Onze onrechtsstaat


Het gerechtelijk onderzoek naar een van de grootste financiële debacles uit de Belgische geschiedenis, de val van Fortis, is dood en begraven. Dat voedt de twijfels over onze rechtsstaat.


De publieke opwinding was groot, de voorbije week. Journaals werden er mee geopend, kranten stonden er vol van, discussies laaiden hoog op. Nee, het ging niet over de verjaring van alle tenlasteleggingen in het gerechtelijke onderzoek naar de val van Fortis, ooit de grootste bank van land, waarbij duizenden brave beleggers fortuinen verloren. Journalisten en de publieke opinie waren meer begaan met gelekte naaktbeelden van Vlaamse BV's. Het lijkt wel of we eraan gewend zijn geraakt dat in zulke grote, belangrijke dossiers de waarheid nooit naar boven komt.

Twaalf jaar lang werd het Fortis-debacle door het gerecht onderzocht. In de herfst van 2008 dreigde de bank over de kop te gaan. Fortis werd zwaar getroffen door de wereldwijde kredietcrisis, nadat de bank zich ver had gewaagd in het moeras van de herverpakte rommelkredieten, waarmee hoge winsten waren voorgespiegeld. Bovendien wilde ze de Nederlandse bank ABN Amro inpalmen, een miljardenovername waarin ze zich verslikte. Fortis was hét voorbeeld van roekeloos gedrag en ongebreidelde hoogmoed - zeker voor bankiers een dodelijke cocktail.

Voor de toenmalige Fortis-toplui was er al die tijd geen vuiltje aan de lucht geweest. Ze bleven tot op het allerlaatste moment het aandeel van hun bank als een goede belegging aanprijzen. Als moderne rattenvangers van Hamelen gidsten ze duizenden beleggers naar de financiële afgrond. Fortis moest door de overheid met belastinggeld worden gered om een totale ineenstorting van ons financiële systeem te voorkomen. Wat later zou de Belgische staat de bank voor een peulschil verkopen aan het Franse BNP Paribas. Weg, grootste bank van het land.

Het gerecht beloofde uit te zoeken of de gedupeerde beleggers waren opgelicht. Hadden de toplui de beleggers misleid? Hadden ze valsheid in geschrifte gepleegd? Wat was de verantwoordelijkheid van Fortis-voorzitter Maurice Lippens en topman Jean-Paul Votron? Het juridische antwoord zal er nooit komen. Na twaalf jaar onderzoek - het dossier telt bijna 30.000 bladzijden - is het gerechtelijk onderzoek verjaard. Weg, waarheid.

Het kapseizen van Fortis veroorzaakte onoverzienbare verliezen. Het Fortis-aandeel was bij uitstek een zogenoemd 'goedehuisvaderaandeel' geweest, talrijke beleggers verloren dan ook massa's geld. Veel mensen met een groepsverzekering of die aan pensioensparen deden, deelden in de klappen. Met de verkoop aan BNP Paribas verschoof bovendien het beslissingscentrum van onze grootste bank van Brussel naar Parijs. Sindsdien worden we gemolken: het geld dat Belgische spaarders en bedrijven bij BNP Fortis Paribas deponeren, vloeit via (uitzonderlijke) dividenden naar Frankrijk. Weg, geld.

Het ergste bij dit alles is dat de twijfel over de rechtsstaat toeneemt. Het is niet de eerste keer dat een belangrijk juridisch dossier niet tot een goed einde kan worden gebracht. In het verleden ging het al vaak om financiële dossiers, zoals dat rond Lernout & Hauspie, het spraaktechnologiebedrijf dat in 2001 failliet ging en waarvan de burgerlijke afhandeling nog altijd op zich laat wachten. En volgend jaar dreigt de verjaring van een ander groot dossier uit de bankencrisis, dat rond Dexia, zonder dat er een uitspraak valt. Volgens zakenkrant De Tijd slepen in België meer dan 10.000 strafzaken al meer dan tien jaar aan. Weg, gevoel van rechtszekerheid.

In het VRT-programma De afspraak werd minister van Justitie Koen Geens (CD&V) gevraagd hoe hij zou reageren als de Fortis-gedupeerden hem confronteerden met de verjaring van het Fortis-dossier. 'Ik zou antwoorden dat we in België streven naar een redelijke justitie voor een redelijke kostprijs. Er is 2 miljard budget voor justitie tegenover 50 miljard voor gezondheid.' Dat is al te gemakkelijk. Justitie is een van de kerntaken van de overheid. Je kunt het niet meer 'redelijk' noemen dat zo veel dossiers jarenlang moeten wachten op een uitspraak of zelfs verjaren. Al decennia is bekend dat het bij justitie grondig fout loopt. Helaas lijkt dat naakte feit nog maar weinigen te beroeren.


Knack, 14-09-2020, 71 (Ewald Pironet)