HOE LANG DUURT DEZE ECONOMISCHE CRISIS?


De crisis is veel erger en zal veel langer duren dan regeringsleiders en economen ons willen doen geloven, voorspelt LUC PAUWELS . 'De meeste experts blijven poneren dat je op de beurs en met ons vrijemarktsysteem ''in the long run'' altijd wint. Kan best. Maar hoe ''long'' is die ''run'' dan wel? Tien jaar? Twintig? Een kwarteeuw?'


We racen naar een economische depressie. Geen recessie, waar we volgend jaar al uitklauteren. Maar een zwarte tunnel, waarvan het einde nog niet in zicht is, een neerwaartse spiraal die nog heel lang kan duren.

Regeringsleiders en economen weten het waarschijnlijk al langer. Maar zwijgen. Uit angst. Voor de psychologische schok. Voor de ontreddering bij de bevolking, die zal leiden tot nog meer ontreddering van het economische systeem. En dus minimaliseren ze - misschien met de beste bedoelingen - de feiten.

Zo wordt er keer op keer beklemtoond dat onze crisis hooguit een paar jaar zal duren. Of nog korter. In 2010 zouden beurzen weer aantrekken. Maar is dat zo zeker? Met een crisis die nu al wordt beschouwd als de zwaarste sinds de crash van 1929? Want na de ineenstorting van 1929 heeft het maar liefst 25 jaar geduurd eer de Dow Jones-beursindex opnieuw zijn oude niveau bereikte. Pas in 1954 was dat.

Waarom zouden de beurzen dan nu zoveel sneller aantrekken dan toen? Omdat dat herstel toen werd getemperd door de Tweede Wereldoorlog? Omdat de overheden nu veel sneller 'à al Keynes' hebben ingegrepen? Omdat ons systeem nu veel moderner is en beter in elkaar zit dan 80 jaar geleden?

Maar hoe zit dat dan met de ineenstorting van de Nikkei-index? Die van 1989, dus. Veel dichter bij ons, in volle glorietijd van het neoliberalisme. De Nikkei stuikte toen plots in elkaar. Van bijna 39.000 punten naar ongeveer 20.000 een jaar later. En dan ging het alleen maar slechter. De Nikkei bleef verder wegglijden. Naar circa 7.600 punten in 2003. Ruim 80procent lager dan veertien jaar eerder. Nooit meer raakte hij op het niveau van 1989. Gisteren sloot de beurs van Tokio op het laagte niveau in 26 jaar. Verschil met 1989 is evenwel dat iedereen - over de hele wereld - nu mee keldert. Waarom zouden we er dan al over een paar jaar uit zijn, met ons beursherstel? Zijn we ook niet vertrokken voor een duik van pakweg 20 jaar? Zoals in 1929 of zoals in 1989?

Nog zo'n minimalisering: deze crisis komt dus in de omgeving van die van 1929. Maar de val van de indexen is veel minder zwaar dan toen, sussen de experts. Want in 1929 verloor de Dow Jones maar liefst 90procent van zijn waarde. Nu maar 50procent.

Yeah right.

Wat die experts er nooit bijzeggen: die 90procent verlies was het resultaat van een instorting die bijna drie jaar lang bleef aanhouden. Het dieptepunt werd pas bereikt in juli 1932. Toen de Dow Jones amper nog 10procent waard was van zijn topscore in september 1929. Welnu: de huidige 50procent verlies is het resultaat van een instorting die... nog maar één jaar aan de gang is. Waarom zou deze instorting ook niet drie jaar kunnen duren, met een al even spectaculair verlies als in de jaren dertig? Of misschien zelfs veertien jaar, zoals in Japan in de jaren negentig?

Zijn de econometrische modellen dan zo krachtig geworden dat ze als een glazen bol kunnen vooruitkijken in de tijd? Of houden we het beter bij onze achteruitkijkspiegel naar het verleden, waaruit we misschien toch wat kunnen leren. Hoe ontiegelijk hard de klap kan zijn die we nu incasseren, bijvoorbeeld. En dat we misschien nog altijd niet op het dieptepunt zitten. Neen, de meeste van die experts blijven poneren 'op de beurs en met ons vrijemarktsysteem win je in the long run altijd'.

Kan best. Maar hoe long is die run dan wel? Tien jaar? Twintig? Een kwarteeuw? Dat is wel heel lang voor een beurs en een economie die al decennia lang is gefixeerd op kwartaalcijfers. Met beleggers die bijna hysterisch reageren wanneer het eens drie maanden wat minder goed gaat met een beursgenoteerd bedrijf. Die fixatie op de snelle groei en de graaicultuur lijkt ons zuur op te breken.

Want de enige oplossing die economen kunnen bedenken is: de motor moet opnieuw aanslaan, de kleine man moet weer consumeren. Ik citeer letterlijk een paar topfiguren: 'Je moet het spel meespelen: consumeren' of nog 'Laat het geld maar rollen.' Maar denken die topfiguren nu echt dat de kleine man zijn geld zo makkelijk opnieuw zal laten rollen?

De kleine man, die zonet zijn geld in rook zag opgaan met de ineenstorting van zijn Fortisaandelen? De kleine man die zelfs zijn spaartegoeden geblokkeerd zag bij Kaupthing Bank? De kleine man die momenteel massaal zijn inkomen kwijtspeelt doordat hij bij de zoveelste afslanking op straat komt te staan? En die nu ook nog al zijn belastinggeld ziet verdwijnen in de kraters die de financiële sector heeft geslagen? Zal de staat dan nog wel de middelen hebben om hem op te vangen als het dan toch weer fout loopt met dat geld dat hij laat rollen? Hebben die topfiguren dat al eens aan die kleine man gevraagd?

Beseffen ze dat daar precies het probleem ligt? Dat de motor van het systeem, de kern die onze economie aandrijft in die 80 jaar niet wezenlijk veranderd is? Die motor, dat is namelijk de mens. En dat is tot nader order nog altijd geen puur calculerende rekenmachine, zoals nogal wat economen wel zouden willen. Maar een vat vol emoties, eentje dat momenteel vooral wordt gedreven door angst, hebzucht, kuddegeest. En dus kruipt dat vat vol emoties weg in een deflatoir gedrag. Precies zoals 90 jaar geleden.

En dan zit je met een ernstig probleem: omdat een systeem dat kapot gegaan is aan een overconsumptie op krediet, blijkbaar alleen maar overeind kan krabbelen door nóg meer consumptie... desnoods op krediet?

Dit moeten we misschien toch eens fundamenteel herdenken. Dat het in the long run niet zal lukken om gewoon te roepen: 'Kleine consument: speel het spel mee: consumeer, laat uw geld rollen.' Maar dat we integendeel misschien beter inzetten op een economie die meer gericht is op kwaliteit dan op kwantiteit. Op betere consumptie, en niet gewoon meer consumptie. Die speelt op positieve emoties bij de mens. Een economie die dus gaat voor een voortdurende vernieuwing en niet langer alleen maar geobsedeerd aanholt achter een voortdurende groei.

Zoals een ezel achter een wortel.

Luc Pauwels is VRT-journalist


DS, 10-03-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB