat ik soft ben geworden. Ik ben 48: mag ik ook beetje evolueren als mens en als comedian? Vroeger was ik op het podium een splinterbom, nu ben ik een geleide raket. Ik schiet gerichter op wie ik wil raken. En je wilt dan niet dat je boodschap meteen kapotgeschoten wordt door onnozele semantische discussies. Als ik met iemand alweer moet discussiëren over het feit dat ik ‘blank’ in plaats van ‘wit’ gebruik, dan heeft die niets anders gehoord. Dan maak ik liever grappen over hoe je ‘wit’ eigenlijk even goed met ‘puurheid’ kunt associëren.’

‘Kijk naar wat Filip Joos overkwam toen hij een interview gaf waarin hij het had over zijn twee geadopteerde zwarte kinderen. Hij had het woord ‘niet-Vlamingen’ gebruikt, waardoor al die social justice warriors helemaal niet meer luisterden naar zijn betoog tegen racisme.’


Voelt u zich, zoals vele andere comedians, bijna verplicht om het in uw shows over comedy zelf te hebben?

‘Ja, comedy moet nu met een disclaimer komen die uitlegt dat er grappen worden gemaakt. Je moet bijna letterlijk zeggen: “Hoi, dit is een comedyshow, de man op het podium meent dikwijls niet wat hij zegt. Soms vindt hij het zelfs het tegenovergestelde van wat hij zegt. Dat noemen we sarcasme.” Hoe zielig is dat? Ik heb comedy altijd beschouwd als de grote gelijkmaker, niet als de grote verdeler. Wat maakt ons allemaal gelijk? Dat we allemaal even grote winnaars en losers zijn, ongeacht wat ons gender, onze huidskleur of politieke strekking is. Niemand staat boven de grap: geen enkele mens is zo belangrijk dat er over hem geen grappen mogen gemaakt worden. De mensheid verdient het ook om belachelijk gemaakt te worden, we doen te veel idiote dingen.’

‘Ik vind het waanzin dat je identiteit en je entourage zouden bepalen wat je wel en niet mag zeggen. Bill Burr (Amerikaanse stand-upper, red.) vertelt in een van zijn shows hoe hij samen met zijn zwarte vrouw naar een documentaire over Elvis kijkt. Hij merkt allerlei racisme niet op dat zij als zwarte vrouw wel zag. Omdat hij een zwarte vrouw heeft, mag hij wel slimme grappen over racisme maken. Maar dat recht heeft hij ook als hij een witte vrouw heeft, vind ik. Als we alleen online tegen elkaar staan te roepen of elkaars spreekrecht afnemen, dan kunnen we elkaar nooit begrijpen en komt er geen consensus.’


U zit natuurlijk pal in de categorie die het felst ter verantwoording wordt geroepen: de witte heteroman van boven de 45.

‘Ja. En ik kan niet uitwissen wat witte heteromannen in het verleden allemaal fout hebben gedaan – en dat is nogal wat. Als je dat verleden altijd weer op mijn schouders legt, kom ik er ook niet meer onderuit en kunnen we ook samen niet verder. Sommige woke mensen opperen nu zelfs dat alleen witte mensen racisten kunnen zijn, want ‘racisme gaat over macht’. Nee, je moet niet in een machtspositie zitten om een racist te zijn, je moet alleen denken dat je tot een superieur ras behoort. En als je dan ook macht hebt, maak je alles alleen nog erger. Hetzelfde geldt ook voor seksisme. Bovendien is niet elke ongelijkheid alleen maar te wijten aan seksisme en racisme.’


Moet er ook niet meer diversiteit in comedy komen?

‘Zeker, helemaal voor, al is er in Vlaanderen al wat meer kleur op het podium. De twee best betaalde comedians ter wereld, Kevin Hart en Dave Chappelle, zijn trouwens zwart. Ook vrouwen hebben intussen heel wat rolmodellen, van de uitstekende Iliza Shlesinger tot Hannah Gadsby, die woke en dus rotslechte comedy maakt.’


Wat vindt u er zo slecht aan?

‘Woke comedy is een belediging voor ons vak, omdat ze haar publiek naar de mond praat. Het publiek van Hannah Gadsby had tijdens haar laatste show Douglas een Oscar moeten krijgen omdat het het zo hard eens wilde zijn met elke woke opmerking. Toen ik tijdens mijn shows in het Sportpaleis een megapopulistisch statement maakte waar iedereen voor applaudisseerde, strafte ik dat publiek daar ook voor af: “Hé, bende schapen, dit is nonsens wat ik zeg.”’ Comedy heeft iets demagogisch. Van die verantwoordelijkheid moet je je bewust zijn, want de polarisering en segregatie nemen alleen maar toe. Vroeger moest je als comedian choqueren, nu is het onze taak geworden om te nuanceren. Hoe zot is dat, Alex Agnew die nuance moet brengen? (lacht) Tegelijk moet er ook room for error zijn.’


Er is geen maatschappelijke verandering mogelijk zonder het recht om zich te mogen vergissen?

‘Exact. Ik wil gerust het voornaamwoord “hen” gebruiken als iemand die zich non-binair noemt dat vraagt, maar mag ik daar ook fouten tegen maken zonder als transfoob gelabeld te worden? Mensen moeten dingen kunnen zeggen waar ze dan achteraf spijt over hebben, zonder dat we hen voor altijd uit het publieke debat duwen.’


DS, 11-07-2020 (Cathérine De Kock)