Hoe Leterme de uitweg niet vond


BRUSSEL - Met meer tijd en voorbereiding had het exit-scenario van premier Leterme kunnen slagen.


Alleen een blinde kan op de ochtend van 14 juli niet zien dat een groot communautair akkoord tegen de deadline van 15juli onhaalbaar is geworden. Maar premier Yves Leterme (CD&V) heeft de hoop niet helemaal opgegeven. Hij rekent op een dialoog van gemeenschap tot gemeenschap om de communautaire onderhandelingen over de deadline te tillen.

Hij heeft het voorstel zondag gelanceerd, tot verrassing van zijn gesprekspartners. Aan Vlaamse kant staat de naam van Vlaams minister-president Kris Peeters (CD&V) ingevuld als voorzitter, zijn Franstalige tegenhanger zou Rudy Demotte (PS) worden.

Over het voorstel wordt niet onmiddellijk een akkoord bereikt. Rudy Demotte als Franstalig toponderhandelaar is niet evident voor de Franstalige partijen. Didier Reynders, die met zijn MR in de oppositie zit op regionaal vlak, wordt over het hoofd gezien. Rudy Demotte dreigt als voorzitter van de dialoog zijn eigen partijvoorzitter Elio Di Rupo naar de kroon te steken. 's Nachts stuurt Leterme een tekst rond. De naam van de Franstalige voorzitter is weggelaten.


Ochtend

Al van vroeg op de dag is duidelijk dat dit voorstel moeilijk zal passeren. Bij de SP.A leeft er wel bereidheid om in de dialoog mee te stappen, ook al om Vlaams minister Frank Vandenbroucke op die manier gerust te stellen. Vandenbroucke vraagt al lang dat SP.A mee onderhandelt. Ook Open VLD kan zich terugvinden in het scenario. Maar nog voor de middag komen uit het N-VA-partijbestuur signalen dat de partij niet wil meewerken aan een operatie die de communautaire onderhandelingen voor onbepaalde tijd in de koelkast doet belanden.


's Middags

's Middags op het Heptapusoverleg wordt het nog erger, als blijkt dat de Franstaligen MR-vicepremier Didier Reynders voorstellen als voorzitter van Franstalige kant. Zelfs Di Rupo wuift het protest aan Vlaamse kant tegen Reynders weg: 'Als jullie echt confederalisme willen, moeten jullie niet de voorzitter aan Franstalige kant willen benoemen.' Tegelijk begint ook CDH-voorzitster Joëlle Milquet aan de tekst te knagen. De 'milquetisering' dreigt ook de magere schaamlap die Leterme nog overblijft, aan te tasten.

De premier krijgt het op zijn heupen, zeker wanneer Di Rupo na de vergadering van de Heptapus-stuurgroep opmerkt dat hij 'de deadline van 15 juli niet heeft uitgevonden'. Leterme loopt rood aan. 15 juli stond in het akkoord van de Raad van Wijzen en in het federale regeerakkoord dat de PS mee had goedgekeurd. Hij voelt zich unfair behandeld.


16 uur

Bovendien moet hij nu het afgezwakte voorstel proberen te verkopen aan Vlaams minister-president Kris Peeters, die niet erg happig is wanneer hij een voorstel onder ogen krijgt dat helemaal geen dialoog van gemeenschap tot gemeenschap meer is, maar meer lijkt op een voortzetting van het partijenoverleg onder een andere naam.

Merkwaardig genoeg schakelt hij CD&V-voorzitster Marianne Thyssen en vicepremier Jo Vandeurzen in om Vlaams minister-president Kris Peeters te overtuigen het voorstel te verdedigen, en probeert hij niet zelf om Peeters om te praten. Uiteindelijk gaat Peeters overstag. Hij en Vandeurzen krijgen de delicate taak om de Vlaamse regering en de federale fracties te overtuigen.

Op dat moment heeft CD&V duidelijk de optie genomen om N-VA desnoods te lossen om de federale regering te redden. Daarbovenop komt nog de druk van de ACW-parlementsleden. Die zijn in de loop van de dag bijeengekomen met de bedoeling premier Leterme een signaal te geven dat hij in de huidige sociaaleconomische omstandigheden de regering niet mag laten vallen. Het valt op dat ACW-minister Inge Vervotte urenlang in de ambtswoning van de eerste minister blijft.


