Vernedering

Rik Torfs


Een vreugdeloos restaurant langs een Vlaamse snelweg, een onbestemd uur in de namiddag, de tijd is op. Het buffet toont, achter een doodsmasker van cellofaan, gerechten die niemand op wil eten. Schriele blaadjes sla, garnalen die ooit in zee hebben gezwommen, o heimwee. En verder: niemand.


Niemand? Aan een tafeltje in de hoek zit warempel Johan, mijn jaargenoot. Keurig muisgrijs pak. Krant opengeslagen. Koffietje. Hoe lang is het nu alweer geleden, Johan, vijf jaar? Neen, zeven. Tempus fugit. Hij is op weg naar Rotterdam. Voor zijn bedrijf. Ja, nog steeds dezelfde bank. Of niet meer dezelfde. Inderdaad, fusies, overnames, hergroeperingen. Te behandelen in het juridische vak met de ronkende naam Mergers and Acquisitions. Wie dat studeert en erin excelleert, kijkt gelijk uit naar een loft in Londen. Zo iemand kom je nooit tegen in het Zwarte Woud.

Zeven jaar geleden, toen ik Johan voor het laatst zag tijdens een vitalistische reünie in het Antwerpse Hilton, was hij in steile opgang. Zoals altijd sinds 1979, toen wij de Leuvense rechtsfaculteit verlieten. Daar doe ik niet smalend over. Johan een opschepper? En dan? Het enthousiasme spatte eraf. Ja, hij was niet veel thuis. Zeker, hij miste soms zijn vrouw. Succes heeft nadelen, maar het heeft evenzeer nadelen geen succes te hebben. Zijn vrouw lachte alvast aanstekelijk, zeven jaar geleden, niet onderdanig, licht spottend, ik meende liefde waar te nemen. Liever een aangename man die weinig, dan een onaangename man die veel thuis is.

Is Johan een aangename man? Zeker. Mocht ik een vrouw zijn, ik zou niet op hem vallen, maar begrijpen waarom mijn vriendinnen dat wel doen. Hier en nu, in dit wegrestaurant dat nederlaag uitstraalt, is hij anders. Gewoon. Nuchter. Zakelijk. In Rotterdam heeft hij een afspraak in hotel New York. Met zijn nieuwe baas. Die wil hem weg, weet hij wel zeker. Hij zegt het toonloos, met de terloopsheid van een tussenzin.

Weg? Hij? Na vijfentwintig jaar in hetzelfde bedrijf, mergers and acquisitions meegerekend? Ik voel me kwaad worden in zijn plaats. 'Ha? En wie is die baas dan wel? Waar heeft hij over te klagen?' Hij blijkt een Ier te zijn. Tien jaar jonger dan wij. Werkt sinds anderhalf jaar bij de bank. Weggekocht elders. Wil zijn doelstellingen halen. Scoren. Is iemand met visie. Durft alles te herbekijken. Het witte blad. Niemand is onmisbaar. Huismeubilair ook niet. Natuurlijk, er komt een mooie packagedeal. Materieel zullen er geen zorgen zijn.

'Eigenlijk hoef ik niet meer te werken.' Onzeker is zijn stem. Verslagen brengt hij het goede nieuws. Hij is binnen. Maar ook buiten. Nooit eerder was zo weinig te koop met geld. Het maakt de vernedering niet goed, noch het schroeiende gevoel een kwarteeuw lang een meester te hebben gediend die al die loyale, een beetje zotte, inzet niet waard was. Wat leegte is ontdek je in een wegrestaurant op een verloren uur in de namiddag. Altijd dat geluid van verre vrachtwagens die denderen naar nergens.

Weer in de auto meld ik mijn secretaresse dat ik een halfuur later zal zijn. De radio zet ik af, de gedachten zijn vrij. Jongeren die gaan studeren kunnen kiezen voor de liefde van het moment en zich aan een sportschool inschrijven. Misschien laten ze zich adviseren door experts van de arbeidsmarkt: welke opleiding biedt werkzekerheid? Of berekenen ze al bij aanvang van de studie de hoogte van hun pensioen. En het pad dat ertoe leidt.

Maar wie houdt rekening met de beroepsjaren op rijpere leeftijd? Het moment van de lichte verzwakking, wanneer resultaatgerichte jonge turken op de loer liggen om het eindspel in te zetten. Wie eens succes had, wordt stilaan een doelwit. Zoals de oude chimpansee die zich lichtjes onzeker voelt tegenover jongere mannetjes, iedereen houdt hem nauwlettend in het oog, wacht tot hij wankelt. Wanneer hij de strijd om het meesterschap verliest, wachten hem hoon en eenzaamheid. Zonder packagedeal, ik weet het wel, maar in dat zakelijke begrip mag niet alle beschaving besloten liggen die de mens als meerwaarde te bieden heeft.

Ik kan aanvaarden dat er in het leven winnaars zijn, maar niet dat verliezers worden vernederd. Ook niet wanneer zij onsympathiek zijn, slampampers, kloefkappers of profiteurs.

Neem nu de Grieken. Jarenlang was het te dol. Ze moeten anders gaan leven. Maar wel rechtop. Niet op de knieën.


DS, 23-02-2012 (Rik Torfs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB