TotalEnergies blijft in Antwerpen doorgaan op het fossiele pad


Uit een vergunningsaanvraag blijkt dat TotalEnergies in Antwerpen weigert te vervellen tot een energieleverancier van de toekomst. Daarmee hypothekeert het bedrijf volgens experts zijn voortbestaan in ons land.


In juli loopt de vergunning af van de raffinaderij met stoomkraker van de oliereus TotalEnergies. Het bedrijf doorloopt momenteel de procedure om de vergunning te laten verlengen. Veel ruchtbaarheid wordt daar niet aan gegeven. Toch staat met de beslissing van de Antwerpse deputatie veel op het spel: de hernieuwde vergunning zou voor eeuwig geldig zijn.

Volgens de Bond Beter Leefmilieu (BBL) verdient die cruciale beslissing een maatschappelijk debat. De aanvraag van het petrochemiebedrijf Ineos, dat in Antwerpen een gaskraker wil bouwen om ethaangas om te zetten in ethyleen, wordt met argusogen gevolgd. De beslissing van minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) om geen vergunning toe te kennen aan de gascentrale van Vilvoorde vanwege de stikstofuitstoot, is voer voor polemiek. Maar dit dossier dreigt geruisloos te passeren.


Stikstofbad is vol

Nochtans lijkt de aanvraag van TotalEnergies moeilijk te rijmen met een strenger stikstof- en klimaatbeleid. ‘TotalEnergies is met een uitstoot van 3.656 ton stikstofdioxide (NOx) goed voor 3 procent van de totale Vlaamse stikstofuitstoot’, zegt Tycho Van Hauwaert, beleidsexpert Industrie van de BBL. ‘Dat is zes keer zoveel als de gascentrale die Engie in Vilvoorde wil bouwen. In tegenstelling tot Engie heeft TotalEnergies geen plannen om die gigantische uitstoot te reduceren. In het Milieueffectenrapport (MER) staat dat het bedrijf amper 20 ton wil besparen. Terwijl het 640 ton extra zou kunnen reduceren door zijn oliekraker te voorzien van een Selectieve Katalytische Reductie (SCR). Dat is een van de best beschikbare technieken waaraan nieuwe krakers volgens Europa moeten voldoen.’

Uit het MER blijkt dat TotalEnergies die optie niet heeft onderzocht, wegens ‘economisch onhaalbaar’. ‘Dat is grotesk’, vindt Van Hauwaert. ‘Dit gaat over een investering van 20 tot 25 miljoen euro. Een koopje in vergelijking met de grote investering van 1,1 miljard die het bedrijf in 2017 nog deed om de Antwerpse site competitiever te maken.’

Als de gascentrale van Vilvoorde niet vergund raakte, kan deze aanvraag dan wel passeren? De woordvoerder van minister Demir gaat ervan uit dat de Antwerpse deputatie rekening zal houden met de ministeriële instructie over stikstof die geldt in afwachting van een definitief stikstofkader. Die instructie stelt dat de depositie op nabijgelegen beschermde natuur onder de kritische drempel van 5 procent moet liggen van wat dat gebied aankan, op voorwaarde dat de best beschikbare technieken worden gebruikt. Volgens het MER draagt de installatie van TotalEnergies net geen 4 procent bij. Maar veel nieuwe technieken worden dus niet ingezet.

‘Het stikstofbad is vol’, zegt Van Hauwaert. ‘Nu hebben we de kans om in één keer een grote hoeveelheid te laten weglopen. Als TotalEnergies geen ruimte creëert, komen andere bedrijven in de problemen. Je krijgt een strijd om de beschikbare stikstofruimte. Wij vragen daarom dat de overheid dit moment niet laat schieten om strengere eisen op te leggen.’


Niet geloofwaardig

Het dossier roept ook vragen op over de transitieplannen van de oliereus. Uit het MER blijkt dat het bedrijf zijn plannen om CO2 af te vangen – de zogenaamde CCS-techniek – voorbij 2030 tilt. Vóór 2031 is die techniek niet kostenefficiënt, redeneert het. De Antwerpse vestiging is verantwoordelijk voor de uitstoot van 4 miljoen ton CO2 per jaar. Het plan was de helft daarvan met CCS weg te werken tegen 2030. ‘Als ze niet voor die datum aan CCS willen beginnen, is die doelstelling ongeloofwaardig’, zegt Van Hauwaert.

Volgens de BBL valt het bedrijf met deze vergunningsaanvraag door de mand. ‘TotalEnergies orakelt over hernieuwbare energie, maar eigenlijk wil het zo lang mogelijk doorgaan op het fossiele pad. Terwijl olieraffinage een eindig verhaal is. Om zijn toekomst veilig te stellen, kan het beter zo snel mogelijk omschakelen naar synthetische brandstoffen zoals e-kerosine en methanol. Het zijn molecules waarop de scheepvaart en luchtvaart zitten te wachten om de transitie te kunnen inzetten.’

Het bedrijf schiet zichzelf in de voet door daar niet radicaal voor te kiezen, vindt Van Hauwaert. ‘Dit betekent op termijn het doodvonnis van de Antwerpse site. Uit niets blijkt dat het echt nadenkt over de toekomst. Terwijl we industrie nodig hebben die pioniert. Ook hier heeft de overheid een essentiële rol: als we onze industrie willen behouden, mogen we die oude activiteiten niet langer vergunnen.’


Geen transitiebeleid

‘Eigenlijk is het nog schrijnender’, zegt VUB-onderzoeker Tomas Wyns, gespecialiseerd in industriële transitie. ‘Tussen de lijnen door lees je in de aanvraag dat Parijs (hoofdzetel van TotalEnergies, red.) wel wil investeren in de transitie, maar dat het die investeringen elders zal doen. Dat heeft maar één reden: hier ontbreekt het aan een kader en ondersteuning. Voor dit soort zaken moet je niet naar Antwerpen kijken, maar naar Parijs, waar de investeringsbeslissingen worden genomen. Dat vergt diplomatie van het hoogste niveau, miljardeninvesteringen in de haven, een begeleidingstraject met subsidies en een duidelijk kader. Dat doen we allemaal niet, waardoor het dweilen is met de kraan open.’

‘Gisteren ging de discussie over een vergunning voor Ineos, vandaag is het TotalEnergies, morgen een ander bedrijf ’, zegt Wyns. ‘Het echte probleem is dat we geen helder transitiebeleid hebben voor onze industrie. Dat begint zich nu te wreken.’


DS, 25-11-2021 (Ine Renson)