Steeds minder Belgen stappen in het huwelijksbootje, terwijl het aantal verklaringen van wettelijke samenwonen stijgt. Door de gelijkschakeling op tal van vlakken lijkt er nog weinig verschil te bestaan tussen die samenlevingsvormen. Maar bij een relatiebreuk of het overlijden van een partner worden de verschillen zichtbaar.

Je bent jong en wilt geen klassiek huwelijk. Of na een vechtscheiding heb je gezworen nooit meer te zullen trouwen. Wat de reden ook moge zijn, steeds meer koppels kiezen er bewust voor om niet te trouwen en gaan wettelijk samenwonen. Een formule die jaar na jaar aan populariteit wint: vorig jaar zetten 79.323 mensen hun handtekening op een samenlevingscontract, tegenover 30.961 in 2005. Dat blijkt uit cijfers van de FOD Economie. Het aantal huwelijken daalde sterk en bereikte - in verhouding tot de gemiddelde bevolking - een historisch laag niveau.
‘Door wettelijk samen te wonen kan je hetzelfde regelen als met een huwelijk’, wordt geredeneerd. Dat lijkt op het eerste gezicht correct. Gehuwden en wettelijk samenwonenden zijn op tal van vlakken gelijkgeschakeld: zo goed als geen verschillen voor de personenbelasting, dezelfde schenkings- en successierechten … ‘Zolang de relatie goed gaat, is er niets aan de hand. Maar bij het einde van het wettelijk samenwonen valt het als een kaartenhuisje in elkaar’, zegt Nicolas Geelhand, hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen en advocaat. Zowel bij een relatiebreuk als na het overlijden van een partner biedt wettelijk samenwonen minder bescherming dan een huwelijk.

Geen compensatie bij breuk
Het is een klassiek verhaal: eens er kinderen zijn, zet een van de partners zijn carrière op een lager pitje om het gezin draaiende te houden. ‘Een beslissing die wettelijke samenwoners zuur opbreekt als de relatie op de klippen loopt’, zegt Renate Barbaix, eveneens hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen en advocate. Waarom? ‘Wat een partner opbouwt tijdens het wettelijk samenwonen blijft zijn bezit en moet bij een relatiebreuk niet verdeeld worden’, zegt Barbaix. De beroepsinkomsten van de partner die carrière maakte, blijven dus van hem. Bij een relatiebreuk moeten ze niet gedeeld worden met de partner die zorgde voor het gezin. Een ongelijke verdeling ontstaat ook wanneer één partner zijn inkomsten heeft besteed aan verbruiksgoederen zoals voeding en kleren, terwijl de andere de gezinswoning of andere investeringen financierde.
Met een huwelijk wordt het lot van de inkomsten en de bezittingen geregeld. Wie geen huwelijkscontract opstelt, valt automatisch onder het wettelijk stelsel. Kenmerkend is dat alle inkomsten uit beroepsactiviteiten tot het gemeenschappelijk vermogen behoren. Bij een echtscheiding krijgt elke partner de helft van het gedurende het huwelijk opgebouwde gemeenschappelijk vermogen.
Wie wil afwijken van de wettelijke spelregels kan een huwelijkscontract opstellen. Met zo’n contract kunt u kiezen voor het stelsel van scheiding van goederen. Er is in principe geen gemeenschap, maar in het huwelijkscontract kan in een verrekening bij een echtscheiding of bij overlijden worden voorzien. ‘Strikt genomen kunnen wettelijk samenwoners in de overeenkomst van de wettelijke samenwoning ook een verrekening bedingen, maar in de praktijk gebeurt dat slechts zelden’, zegt Barbaix.

