Ik viel pardoes van mijn roze onderwijswolk af


Door een teveel aan tekorten – leraren, tijd, waardering – tekent een onderwijscrisis zich af. Wie brengt het welbevinden van de kinderen weer op peil, vraagt Miette Plessers zich af.


Leraar en lerarenopleider

Het is zover. Ik ben gevallen. Niet plots of zo, hoewel de laatste drie maanden steeds sneller. Toen ik twee jaar geleden startte in het onderwijs, in een derde graad van een lagere school, voelde ik blijdschap en trots. Ik had niet één boreling, maar 24 nieuwe kinderen over wie ik mocht waken. Ik had de eervolle taak hen te leren rekenen en spreken, in het Nederlands én Frans, maar ook om hen te leren omgaan met elkaar en de natuur, ICT-vaardig te maken, de wereld te leren kennen en wegwijs te maken in het dagelijkse leven.

Tijdens covid besliste ik dat ik ervoor zou gaan. Ik wilde impact hebben. Ik zat thuis op mijn stoel tijdens de zoveelste onlinevergadering en schaamde me dat ik niet méér kon betekenen voor de wereld. Ik ging het daarbuiten echt niet beter maken van hierbinnen.

Maar twee jaar later sta ik met mijn voeten op de grond. Van mijn roze onderwijswolk af. Een harde val, pardoes op de grond. Met de blote knieën op de kasseien.

Door het tekort aan leraren. Mijn collega viel uit en er was niemand die haar plaats wilde. 11-jarigen die bijna afstuderen, laat je niet aan hun lot over. Onze gewone taken – ik zeg maar wat: zorg, beleid, coördineren en remediëren – zetten we on hold om de situatie recht te trekken. Het is business as usual voor de meeste scholen.

Een onderwijscrisis tekent zich af. Alle peilingen ten spijt: zonder stuurlui zinkt het schip. Zonder leraren gaat het niet goed met ons onderwijs, dat kan iedereen voorspellen. Een van de pistes om het tekort aan onderwijskwaliteit een antwoord te bieden, is om Nederlands en wiskunde meer plaats te geven in het curriculum, ten koste van werelds onderwijs en andere zaken die kinderen breed vormen. Ik ben wel pedagoog, maar geen geschiedkundige, toch begrijp ik dat er door de jaren heen, met het complexer worden van onze samenleving, meer nood was aan onderwijsaandacht voor mens en wereld. Hoe moeilijker onze omgeving te begrijpen is, hoe meer kennis, vaardigheden en competenties kinderen nodig hebben. Dus, ja: wetenschappen en *techniek, mens en maatschappij, duurzaamheid, burgerschap, ICT, financiële geletterdheid … zijn onontbeerlijk.

De wereld waarin we leven was nooit complexer. Dat in combinatie met minder lestijd voor werelds onderwijs, zal ertoe leiden dat over tien jaar de peilingen ons een ander dramatisch tekort onder de neus zullen wrijven. 1 + 1 is nog altijd 2.

Zoals een school nu georganiseerd is, is er dus een tekort aan tijd. Niet alleen om de noodzakelijke leerstof te behandelen. Leerlingen en ouders hebben dagelijks tig noden en bezorgdheden. Ze zijn allemaal belangrijk, want het gaat om mensen. Sterker nog: het gaat om kinderen. De toekomst. Zij verdienen de ruimte, tijd en kansen om zo veel en zo breed mogelijk te leren. Een leraar die tracht te antwoorden op al die vragen, besteedt hier elk vrij moment aan.


Waar is de waardering?

Tot slot ervoer ik een tekort aan waardering. Ik hengel niet naar complimenten, maar nu het hoge woord eruit is: de tijd die je als leraar in je job steekt, is omgekeerd evenredig met wat de samenleving denkt dat je doet. ‘Van half 9 tot 3 is toch niet echt een werkdag?’ ‘Wel makkelijk met al die vakanties.’ Ik realiseer me dat ik tot nu toe te vriendelijk antwoordde. Heb je al ooit aan een bakker gezegd dat het makkelijk is om alleen in de ochtend wat te staan bakken? Of aan een acteur dat je twee uur werken tijdens een avondvoorstelling toch niet echt werken kunt noemen? Of aan de onderwijsconsultant (ze zullen er vast wel kennen op het kabinet) dat je de presentatie zelf wel waardeert, maar niet het maken ervan.

Het is nodig om enkele cruciale vragen te stellen over ons onderwijssysteem: wat is de taak van onderwijs? Hoe wil je dat als maatschappij waarderen? Wie neemt taken op die leraren (door diverse tekorten) niet kunnen invullen? Wie brengt het welbevinden van onze kinderen weer op peil, als leraren hier geen tijd voor hebben? Het onderwijs van nu houdt er geen rekening mee hoe de maatschappij veranderd is. Meer druk, meer afleiding, minder welbevinden, minder prestaties. Een vicieuze cirkel. Ik als leraar heb niet de macht om die cirkel te doorbreken. Gelukkig ben ik daarachter gekomen nu ik niet meer op die roze wolk drijf, maar met mijn twee voeten in de echte wereld sta.


Vertrouwen zonder zekerheid

Net zoals het niet erg, maar veeleer normaal is om na de bevalling van je kind niet meer op die roze wolk te zitten, vind ik het niet erg dat ik eraf ben. Het lijkt me misschien zelfs nodig, om een betere leraar te worden. Hoe lastig dat eerste jaar als kersverse *ouder ook is, nadien beslis je niet om toch maar geen kinderen te hebben. Zo is het ook als leraar: het is vaak ploeteren, maar je vertrouwt erop dat je impact hebt. Vertrouwen, zonder zekerheid. Maar net zoals je thuis een sterke partner nodig hebt om die ploeterjaren door te komen, moet op school een team klaarstaan om de val te breken. Bij mij is dat het geval. Ik blijf dan ook nog even, in het onderwijs. Misschien wel voor lang.

Maar ik ben ervan overtuigd dat alle tekorten te veel waren voor andere leraren. En alleen raakt een school niet uit die vicieuze cirkel van het lerarentekort. Er is beleid nodig dat investeert in mensen en middelen. Nee, niet met een bonus voor de leraar-specialist. Niet met een beperkte erkenning van de anciënniteit van zijinstromers, noch met om het even welke geïsoleerde druppel op de hete plaat.

Kom met een plan waarin je de school van vandaag kadert in de wereld van vandaag. Maak een personeelsbeleid een deel van dat plan en durf het debat aan te gaan over de vaste benoemingen. En stel ambities aan dat plan. Leg ook daar de lat hoog.

Tegen dan ben ik de ervaren rot in het vak en zal ik er zijn voor jou als jij van je wolk tuimelt.


DS, 29-06-2023 (Miette Plessers)