Musk bepaalt met Starlink nu ook het verloop van een oorlog


Starlink, dat vanuit de ruimte internet voorziet, speelt een belangrijke rol in de oorlog in Oekraïne. Onbedoeld is die oorlog hierdoor een reclamecampagne voor het bedrijf van Elon Musk, dat voorlopig nog verre van rendabel is.


Toen het Oekraïense leger op 29 maart Irpin – ten noordwesten van Kiev – heroverde, troffen ze een stad aan die volledig van de buitenwereld was afgesloten. Alle 24 zendmasten voor het mobiele netwerk en internetkabels waren door de Russen vernietigd of zwaar beschadigd. Dankzij de installatie van enkele Dishy McFlatface-satellietschotels, was de stad amper twee dagen later weer virtueel met de rest van de wereld verbonden. Die capteerden internet- en telefoniesignalen vanuit Starlink-satellieten in de ruimte. Die satellieten spelen al sinds de start van de oorlog een belangrijke rol in het verloop ervan. Volgens de Britse krant The Times werden verkenningsdrones van het Oekraïense leger gekoppeld aan Starlink-satellieten. Dat de hele wereld beelden kon zien van de dappere ondergrondse verzetsstrijders in de staalfabriek in Marioepol – terwijl die omsloten was door Russische troepen – dankt het eveneens aan doorgeefluik Starlink. In Oekraïne circuleren nu al 10.000 Dishy McFlatface-schotels van Starlink om internet of telefonie te voorzien waar dat door de oorlog platligt.


Reclame voor SpaceX

Voor Elon Musk dient de oorlog in Oekraïne hierdoor als een indirecte, maar welgekomen reclamecampagne voor een van zijn minder bekende bedrijven. Het plaatst Musk – misschien binnenkort ook eigenaar van Twitter – in een steeds meer politieke rol, zonder dat hij aan iets of iemand democratische verantwoording moet afleggen. Starlink ontstond als een bijproduct van zijn bekende ruimtevaartbedrijf SpaceX, dat een kleine tien jaar geleden de code kon kraken om raketten opnieuw te laten landen en die na gebruik bijna volledig te recupereren. Dat maakte de lancering van een raket veel goedkoper. Omdat de markt voor het lanceren van satellieten niet zo groot is, besloot Musk met Starlink zijn eigen markt te creëren en zelf satellieten te bouwen en te lanceren.

De scheepvaart maakt al jaren gebruik van satellieten die hen in het midden van de oceaan verbinden met het internet. Alleen zijn dat heel zwakke en dure internetverbindingen. Dat komt omdat gebruikgemaakt wordt van stationaire satellieten die ver boven de aarde hangen. De verre afstand verzwakt het signaal, terwijl de lanceringskost van de satelliet zeer hoog ligt, omdat hij ver de ruimte in moet. De oplossing is bekend: satellieten in een dichte baan rond de aarde brengen. Dat levert een veel beter signaal op en is goedkoper, maar er is een groot nadeel: je kunt satellieten dicht bij de aarde niet geostationair parkeren, ze slingeren rond de aarde, waardoor het signaal voortdurend zou wegvallen mocht je maar één satelliet lanceren. De oplossing voor een continu internet: heel veel satellieten die in een rij rond de aarde zweven en de signalen constant aan elkaar doorsturen. Je hebt dus heel veel satellieten nodig voor een continu internetsignaal. Dat kan alleen rendabel zijn als je heel goedkoop satellieten kunt lanceren – wat SpaceX kan – en als je veel klanten hebt.


Interesse van militairen

Op 24 mei 2019 werd de eerste reeks van 60 Starlink-satellieten gelanceerd. Intussen schoot het bedrijf al meer dan 50 raketten de ruimte in met telkens 50 tot 60 satellieten aan boord. Er zweven nu zo’n 2.000 satellieten boven de aarde, voldoende om vooral in Noord-Amerika en Europa afgelegen gebieden van internet te voorzien. Binnenkort wil Starlink ook de Afrikaanse markt veroveren. Het bedrijf heeft de eerste akkoorden met Mozambique en Nigeria op zak. Om de hele wereld te voorzien, zouden er 30.000 nodig zijn. Vorig jaar werd gestart met de commerciële uitrol van het netwerk. Voor 99 dollar per maand en een satellietschotel van 500 dollar, heb je toegang tot het internet. De teller zou nu op zo’n 250.000 gebruikers staan wereldwijd. Een cijfer dat snel groeit, maar nog ruim onvoldoende is om rendabel te zijn. Analisten gaan ervan uit dat Starlink pas rendabel is als het enkele miljoenen gebruikers telt. Google experimenteerde ooit nog met een systeem met ballonnen met antennes maar moest daarmee stoppen wegens een gebrek aan klanten.

De oorlog in Oekraïne komt voor Musk dus niet bepaald ongelegen en toont de enorme waarde van zijn netwerk in conflictgebieden. Zozeer dat vooral militairen steeds meer interesse krijgen in de mogelijkheden van Starlink en Musk daarvoor willen betalen. Het Amerikaanse en Britse leger hebben al contracten met Starlink lopen. De Russen en Chinezen zijn dan weer niet opgezet met het bedrijf, dat een politieke kant kiest. Daarom werken ze aan eigen satellietnetwerken. Ook Jeff Bezos heeft met zijn ruimtevaartbedrijf Blue Origin gelijkaardige plannen. Het wordt stilaan drummen in de ruimte, met alle gevaar voor rondslingerend afval of botsingen van dien.

De beslissende rol van Starlink in de oorlog doet opnieuw vragen rijzen over de enorme macht die Musk en zijn private bedrijven gewild of ongewild cumuleren, zonder veel externe controle. Want naast de impact die Starlink op militaire conflicten kan hebben, is er ook het probleem van lichtvervuiling die zijn laaghangende satellieten veroorzaken. Vooral astronomen zijn misnoegd, omdat ze waarnemingen hinderen. Ook dieren die sterren gebruiken om hun weg te vinden, zouden last ondervinden van een anders ingekleurde nachtelijke hemel.


DS, 08-06-2022 (Stijn Decock)