Geen garanties bij erfenis
Een wettelijke samenwoning eindigt ook bij het overlijden van één partner. Zowel gehuwden als wettelijk samenwonenden erven automatisch van elkaar. Bij wettelijk samenwonenden erft de langstlevende het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad. Daardoor kan hij niet uit het huis worden gezet en behoudt hij levenslang het bezit, gebruik en genot van alle meubelen. De kinderen kunnen daar niets aan doen. Ook fiscaal is alles geregeld: wettelijke samenwoners betalen dezelfde tarieven als gehuwden en de vererving van de gezinswoning is vrijgesteld van successierechten.
'Maar de garanties voor de wettelijk samenwonende partner zijn gezichtsbedrog', zegt Geelhand. Een eerste verschil tussen gehuwden en wettelijke samenwoners heeft te maken met garanties omtrent het vruchtgebruik. Bij gehuwden is het vruchtgebruik (op de gezinswoning of de helft van de nalatenschap) reservatair: er kan nooit en door niemand aan getornd worden. Bij wettelijk samenwonenden kan het vruchtgebruik eenvoudig ontnomen worden. Met een ontervend testament kan één partner het vruchtgebruik voor de andere ontnemen, zelfs zonder zijn of haar medeweten. 'Om zekerheid te geven, kunnen wettelijke samenwonenden werken met het kanscontract van aanwas. Daardoor gaat het deel van de eerstoverledene automatisch over naar de langstlevende, maar dat is fiscaal zeer duur. Om de registratierechten te vermijden moet een optioneel contract van aanwas gecombineerd worden met een testament', zegt Barbaix.
Een tweede aspect is op welke goederen de langstlevende het vruchtgebruik krijgt. Een wettelijk samenwonende erft het vruchtgebruik op de gezinswoning en de inboedel. Maar een langstlevende echtgenoot erft veel meer: het vruchtgebruik over de volledige nalatenschap van de overledene, dus onder meer op de spaargelden van de overledene. Daardoor int de langstlevende echtgenoot de intresten en dividenden van de beleggingen. Zijn er geen kinderen? De langstlevende erft dan de volle eigendom over het gemeenschappelijk vermogen. 'Wettelijk samenwonende partners kunnen het vruchtgebruik over alle goederen bij testament aan elkaar geven, maar de kinderen kunnen daar een stokje voor steken', zegt Barbaix. Kinderen van de overledene kunnen hun voorbehouden deel van de nalatenschap altijd in volle eigendom opeisen.
Verder is het voor wettelijk samenwonende partners moeilijk(er) om volle eigenaar van de gezinswoning te worden en om de 'aanwinsten' aan elkaar te laten toekomen. Dat is alles wat de partners door gemeenschappelijke inspanningen hebben opgebouwd en verkregen tijdens hun relatie (met uitzondering van wat ze kregen via schenking, erfenis of testament).

Bron: http://www.tijd.be/detail.art?a=9557957&n=1630&ckc=1
21/10/2014

Eigen mening: Persoonlijk vind ik dat het wettelijk verschil tussen een huwelijk en wettelijke samenwoning zou moeten verdwijnen. De tijd en de maatschappij evolueert en steeds meer koppels kiezen niet meer voor een huwelijk, maar voor wettelijk samenwonen. Ik vind dat het wettelijke systeem mee moet gaan met zijn tijd en dus ook moet evolueren naar een gelijkstelling van deze twee dingen. Een koppel dat gehuwd is heeft namelijk geen ander soort relatie dan mensen die 'maar' wettelijk samen: de partners wonen samen, ze voeden eventuele kinderen samen op,... Voor veel mensen is het huwelijk in deze moderne tijd een mooie ceremoniële gebeurtenis, maar betekent het op het vlak van verbintenis evenveel als wettelijke samenwoning.

Dit is altijd al een delicate kwestie geweest. Het is inderdaad zo dat meer en meer koppels verkiezen voor het wettelijk samenwonen en niet voor het trouwen. Deze generatie is niet meer zo gelovig als vroeger. Vroeger hadden ze ook vaste relaties. Vroeger was het de gewoonte dat als je met iemand trouwde, je daar de rest van je leven bij bleef. Vandaag de dag is het eerder het fenomeen van de stoelendans. Mensen vechten niet meer voor hun relatie en geven bij de minste tegenslag hun relatie op. De mensen zijn misschien wel gecharmeerd door het huwelijk maar zien op tegen de administratieve rompslomp indien de relatie op de klippen loopt. Als men wettelijk gaat samenwonen zet je de relatie stop en dan is er geen probleem. Het is inderdaad zo denk ik dat de mensen vooral bang zijn om te trouwen omdat ze uit de hele omgeving horen dat mensen uiteen gaan. Je bent inderdaad nooit zeker van je relatie. Je bent alleen maar baas over je eigen gevoelens, niet over die van je partner. Trouwen is dus ook een beetje een 'gok' wagen. Het is inderdaad zo dat wanneer je trouwt, er veel meer voordelen zijn maar wie trouwt om deze redenen is fout bezig vind ik. Je moet niet trouwen omdat je bij trouwen meer voordelen hebt dan wettelijk samenwonen. Je moet trouwen omdat je dat zelf wilt! Toch zijn er veel die om deze reden trouwen. Tot slot zijn er natuurlijk nog altijd mensen die ook gewoonweg niet willen trouwen denk maar aan de mensen die hier niets om geven of om de mensen die niet katholiek zijn. Moeten wij in ons land niet gelijkheid nastreven? Zouden we niet dezelfde rechten geven aan mensen die wettelijk samenwonen en mensen die trouwen? We leven in een moderne maatschappij en ik vind dat ze dit gewoon inderdaad ook moeten gelijk trekken.