'Iedereen laat je vallen als een baksteen'


George Zicot, de speurder die onterecht werd beschuldigd en aangehouden in de zaak-Dutroux, heeft eindelijk een beetje eerherstel en een flinke vergoeding gekregen. Misschien een opsteker voor de vele tientallen mensen die elk jaar in dezelfde situatie terechtkomen. Zoals Kevin Huypens, een jongen van achttien die acht maanden onschuldig in de cel zat voor de moord op zijn vader.


'Je kunt gewoon niet uitleggen hoe erg het is. Ik kan je wel vertellen hoe het er toegaat in de gevangenis, maar wat je voelt als je maanden aan een stuk zonder reden in een cel zit, terwijl je net je vader hebt verloren, dat valt niet in woorden te vatten.'

Kevin Huypens praat snel, maar in heldere zinnen. Hij beweegt zenuwachtig, rookt de ene sigaret na de andere, maar zijn onophoudelijke gekuch is volgens zijn huisarts een 'zenuwhoest', een overblijfsel van wat hem het voorbije anderhalve jaar is overkomen. Kevin was net achttien geworden toen zijn vader, autohandelaar Steve Huypens (39), in zijn bedrijf werd doodgeschoten, op 30 november 2007. Daags na de begrafenis werd Kevin rond zes uur 's ochtends van zijn bed gelicht, op verdenking van moord. Na een keiharde, negen uur durende ondervraging werd hij opgesloten in de gevangenis aan de Begijnenstraat in Antwerpen. 'De eerste drie dagen word je op secreet gezet', vertelt hij. 'Je zit alleen in een cel, zonder tv, zonder boeken of kranten, zonder bezoek, je mag je cel geen moment verlaten. Drie dagen zonder een mens te zien en zonder te weten wat je overkomt. Je kunt niet slapen omdat je voortdurend ligt na te denken, je kunt niet nadenken omdat je slaap te kort komt. Ook na die eerste dagen blijft het regime erg streng, gek genoeg strenger dan dat van veroordeelde misdadigers. Je krijgt wel een tv als je erom vraagt, maar je moet er heel lang op wachten, zoals op alles in de gevangenis. Je wilt een boek uit de bibliotheek? Over een week, misschien. Je wilt een cd-speler kopen via de buitenkantine? De levertijd bedraagt slechts twee maanden. Maar dat is allemaal peanuts. Erger is: je eet en leeft in je cel. Je mag er één keer per dag uit voor een wandeling op de koer. Daar kun je met andere gevangenen praten, maar er valt niets te vertellen, want iedereen maakt in de gevangenis hetzelfde mee, namelijk niks. Het duurt ook wel even voor je op je gemak op de pot durft te gaan zitten terwijl je celgenoot naast je naar tv zit te kijken. (lacht) Er zijn er die van minder gek worden. Ik heb mensen gezien die compleet door het lint gingen, en die werden platgespoten met medicatie. Ik heb altijd alle medicatie geweigerd.'

Dat Kevin in de gevangenis niet gek is geworden, heeft veel te maken met het milieu waarin hij is opgegroeid. De wereld van de autohandelaars is niet voor doetjes. De jongen kreeg een harde opvoeding, moest al vlug zelfstandig leren zijn en helpen in de zaak, maar daar dankt hij nu de hemel op zijn blote knieën voor. 'Op mijn elfde verkocht ik al mijn eerste auto', vertelt hij. 'Compleet met financiering, alles erop en eraan. Op mijn zestiende heb ik de autohandel van mijn vader twee weken alleen opengehouden, terwijl hij met vakantie was. Dan leer je wel voor jezelf op te komen.'

En toch, een jongen van achttien, alleen in de gevangenis, die moet toch doodsangsten uitstaan? 'Ik had het geluk dat de cipiers mij goed opvingen', zegt hij. 'En ik heb in de gevangenis ook wel enkele mensen gezien die ik kende en die het wat voor mij opnamen. Andere autohandelaars, kennissen van mijn vader: het is een beetje een aparte wereld, zal ik maar zeggen.'


Makkers, maten, pa

Dat is Kevins geluk geweest, maar ook zijn ongeluk. De wereld van de tweedehandswagens is een wat schimmige bedoening, hier en daar is er toch een raakpuntje met de criminaliteit. Illegale import, veel zwart geld, af en toe gestolen wagens. P&S Cars, het bedrijf van Steve Huypens, had een tiental jaar geleden al eens de kranten gehaald, na een schermutseling waarbij enkele schoten vielen. 'Iets met een Porsche die gestolen bleek te zijn', herinnert Kevin zich. Door in die omstandigheden op te groeien, is Kevin een taaie jonge kerel geworden. Dat heeft hem wel geholpen die acht maanden gevangenis door te komen, maar het heeft ook geholpen om hem in de eerste plaats in die gevangenis te krijgen. 'Je hebt een reputatie, er kleeft een stempel op je familie, de geruchtenmolen in de buurt komt snel op gang. Je bent al veroordeeld voor je bent opgepakt, bij wijze van spreken. Ook in de kranten, moet ik eraan toevoegen.'

