Er zijn te veel managers in de hogescholen


De hogescholen besparen te veel op hun docenten. De kwaliteit van het onderwijs lijdt daaronder, kaarten docenten en onderzoekers aan.


In de docentenkamers van de Vlaamse hogescholen groeit het onbehagen aan de start van het nieuwe academiejaar. Op veel plaatsen zijn er weer minder collega’s voor hetzelfde of meer werk, en krijgen de docenten die overblijven nieuwe taken. Hun onderwijsopdracht moeten ze in minder tijd voor meer studenten zien rond te krijgen. Hun onderzoek moet vlug renderen, waarbij ‘valorisatie’ belangrijker lijkt dan een grondige voorbereiding en analyse. Docenten vallen uit, haken mentaal af of zoeken gedesillusioneerd andere horizonten op.

De besparingen op onderwijstaken in de hogescholen zetten de kwaliteit van het onderwijs onder druk. Studenten krijgen groepsopdrachten, omdat individuele begeleiding te intensief is. Hun papers moeten kort zijn, omdat docenten ze anders nauwelijks nog gelezen krijgen. Ze worden beoordeeld met meerkeuzevragen en beperkte toetsen. Vaardigheden worden getraind in te grote groepen. Hoorcolleges worden bandwerk. Methodologische vakken blijven steken in modellen en theorieën, zonder degelijke oefening. Stagebegeleiding wordt afgebouwd. Docenten krijgen de boodschap hun werk wat minder nauwgezet te doen om het werkbaar te houden.


Manke communicatie

Waarom wordt er zo fel bespaard op docenten? Dit verhaal heeft twee lagen. De eerste is de chronische onderfinanciering door de Vlaamse overheid. In het protest tegen die onderfinanciering vinden de directies bondgenoten bij de docenten.

Maar er is ook een tweede, minder bekende laag. De hogescholen zelf versterken het probleem door te besparen op docenten ten voordele van ‘omkadering’, centraal, departementaal en in de opleidingen. In het protest tegen die interne verschuiving verschillen de docenten van visie met hun directies.

Die tweede laag willen we verduidelijken. Dat is niet makkelijk. Docenten kunnen, willen of durven niet te spreken over deze kwestie. Ondanks alles blijven ze loyaal tegenover hun studenten en hun opleiding. Bovendien bieden de hogescholen onvoldoende transparantie.

Uit de informatie die we bijeen hebben gesprokkeld, kunnen we toch enkele trends afleiden:

1. Als we kijken naar de statuten van het personeel, dan zien we dat het aandeel onderwijzend personeel in verhouding afneemt, terwijl het aandeel administratief/technisch en leidinggevend personeel toeneemt.

2. Dat onderwijzend personeel moet meer omkaderende taken doen, ten koste van de kerntaken in onderwijs en onderzoek.

3. Die verschuiving naar meer omkadering verhoogt niet alleen de werkdruk bij de docenten, maar brengt ironisch genoeg ook het administratief personeel in ademnood. Meer omkadering leidt niet zelden tot manke communicatie.

Die trends wijzen in dezelfde richting. Hogescholen bouwen hun managementstructuur uit ten koste van de kerntaken van docenten. Die uitbouw zou ‘ondersteunend’ zijn, maar veel docenten ervaren ze in het beste geval als ‘aansturend’ en in het slechtste als ‘ondermijnend’. Talloos zijn de verhalen over weer een nieuwe procedure, bevraging, kwaliteitsreview, complexe beslissingsketen of holle teamvergadering. Didactische instructies blijken soms onhaalbaar. Evaluaties moeten vooral juridisch waterdicht zijn om beroepsprocedures te vermijden, wat een wantrouwen tegenover de docenten installeert.


Tijdrovende extra taken

Soortgelijke ontwikkelingen werden ook al in Nederland, het Verenigd Koninkrijk of de Verenigde Staten aangeklaagd. Managers worden stilaan de sleutelfiguren in de hogescholen en docenten worden meer en meer in de rol geduwd van inwisselbare uitvoerende medewerkers van wat die managers en hun diensten bedenken en beslissen. Tegelijk krijgen ze ook zelf meer managementtaken: planningen en roosters maken, kosten voor onderzoeksprojecten budgetteren, kwaliteitszorgsystemen, beleids- en actieplannen opzetten, input leveren voor internationalisering, digitalisering en audits ... Dat is soms nodig, maar is tijdrovend en gaat ten koste van hun kernopdrachten. Om te besparen worden docenten soms ontslaan of niet vervangen of worden lessen uitbesteed aan gastdocenten.

Dat alles legt te veel druk op de docenten. We vragen de Vlaamse hogescholen om fors te investeren in de kerntaken van docenten. Om hun vertrouwen terug te winnen, moeten de hogescholen transparantie bieden.

Enkele vuistregels. Maak een onderscheid tussen onderwijzend, leidinggevend en ondersteunend administratief en technisch personeel. Maak duidelijk hoeveel docenten binnen hun onderwijsopdracht écht bezig kunnen zijn met doceren en begeleiden. Volg dat op in de tijd. Vergelijk dat niet alleen met het sterk toegenomen aantal studenten, maar ook met de toenemende diversiteit en flexibilisering van studietrajecten. Als de hogescholen die indicatoren niet zelf maken en opvolgen, dan kunnen regeringscommissarissen, onderwijsexperts, vakbonden en de koepelorganisatie daartoe het initiatief nemen. Ook een doorlichting door het Rekenhof op vraag van het Vlaams Parlement kan helpen.

Die transparantie kan de toenemende druk op de docenten scherper in beeld brengen en leiden tot de broodnodige koerswijziging in onze hogescholen.

Stijn Van de Perre, Dries Claessens, Stijn Rottiers, Pieter Cools, Bert De Meulder, Tom Verheyen, Luc De Droogh & Bart Van Bouchaute, bezorgde docenten en onderzoekers uit vier Vlaamse hogescholen


DS, 26-09-2022