Amsterdamse wetenschappers leggen coronamysterie bloot: waarom wordt de een zoveel zieker dan de ander?


Het coronavirus maakt de een zwaarder ziek dan de ander. Amsterdamse wetenschappers ontdekten hoe dit ontstaat. “Dit komt weinig voor.”


Menno de Winther noemt het een “dubbel eurekamoment”. Het ene moment hield in dat ernstig zieke coronapatiënten antistoffen produceren die erg agressief kunnen zijn. Zij zorgen voor een extreme en schadelijke ontstekingsreactie. Het tweede eurekamoment kwam bij hem binnen toen bleek dat er een medicijn bestaat dat dit kan remmen.

Wereldwijd stonden artsen voor het grote coronamysterie. Waarom wordt de ene patiënt flink zieker dan de ander? De Winther, hoogleraar vasculaire immunologische celbiologie aan het Amsterdam UMC, ontrafelde samen met immunoloog Jeroen den Dunnen, expert op het gebied van antistoffen binnen Amsterdam UMC, dit raadsel. Zij deden het werk niet alleen. Ook onder meer bloedbank Sanquin was bij het onderzoek betrokken. De resultaten zijn dinsdag gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science Translational Medicine.

Toen corona ruim een jaar geleden uitbrak, verbaasden De Winther en Den Dunnen zich over het feit dat het met een deel van de patiënten juist slecht gaat op het moment dat ze antistoffen gaan produceren. “Normaal beschermen antistoffen en helpen mee met het opruimen van de infectie.”


Afwijkende structuur

Bij sommige coronapatiënten gebeurt dat niet. Zij belanden op de intensive care en hun prognoses zien er somber uit. Wat bleken de conclusies van het onderzoek, uitgevoerd in kweekschaaltjes? De ernstig zieke coronapatiënten maken antistoffen met een afwijkende structuur, vertelt De Winther. Die veroorzaken een extreme ontstekingsreactie in de longen. Daarnaast raken de bloedvaten lek en lopen de longen vol met vocht. “Dit komt weinig voor. Een uitzondering.” Het eerste eurekamoment.

Het tweede eurekamoment volgde toen een Amerikaans biotechbedrijf aan de slag ging met de resultaten. Bij een eerste onderzoek testte fabrikant Rigel Pharmaceuticals een bestaand medicijn, fostamatinib, op coronapatiënten en dit gaf een hoopgevend resultaat. Het medicijn werd op 59 patiënten getest. 29 van hen kregen fostamatinib toegediend, 30 een placebo. In de eerste groep overleden minder mensen, waren er geen bijwerkingen en herstelden patiënten sneller dan in de placebogroep. Het Europees Geneesmiddelenbureau keurde het middel vorig jaar goed voor patiënten met een auto-immuunziekte.


Minder sterfte

De resultaten moeten leiden tot minder sterfte en een korter verblijf op de intensive care, zegt De Winther. Op een aantal vragen hebben hij en zijn collega’s nog geen antwoord. Hoe kunnen de antistoffen ontstaan die zorgen voor een afwijkende structuur? En welk soort patiënten maakt dit aan?

Het onderzoek is gedaan op basis van patiënten met het meest oorspronkelijk coronavirus. Dus niet op patiënten met een Britse, Zuid-Afrikaanse, Indiase of Braziliaanse coronavariant in hun lichaam. De Winther gaat ervan uit dat de resultaten ook gelden voor deze coronamutaties.

Hij denkt dat hun bevindingen relevant blijven, ondanks dat steeds meer landen vaccineren. Want de behoefte aan een medicijn blijft bestaan. “In sommige landen gaat het vaccineren veel langzamer en we weten ook nog niet hoe goed of het virus weer kan opflakkeren.”


Blog Trouw, 12-05-2021 (Floris Akkerman)