Kevins arrestatie was grotendeels gebaseerd op het getuigenis van een bejaarde buurman, die beweerde dat hij de jongen met de fiets van het bedrijf had zien wegrijden net voor de moord werd ontdekt. Bovendien was er niets gestolen op het bedrijf, behalve één set autosleutels. Geen roofmoord, dus. En kennissen beweerden dat de relatie tussen Kevin en zijn vader 'moeilijk' was. 'Dat is absolute onzin', zegt hij. 'Mijn vader was mijn beste maat. Toen mijn ouders uit elkaar gingen, heb ik zelf gekozen om bij hem te blijven wonen terwijl mijn jongere zussen bij mijn moeder introkken. Ik had geen enkele reden om hem te vermoorden. Toch heeft iedereen mij laten vallen als een baksteen toen ik werd opgepakt. Zelfs mijn moeder, die mij nauwelijks is komen bezoeken. De enigen die mij altijd zijn blijven steunen, zijn mijn grootmoeder en Liliane Verjauw, mijn advocate, die mijn vader heel goed gekend heeft.'

En zijn vrienden? 'Ik heb geen vrienden. Ik haat het woord vrienden. Vrienden bestaan niet, want iedereen plant uiteindelijk een mes in je rug. Ik heb alleen maten. Er zijn erbij die me hebben zwartgemaakt, ja. Dat heb ik in mijn dossier kunnen lezen. Ik zie ze nog altijd, en ik doe alsof mijn neus bloedt. Wat moet je anders?'

Na een maand in voorhechtenis kwam Kevin vrij, omdat er geen tastbaar bewijs opdook. Nauwelijks enkele weken later was dat er plots wel: er waren kruitsporen op zijn kleren ontdekt, iets waar hij zelf ook nog altijd geen verklaring voor kan geven. Hij werd weer opgepakt en verdween voor zeven maanden achter de muren van de Begijnenstraat. 'Ik heb toen zelf voor de zoveelste keer om een leugendetectortest gevraagd en eindelijk gekregen', vertelt hij. De berekeningen daarvan wezen uit dat 'de kans groot was dat hij loog'. Kevins lot leek bezegeld, tot de Duitse politie Fred Wittig arresteerde, een man die in Krefeld een soortgelijke moord had gepleegd, ook in het milieu van de autohandelaars. Het moordwapen in die afrekening bleek ook het wapen te zijn waarmee Kevins vader werd afgemaakt, en Wittigs ex-vrouw woonde bij Huypens om de hoek. De echte dader was gevonden. Op 20 juli 2008 kwam Kevin voor de tweede keer vrij, na in totaal acht maanden cel. 'Het eerste wat ik gedaan heb toen ik vrij kwam? Een pak echte goeie frieten gaan halen. Je kunt je niet voorstellen wat voor bocht ze je in de gevangenis voorschotelen.'


Onwerkdadig

Kevin Huypens is allerminst een alleenstaand geval. Elk jaar worden honderden mensen in dit land onschuldig opgesloten, in afwachting van een proces waarop ze worden vrijgesproken, of gewoon in afwachting van het vaak erg traag vorderende onderzoek dat nergens toe leidt. Elke advocaat kan voor de vuist wel enkele schrijnende gevallen opnoemen. En niet iedereen kan evengoed met het gevangenisleven overweg als Kevin Huypens. 'Ik denk meteen aan een Parijse zakenman die ik enkele jaren geleden heb verdedigd', zegt advocaat Johan Platteau. 'De man was door een Afrikaanse vennoot aangesproken in verband met een miljoeneninvestering via een Antwerpse bank in een zakenproject. Hij rook zelf onraad en is met de documenten over de investering naar de bank in kwestie gestapt. Die vermoedde meteen dat de documenten vals waren en lichtte de politie in. De Franse zakenman werd uitgenodigd voor een gesprek, kwam nietsvermoedend van Parijs naar Antwerpen gereden om meer uitleg te geven en vloog voor twee maanden achter de tralies. Die man is er echt onderdoor gegaan in de cel. Hij heeft nog altijd last van stressaanvallen en is in behandeling bij een psychiater.' Een andere cliënt van Platteau moest het anderhalf jaar in voorhechtenis uitzingen op beschuldiging van moord. Het ging om een twintigjarige jongeman van Afghaanse afkomst die op zijn proces werd vrijgesproken en nu rechten studeert.

'Voor beide cliënten hebben we via de geijkte procedure een vergoeding van de overheid geëist en verkregen voor “onwerkdadige voorhechtenis,, zoals dat heet', zegt Platteau. 'Eigenaardig genoeg heeft de Franse zakenman veel meer gekregen dan de Afghaanse jongeman. Hij kon bewijzen dat hij psychisch bijzonder had geleden, hem is uiteindelijk 16.000 euro toegekend. Mijn Afghaanse cliënt had tijdens zijn ondervragingen gelogen om een familielid te beschermen, waar door hij op veel minder clementie van Justitie kon rekenen, hoewel hij veel langer heeft vastgezeten.'