17 uur

Bij de uitvoering van het scenario is het misgelopen. Peeters komt voor het begin van de Vlaamse ministerraad nochtans voor de camera's vertellen dat de politiek 'historische momenten met een grote verantwoordelijkheid' zal meemaken als de dialoog van deelstaat tot deelstaat gestalte krijgt. Maar voor hem heeft N-VA-minister Geert Bourgeois al net het omgekeerde gedaan, in een verklaring die weinig ruimte overlaat voor een compromis, iets waar CD&V bijzonder ontstemd over is. 'Ik zie niet in waarom we zouden meewerken aan een evacuatiepoging richting 2011', zegt Bourgeois. 'De bal wordt terug in het kamp van minister-president Peeters gelegd, met een uitdaging die onmogelijk is. Ik zie niet in wat dit kan oplossen.'

In de Vlaamse ministerraad blijkt al snel dat de meeste partijen bereid zijn over het scenario te praten. Minister-president Peeters verdedigt de dialoog, SP.A/Vl.Pro, met in zijn rangen Vlaams minister Bert Anciaux, die al lang aandringt om een dialoog van gemeenschap tot gemeenschap met artikel 35 van de grondwet als inzet, zegt ook niet neen, maar vraagt meer tijd en meer duidelijkheid over de formule.

Maar de woorden en de lichaamstaal van Bourgeois maken snel duidelijk dat hij niet te overtuigen is. Uiteindelijk beslist de Vlaamse regering tijd te kopen: alle ministers zullen de vraag met hun partij onderzoeken en 24 uur later een antwoord geven.

Intussen verloopt de vergadering van de federale fracties met vicepremier Jo Vandeurzen nog woeliger. Het voorstel van een dialoog valt daar op een koude steen. Vooral de senatoren Hugo Vandenberghe en Tony Van Parys hameren erop dat uitstel van 15 juli zonder perspectief op een oplossing dodelijk is voor CD&V.

Een dialoog met Reynders als Franstalig voorzitter is geen echte dialoog waar de partij een confederale saus over kon gieten. Bovendien dreigt de partij met Kris Peeters een nieuwe troef uit te spelen, zonder veel perspectief op succes. Maar tijd om het voorstel aan te passen tot iedereen ermee akkoord kan gaan, is er niet meer.

Op een bepaald moment dreigt Tony Van Parys er zelfs mee dat hij een probleem zou hebben met zijn partij als die toch zou doorgaan met de dialoog. Geruchten als zouden hij en Vandenberghe zelfs gedreigd hebben met een overstap naar N-VA doen ze af als een indianenverhaal.

Vandeurzen stuurt nog tijdens de vergadering een sms naar Leterme met de boodschap dat de partij het scenario moeilijk kan aanvaarden. Een kantelmoment. Tegelijk stromen de boze e-mails en sms-berichten van CD&V-kiezers toe op het partijhoofdkwartier.


Halfnegen

Bovendien kan CD&V-voorzitster Marianne Thyssen niet de uitkomst van het ultieme overleg afwachten alvorens een uitgebreide algemene vergadering van de partij bijeen te roepen om de resultaten van 15 juli te evalueren. Die vergadering, gepland voor half negen, moet op het laatste nippertje weer afgeblazen worden. Parlementsleden als Eric Van Rompuy en Johan Sauwens hebben de reis naar Elewijt Center voor niets gemaakt.

Premier Leterme heeft intussen al begrepen dat hij het niet meer kon redden. De N-VA herhaalt 'savonds op een nieuw partijbestuur dat het niet zal meestappen in een dialoog van gemeenschap tot gemeenschap. Leterme heeft dan op een topoverleg van zijn partij al heel sereen aangekondigd dat hij de handdoek in de ring gooit. 'Het is gedaan.'


Halfelf

Even later biedt de eerste minister zijn ontslag aan bij de koning.


DS, 16-07-2008 (Wim Winckelmans)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB