Koppige Erdogan nekt Turks sprookje


De koppigheid van de Turkse president Erdogan en de aanvaring met de VS maken van een beperkt probleem een crisis die elke dag in omvang toeneemt.


De val van de lira zette zich gisteren door, samen met de harde retoriek van president Erdogan aan het adres van de Verenigde Staten. Hij beschuldigde de Amerikanen, die sancties tegen Turkije hebben ingevoerd, ervan een Navo-partner een mes in de rug te steken. Maatregelen van de Turkse centrale bank, die vers geld in het financiële systeem injecteerde, kon de verdere val van de lira maar deels temperen. De lira verloor eerst 11 procent maar krabbelde terug tot een daling van zo’n 7 procent tegenover de dollar.


1. Is de val van de lira te stoppen?

De Turkse lira is sinds het jaarbegin bijna de helft van zijn waarde kwijt. De munt stond al onder druk vanwege de bezorgdheid over de oplopende Turkse inflatie, de hoge buitenlandse schuld van Turkse bedrijven en gezinnen én een recordtekort op de lopende rekening. De sancties die Amerika afkondigde tegen Turkije, in het dispuut over een Amerikaanse dominee, haalden de munt verder onderuit. Of de munt snel zal stabiliseren, is maar de vraag.

‘Turkije had een perfect beheersbaar economisch probleem. De economie groeide te hard en moest afkoelen. Het volstond de rente te verhogen en de begroting bij te sturen, maar president Erdogan weigert dat omdat dit onpopulaire maatregelen zijn’, zegt Jan Van Hove, hoofdeconoom van KBC Groep.


2. Waarom weigert Erdogan de rente te verhogen?

Een verhoging van de rente maakt ontlenen duurder, zou een afkoeling van de economie veroorzaken en de inflatie de kop indrukken. Erdogan wil er echter niet van weten omdat hij geen maatregelen wil nemen die niet populair zijn bij gewone Turken. Onder zijn bewind voerde Turkije een beleid van agressieve economische groei wat jobs en welvaart opleverde.

De weigering om de rente te verhogen tast het vertrouwen van de financiële markten in Turkije aan, waardoor de malaise uit de hand dreigt te lopen. ‘Turkije heeft de afgelopen vijftien jaar een prachtig parcours gereden. De welvaart is aanzienlijk gestegen. Door nu koppig ingrepen die zich opdringen te weigeren, riskeer je iets fantastisch moois de grond in te boren’, zegt Van Hove.

Van Hove vreest dat hoe luider Erdogan roept dat er sprake is van een buitenlands complot en dat Turkije niet zal plooien, hoe meer een patstelling dreigt. Hoe raakt men hier nog uit zonder gezichtsverlies? William De Vijlder, hoofdeconoom van BNP Paribas spreekt van een dilemma. ‘Hoe harder men roept “ik ben de baas”, hoe moeilijker men de dingen maakt.’


3. Wil Turkije onorthodoxe maatregelen opleggen?

Turkije ontkende gisteren dat het naar onorthodoxe maatregelen zal grijpen. De overheid gaat wel de sociale media aanpakken die berichten verspreiden over mogelijke kapitaalcontroles of over het verplicht omzetten van buitenlandse valuta in lira’s. Erdogan zei eerder al dat Turkije nieuwe partners zal zoeken. Waarnemers verwachten dat landen als China, Rusland en Qatar klaar staan om hun invloed in de regio te vergroten. Aankloppen bij het IMF om noodhulp, zou Erdogan niet doen. ‘Hij werd destijds verkozen omdat hij het IMF wist te weren. Hij zal ze zeker niet opnieuw uitnodigen. En aan IMF-hulp zitten in regel voorwaarden vast. Erdogan zou die niet aanvaarden.’

De malaise drukt ook de buitenlandse investeringen. ‘Amerikaanse bedrijven beginnen zich al terug te trekken’, zegt Van Hove. Die investeringen zijn een factor in het Turkse succes. Bedrijven investeren er vanwege de grote binnenlandse markt en de gunstige geografische ligging waardoor het een uitvalsbasis is voor export.

Waarnemers maken zich ook zorgen over de buitenlandse schulden van Turkse bedrijven en gezinnen. Die hebben samen voor meer dan 220 miljard dollar schulden. Geld ontlenen in dollars was goedkoper dan in lira’s. Door de val van de lira, worden die kredieten nu veel duurder. Turkse bedrijven dreigen in betalingsnood te komen. De Vijlder verwacht dat de overheid in dat geval wel te hulp schiet, aangezien het om een zogenaamd ‘buitenlands complot’ gaat.


4. Is dit het begin van een internationale financiële crisis?

Of de houding van Turkije tot een heuse internationale financiële crisis kan leiden, is verre van zeker. Maar er zijn wel al tekenen van besmetting. Turkije is niet onbelangrijk voor de Europese economie. Enkele grote banken in Zuid-Europa, het kwetsbare deel van het banksysteem, hebben een niet-onbelangrijke blootstelling op Turkije. ‘Er is een impact op de euro, op enkele belangrijke Zuid-Europese banken én het maakt de dingen voor buurland Griekenland, dat net uit de crisis geraakt, niet makkelijker’, zegt Geert Noels, hoofdeconoom van Econopolis.

Beleggers trekken niet alleen geld terug uit Turkije, maar ook uit andere zogenaamde emerging markets (opkomende markten). Ook de munten van landen zoals Argentinië, Zuid-Afrika en Mexico verloren gisteren terrein.


DS, 13-08-2018 (Pascal Dendooven)