‘Deze Italiaanse crisis kan de ECB niet oplossen’


Als het fout loopt in Italië, zullen velen de klappen voelen. België zit met Dexia in de directe vuurlijn, maar het potentiële probleem is veel groter. ‘Deze crisis is anders dan de eurocrisis van 2012 en is niet zomaar door de ECB op te lossen.’


Welgeteld één uur hebben de financiële markten positief gereageerd op het afblokken van een populistische, eurokritische regering in Italië. Al snel ging de rente hoger en de beurzen lager. De Italiaanse rente, die in het eerste uur handel was gedaald, zette opnieuw een klim in en nestelde zich rond de 2,71 procent.


Onrustwekkende peilingen

Volgens Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING België, is het niet zeker dat wat na nieuwe Italiaanse verkiezingen komt, zoveel geruststellender zal zijn voor de financiële markten. ‘In opiniepeilingen scoren de populisten van de Lega vier procent beter tegenover hun verkiezingsresultaat. Met andere woorden: na nieuwe verkiezingen zou het probleem alleen maar groter kunnen zijn.’

President Mattarella probeert een regering van technocraten in het zadel te krijgen – er wordt daarvoor gekeken naar de voormalige IMF-directeur Carlo Cottarelli. Maar Vanden Houte is sceptisch over de slaagkansen van dit project. ‘Dit is niet meer het versnipperde politieke landschap van weleer. Vijf Sterren en Lega hebben samen een meerderheid en kunnen zo’n regering wegstemmen.’

Rest de vraag: wat als het straks alsnog fout loopt in Italië? Komt er een anti-euro-regering? President Mattarella wil niet weten van een euro-exit zonder dat die keuze is voorgelegd aan de kiezer. Of de populisten het zo duidelijk willen spelen, is een andere vraag. ‘Wellicht zeggen ze: we zijn niet tegen de euro, maar het systeem moet helemaal anders’, zegt Vanden Houte.


Waar vallen de klappen?

Vorige week was er al een voorproefje van wat een eurosceptische regering inhoudt: de obligatiekoersen van Italiaans overheidspapier stonden onder druk omdat de markten een hogere risicopremie eisten. Banken en verzekeraars die veel van dat papier bezitten, zagen hun aandelenkoers zakken. Waar de klappen vallen, hangt natuurlijk af van wat precies uit de bus komt. Zal Italië effectief een nieuwe munt uitgeven en op termijn de euro verlaten?

Het Italiaanse banksysteem ligt alvast in de onmiddellijke vuurlijn, via verliezen op de obligatieportefeuille en op kredieten.

Als de Italiaanse economie, nu al bij de zwakste van de eurozone, klappen krijgt, zullen de wanbetalingen toenemen. De Italiaanse banken slepen nog voor 185 miljard euro aan slechte kredieten mee. Dat komt neer op 11,1 procent van de uitstaande kredieten van de Italiaanse banksector. Die is ondanks enkele fusies in de nasleep van de financiële crisis niet grondig gesaneerd.

In absolute cijfers heeft geen enkel ander land zoveel slechte kredieten uitstaan als Italië. Frankrijk volgt met circa 140 miljard aan slechte kredieten, maar dat is ‘slechts’ 3,1 procent van de totale kredietportefeuille. Voor alle duidelijkheid: de 11,1 procent slechte kredieten in Italië is een flinke verbetering tegenover de 16,8 procent uit 2015.

Italië torst ook nog eens een gigantische overheidsschuld mee van 2.302 miljard euro (cijfers eind maart). Italië zelf en zijn centrale bank zijn er een belangrijke eigenaar van. Maar ook Frankrijk loopt een groot risico omdat het zwaar belegd heeft in Italiaanse staatsobligaties, zelfs vier keer zoveel als het eerstvolgende euroland, Duitsland.

Onder meer de Franse verzekeraar Axa zou grote risico’s hebben in Italië. Op de beurs staan Franse bankaandelen zoals Crédit Agricole en BNP Paribas onder druk.


Dexia in de vuurlijn

In België zit het eerstelijnsrisico geconcentreerd bij één enkele instelling: Dexia, dat 23 miljard euro heeft uitstaan. De bank is eigenaar van de Italiaanse bank Dexia Crediop, waar ze niet vanaf raakt. De bedoeling was de komende jaren een nieuwe poging te ondernemen om die te verkopen. Het probleem van Dexia is dat het geen significante buffers heeft om Italiaans onheil op te vangen.

Bij Dexia sleept bovendien al lang een debat aan over een versnelde afbouw van de risico’s, maar de Franse minderheidsaandeelhouder ligt dwars. Die versnelde afbouw is belangrijk zowel inzake risico’s als inzake beheer van de staatsschuld.

Als het fout loopt bij Dexia, is vooral de Belgische belastingbetaler de pineut omdat ons land zich destijds bereid toonde een groter waarborg te bieden dan de Franse staat. En dat terwijl Dexia eigenlijk een Franse bank is, opgebouwd rond de Franse bank Crédit Local de France.

Op Dexia rust ook een belangrijk financieringsrisico. De instelling is voor de financiering van haar portefeuille afhankelijk van door de overheden gegarandeerde obligaties. Eind 2017 bedroeg de staatsgarantie 67,6 miljard euro.


Besmettingsgevaar

België heeft net als de andere landen van de eurozone ook een belangrijk indirect risico in Italië. ‘Je moet verder kijken dan het directe risico. Naast banken die veel Italiaanse overheidspapier hebben, is het de vraag wie aan die banken veel uitgeleend heeft. Door die besmetting zal de hele Europese financiële sector het geweten hebben’, zegt Vanden Houte.

Een Italiaanse crisis dreigt een rem te zetten op de economie van de eurozone. Bij een crisis gaat iedereen meer risico’s schuwen en gaan de markten onderuit. De markt reageert op zo’n opschudding door voorzichtiger te worden. Zelfs als de directe impact beperkt is, dreigt de invloed op het vertrouwen groter te worden, zegt Vanden Houte.


Duitsland moet beleid herzien

Professor Paul De Grauwe waagt zich niet aan een voorspelling van wat politiek uit de bus komt. ‘Maar als Italië uit de euro zal stappen, is dat niet goed voor Duitsland, dat voor de harde lijn heeft gekozen. De Duitsers hebben geen rekening gehouden met de politieke implicaties daarvan.’

Duitsland eist discipline van andere landen maar wil geen solidariteit tonen. ‘Terwijl het als land het meest heeft geprofiteerd van de euro. Het wist tegen een vrij lage koers in de euro te stappen en zo zijn exportmachine zuurstof te geven en overschotten op te bouwen.’

Volgens De Grauwe zullen de Duitsers hun beleid moeten herzien. Als de Italianen uit de euro stappen, zal de markt speculeren op wie de volgende is. ‘Zoals met het verhaal van de tien kleine negertjes’, zegt De Grauwe. In 2012 was er al eens speculatie dat Griekenland de euro zou verlaten. ‘Maar de crisis die zich nu ontvouwt, verschilt sterk. Toen ging het om een financieel-technische crisis, is de Europese Centrale Bank (ECB) in de bres gesprongen en heeft ze liquiditeit in de markt geïnjecteerd. Deze crisis is politiek. Dit kan de ECB niet oplossen.’


DS Avond, 28-05-2018 (Pascal Dendooven)