Huiveringwekkend, dit portret van de jonge Filippino's die bepalen welke seks door de beugel kan

'The Cleaners' (2018). Regie: Hans Block en Moritz Riesenwieck


Een film over de donkere krochten van de sociale media. De documentaire laat zien hoe jonge cleaners extreem geweld en seks moeten wissen voor Facebook of YouTube. Of censuur plegen.


'The Cleaners' bereikt met een perfecte timing de bioscoop, kort na het Cambridge Analytica-schandaal en de ondervraging van Facebook-baas Mark Zuckerberg in het Amerikaanse Congres. De documentaire komt met nog meer pijnlijke onthullingen over Facebook, het grootste socialmedianetwerk ter wereld. Dankzij formidabel detectivewerk van de twee Duitse regisseurs Hans Block en Moritz Riesenwieck krijgen we voor het eerst een inkijkje in het geheime werk van zogeheten content moderators. We hebben het over de puinruimers van het internet.

Het onderzoek van de filmmakers begon al in 2013, toen in Amerika een kindermisbruikvideo online verscheen die duizenden keren op Facebook werd gedeeld en maar online bleef. Block en Riesenwieck vroegen zich af hoe dat kon, en of de uploads die wij op onze sociale media te zien krijgen, niet gefilterd werden.

Na het nodige speurwerk belandden ze in de Filippijnse hoofdstad Manila waar duizenden digitale schoonmakers in het strengste geheim aan het werk bleken, niet alleen voor Facebook, ook voor YouTube, Twitter, Instagram en Google, kortom alle grote Amerikaanse socialmediabedrijven.


Strenge zwijgplicht

Niet dat de techgiganten dat met de wereld wilden delen. Om alle verantwoordelijkheid af te kunnen schuiven bleken ter plekke externe bedrijven ingehuurd die hun werknemers contracten met strenge zwijgplicht lieten tekenen.

In de film komen (ex-)werknemers aan het woord, jonge mensen van een jaar of achttien, negentien die voor een dollar per uur de hele dag achter een computerscherm extreme vormen van seks en geweld te zien krijgen en in een oogwenk moeten beslissen: delete of ignore, wissen of negeren. Er zijn werknemers die tien uur achter elkaar kinderporno kijken, of onthoofdingsvideo's. Ze zijn vaak trots op hun werk, noemen zichzelf politieagenten van het internet.

Maar er zijn ook werknemers die het mentaal niet aan kunnen, nachtmerries hebben, depressief worden en zelfmoord plegen. Het is een onthutsend verhaal dat met elke stap schrijnender wordt en dat door alle geheimhouding de vorm aanneemt van een thriller in neonverlicht Manila.


Klein pikkie

De film stelt niet alleen belangrijke vragen over de situatie van onze internetopruimers, maar ook over de gevolgen voor de democratie en de vrije uitwisseling van informatie als jonge, katholieke Filippijnen met een hekel aan moslims, en zonder veel opleiding en begeleiding, beslissen welke foto's en video's wij te zien krijgen en wat wij bij gevolg denken. Een tekening van Donald Trump met een klein pikkie, gemaakt door een Californische kunstenares? Delete. De befaamde Vietnam-foto van het naakte napalm-meisje? Delete.

Waar een krant een redactiestatuut heeft en een staat een grondwet, daar was het de afgelopen jaren gissen naar de richtlijnen van de machtige socialmedia-netwerken (Facebook telt 2,5 miljoen posts per minuut). Door aanhoudende kritiek zijn die richtlijnen door Facebook recent openbaargemaakt. In het geding zijn techbedrijven in Silicon Valley die het schoon en veilig houden van hun platforms niet over laten aan experts maar aan jonge, goedkope, anonieme arbeidskrachten in de Derde Wereld die met ethiek, psychologie, politiek of recht niets op hebben.

'The Cleaners' is een alarmerende film die afdaalt in de donkere krochten van de zogenaamde sociale media en die met overtuiging laat zien hoe technologie onze democratie ondermijnt. President Duterte maakt in de Filippijnen gretig gebruik van Facebook, evenals President Erdogan in Turkije. In Myanmar wordt via Facebook haat gezaaid tegen de Rohingya-minderheid. Kijk en huiver.


Blog Trouw, 17-05-2018 (Belinda van de Graaf)