Nu de roebel valt, moet Moskou gaan nadenken over de oorlog


De oorlog in Oekraïne wordt ook economisch uitgevochten. Tot nog toe hield de Russische economie goed stand, maar in Moskou nemen de zorgen over de val van de roebel toe.


Of ze de oorlog steunt, weet niemand, maar zeker is dat Elvira Nabioellina al ruim een decennium een sterkhouder van de Russische staat is. Als gouverneur van de centrale bank is ze verantwoordelijk voor de stabiliteit van de Russische economie. Dat heeft ze, volgens vriend en vijand, al die jaren erg goed gedaan. Haar grootste prioriteit was altijd de strijd tegen de inflatie. Zelf noemt ze die een ‘taks op armoede’. Onder haar beleid zakte de inflatie naar het laagste niveau sinds de instorting van de Sovjet-Unie.

Toen de Russische troepen Oekraïne binnenvielen, diende ze haar ontslag in. Als signaal dat ze de oorlog geen goed idee vond, kon dat tellen. Maar Poetin weigerde haar ontslag en benoemde haar opnieuw voor vijf jaar. Ook dat kon tellen als signaal. De president besefte heel goed dat de oorlog ook economisch uitgevochten zou worden en dat hij nood had aan monetaire standvastigheid. Hij heeft zich het besluit om Nabioellina aan boord te houden nog niet beklaagd. Ondanks de vele westerse sancties houdt de economie goed stand. Het IMF voorspelde dit jaar zelfs een groei.


Spoedbijeenkomst

Toch flikkeren er steeds meer alarmlichten. Sinds begin dit jaar verloor de roebel al bijna een kwart van zijn waarde tegenover de dollar en de euro. En hoewel het Kremlin de problemen probeert te minimaliseren, kan het de impact van die koersval niet langer negeren. Maandag maakte de roebel zelfs zo’n duik dat de centrale bank in spoedzitting bijeenkwam. In een poging de val te stoppen en de inflatie onder controle te houden, beslisten de bankiers de rente met 3,5 procentpunt te verhogen. Even veerde de roebel op, maar de problemen zijn duidelijk niet opgelost en in het Kremlin neemt de onrust toe.

Opvallend is dat zelfs Nabioellina kritiek begint te krijgen. Maksim Oresjkin, de economisch adviseur van Poetin, schreef maandag een opiniestuk waarin hij het monetaire beleid van de centrale bank op de korrel nam. Die heeft de roebel te veel laten afglijden. ‘Een sterke roebel is in het belang van Rusland’, aldus Oresjkin.


Yuans en roepies

Dat de roebel steeds meer in de problemen komt, heeft volgens Rusland-experts verschillende redenen. Opvallend was dat de scherpste daling er kwam na de opstand van Wagner-baas Jevgeni Prigozjin. Dat was een klap die weinigen hadden zien aankomen. Het leidde tot een nieuwe kapitaalvlucht waardoor de koersval alleen maar versnelde. Het ‘probleem-Prigozjin’ is bovendien niet opgelost. Volgens Christo Grozev, de gezaghebbende baas van onderzoekscollectief Bellingcat, zijn er slechts twee opties: ofwel komt er een tweede couppoging, ofwel wordt Prigozjin uit de weg geruimd, zei hij in een gesprek met de Financial Times.

Ook de westerse sancties beginnen de Russische economie stilaan pijn te doen. De inkomsten uit olie en gas zijn flink gedaald. In de eerste maanden van de oorlog waren de prijzen torenhoog, waardoor Moskou goed bleef boeren. Maar daarna zakten de prijzen en kocht Europa steeds minder Russische brandstoffen. China en India werden de nieuwe afzetmarkten, maar die betaalden bradeerprijzen én rekenen steeds meer in yuan en roepie af, waardoor de roebel ook tegenover deze munten fors in waarde daalde.


Uitkeringen

Moskou moet dus maatregelen nemen, maar de vraag is of die zullen werken. De forse rentestijging lijkt in elk geval niet het gewenste resultaat op te leveren. Moskou kondigde gisteren ook aan dat de olieproducenten vanaf september meer belastingen moeten betalen op hun export. De oorlog kost handenvol geld en voor het eerst in jaren is de bodem van de schatkist in zicht. Moskou krijgt stilaan te maken met begrotingstekorten, een fenomeen waar het jarenlang geen last van had. In de eerste zeven maanden van dit jaar was er een tekort van omgerekend 26 miljard euro.

Poetin is ervan overtuigd dat hij deze oorlog het langst kan volhouden. Maar als de economie echt in ademnood raakt, zal dat hoe dan ook een invloed hebben op de oorlog. Poetin moet ook zijn bevolking tevreden houden. Daarom zijn de pensioenen geïndexeerd en betaalt de overheid de families van gesneuvelde soldaten royaal uit. In sommige deelrepublieken waar veel soldaten vandaan komen, zijn die uitkeringen stilaan de belangrijkste bron van inkomsten geworden. Als de roebel blijft dalen, zullen de families er echter steeds minder mee kunnen kopen.

Economische analisten zien in de roebel-perikelen alvast een signaal dat Rusland de oorlog kan verliezen. ‘Zolang die doorgaat, zal het almaar slechter gaan met de Russische economie én de roebel’, zegt strateeg Timothy Ash van Bluebay Asset. ‘Het verhogen van de rente lost niets op. De kernproblemen zijn de oorlog en de sancties.’


DS, 16-08-2023 (Dominique Menten)