Ook advocaat Paul Quirynen hoeft niet lang te zoeken naar een voorbeeld. 'Ik heb een arts verdedigd die in 2001 een zinloze behandeling van een terminale patiënt zou hebben stopgezet en daarom werd beschuldigd van moord. Die arts heeft 78 dagen in voorhechtenis gezeten, en we hebben maar net een doorverwijzing naar assisen kunnen voorkomen. Maar mijn cliënt is pas in 2006 buiten vervolging gesteld. Zoiets kan de carrière van een arts breken, al heeft mijn cliënt het geluk gehad dat het ziekenhuis waar hij werkte in hem is blijven geloven. We zijn nu bijna tien jaar verder, maar deze arts heeft hier materieel en psychisch enorm onder geleden. We vorderen dan ook een hoger bedrag dan de dagvergoeding die minister van Justitie doorgaans aanbiedt, en die nogal arbitrair wordt bepaald.'


Kort van stof

Ook Kevin Huypens en zijn advocate Liliane Verjauw maken zich op om een stevig verzoekschrift 'onwerkdadige voorlopige hechtenis' in te dienen, maar dat zal nog even moeten wachten. Kevin is negen maanden na zijn vrijlating nog altijd niet buiten verdenking gesteld, en dat is een voorwaarde. Maar dat het ervan komt, daar bestaat nog maar weinig twijfel over.

Als de vergoeding er ooit komt, zal Kevin ze gebruiken om een nieuwe zaak op te starten. Geen autohandel, daar heeft hij zijn bekomst van. Wat dan wel? 'We zien wel.' In afwachting woont hij bij zijn grootmoeder in en moet hij van nul herbeginnen, zonder een rooie duit. Een lief heeft hij niet, 'daar staat mijn kop nu niet naar'. Het bedrijf van zijn vader, dat hij van plan was over te nemen, is opgedoekt terwijl hij in de cel zat. Sinds zijn vrijlating heeft hij de hele regio Antwerpen afgedweild op zoek naar werk. Overal ving hij bot. 'Het maakt niet uit of je onschuldig bent, zodra ze horen dat je in de nor hebt gezeten, word je vriendelijk - soms toch - bedankt. Het heeft ook geen zin erover te liegen, want ze komen het toch te weten.'

'Wat moet je trouwens zeggen als ze je vragen wat je die acht maanden hebt uitgevoerd? “Ik was met vakantie?,'

Deze maand heeft Kevin dan toch een baan gevonden, in een kruidengroothandel even buiten Antwerpen. 'Ik ben die mensen ontzettend dankbaar', zegt hij. 'Ik had het bijna opgegeven, en zij hebben me zonder boe of ba aangenomen. Ze hebben geen vragen gesteld, ze vertrouwen me, en ik ben ook niet van plan dat vertrouwen te beschamen.'

Of hij veranderd is door die acht maanden voorhechtenis. 'Wat dacht je', zegt hij. 'Om te beginnen is het bijna even angstaanjagend om na acht maanden weer vrij te komen als het is om er voor acht maanden achter te draaien. Je leert er ook mensen kennen die je liever niet zou leren kennen. Een betere leerschool is er niet als je een criminele carrière ambieert. Voorts ben ik er veel achterdochtiger door geworden, en korter van stof. Ik slaap hooguit twee uur per nacht, en als ik indommel, krijg ik nachtmerries en schiet ik badend in het zweet weer wakker.'

'Al mijn zekerheden zijn weggevallen, het enige wat ik nog zeker weet, is dat je leven in een handomdraai verpest kan worden. Ik probeer geen wrok te koesteren, maar het is verdomd moeilijk. Ik wacht op de dag waarop de onderzoekers in de rechtszaal moeten toegeven dat ze acht maanden van mijn leven voor niets hebben afgepakt. Mijn tijd komt nog, laat ik het daarop houden.'


DS, 25-04-2009 (Tom Heremans)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Mensen die onschuldig vast hebben gezeten hebben op zijn minst recht op een grote vergoeding. Het moet echt verschrikkelijk zijn om onschuldig vast te zitten. Ik heb ook de indruk dat zulke fouten vaak gebeuren. Gisteren in het journaal kwam het ook al ter sprake dat een vrouw een jaar onschuldig in de gevangenis heeft gezeten.
Dit zou in de toekomst toch niet meer mogen gebeuren. Ik begrijp wel dat er onderzoeksfouten gebeuren, maar als men niet zeker is of een bepaald persoon echt de dader is, sluit hem dan nog niet op of hou er tenminste rekening mee en maak hem de celstraf niet zo zwaar...