BEGINSELEN MAATSCHAPPELIJKE VORMING (MAVO) 2004-2005
ILKO - ILLO - ILSO


A. Uitgangspunten

In de huidige informatiesamenleving worden we van alle kanten bestookt met 'nieuws'. Vanuit meer dan één optiek is dit gegeven ongetwijfeld een groot goed te noemen: alleen al in democratisch opzicht volstaat het even te kijken naar de werking van dictatoriale regimes om te beseffen dat vrijheid van meningsuiting, persvrijheid, en een vrije beschikking over de verschillende mediakanalen moeten gekoesterd worden als kostbare verworvenheden in dienst van de vrijheid van zoveel mogelijk mensen…

De keerzijde van de medaille in een complexe samenleving zoals de onze vandaag, is wel dat de constante stroom van aangeboden informatie leidt tot een overaanbod waar men door de bomen het bos nauwelijks nog kan zien. Vanuit deze dreiging van indigestie dienen zich twee alternatieven aan:

-ofwel laat men zich leiden door wat zich als het gemakkelijkste aankondigt en dan is het sensationele of het spectaculaire het meest voor de hand liggend criterium. Hoewel het entertainmentgehalte hiervan niet te miskennen valt, is het twijfelachtig of hiermee hoofd- en bijzaken nog op een zinnige manier onderscheiden kunnen worden, en of, erger, de faits divers uiteindelijk niet belangrijker worden dan datgene waar het bij actualiteit eigenlijk om gaat…

-ofwel leert men komen tot bepaalde selectiecriteria die minstens de verdienste hebben om het kaf van het koren te kunnen scheiden. Alleen zo kan de complexiteit van alle informatiestromen op een zinvolle manier geordend worden, en kan men ze tevens inpassen in een ruimer kader, niet alleen historisch maar ook sociaal-cultureel. Dit laatste betekent dat de feiten nooit los staan of op zichzelf, en dat ze steeds gekleurd zijn (of worden)…

Elke school is een spiegel van de samenleving waarin zij gesitueerd is. Daarom is een school die haar neus ophaalt voor wat er in de wereld 'out there' gebeurt, gewoon een slechte school; vandaar ook dat een pedagogische hogeschool het zich nauwelijks kan permitteren om leerkrachten op te leiden die op de vraag van een leerling over 'wat dat gisteren dan wel te betekenen had op het nieuws', alleen zouden kunnen antwoorden met een stamelend: 'euh.., euh…'.

'Vorselaar' wil in de eerste plaats een 'open' school zijn, een school waar gekozen wordt voor een 'brede' opleiding. De Opdrachtverklaring van heel de K.H.K. legt hier duidelijk de nadruk op. Het vak Maatschappelijke Vorming wil de student daarom de kans bieden om zich te ontplooien tot een onderwijsmens 'van de wereld', met een open en kritische kijk op wat er om ons heen gebeurt. 'Open' wijst naar het tegendeel van 'bekrompen', 'kritisch' slaat op het niet alles slikken wat voor sommigen al te evident is, een bewust-zijn van de eigen plaats in de wereld, en tegelijk toch ook met een soort van basisvertrouwen…

In het licht van al deze uitgangspunten wordt vanaf dit academiejaar de website "www.actualiteit.org" als ondersteuning aan de studenten aangeboden...


B. De belangrijkste doelen

De onderwijsactiviteit MaVo heeft volgende algemene doelen voor ogen:
1. Gevoeligheid verwerven om de belangrijkste actuele gebeurtenissen permanent te volgen;
2. Het kunnen omgaan met basisbegrippen en terminologie;
3. Inzicht verwerven in de politieke structuur van de voornaamste instellingen;
4. Een aantal hete maatschappelijke hangijzers kritisch kunnen evalueren, duiden en historisch situeren;
5. Kritisch kunnen omgaan met informatiekanalen;
6. Het vermogen tot 'perspectiefwisseling' ontwikkelen;
7. Samen constructief kunnen samenwerken en debatteren over politiek gevoelige items (vooral tweede jaar).
8. Actuele gebeurtenissen kunnen vertalen naar het werkveld (tweede en derde jaar);
9. Kunnen inspelen op de actualiteit en het aanbod binnen een relevant maatschappelijk kader didactisch kunnen uitwerken in de diverse stagelessen (derde jaar)
10. Collega's kunnen informeren over relevante maatschappelijke thema's i.v.m. onderwijs en actuele ontwikkelingen, en op constructieve wijze hierover kunnen debatteren (derde jaar).

Deze doelen sluiten aan bij volgende basiscompetenties die door de overheid verwacht worden:

a. Op het domein van de 'vaardigheden':
1 Emancipatie van de lerenden bevorderen (v.2.2)
Kennis van het ontstaan van beeldvorming en vooroordelen én het omgaan hiermee
2 Door attitudevorming de lerenden voorbereiden tot individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie (v.2.3)
3 Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context (v.2.4)
4 Basiskennis beheersen en recente evoluties volgen (v.3.1) én de pedagogisch-didactische aanpak hiervan (v.3.2)
5 Situering en integratie in het geheel van het onderwijsaanbod, onderkennen van horizontale en verticale verbanden (v.3.3)
6 Vernieuwende elementen aanwenden en aanbrengen (v.5.1) & het eigen functioneren bevragen en bijsturen (v.5.3)
7 Actuele thema's en ontwikkelingen onderscheiden en kritisch benaderen i.v.m.:
-het sociaal-politieke domein;
-het sociaal-economische domein:
-het levensbeschouwelijke domein;
-het cultureel-esthetische-wetenschappelijke domein; (v.10)

b. Op het domein van de 'attitudes':
1 Beslissingsvermogen: standpunten durven innemen en er verantwoordelijkheid voor dragen;
2 In contact met anderen kenmerken van echtheid, aanvaarding, empathie en respect tonen;
3 Kritische ingesteldheid: bereidheid om zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen alvorens een stelling in te nemen;
4 Leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competenties te verbreden en verdiepen;
7 Verantwoordelijkheidszin: engagement om een positieve ontwikkeling van de school en van de lerende te bevorderen;


C. Inhouden

Leerdoelen kan je bereiken via heel verschillende wegen. Het vak Maatschappelijke Vorming richt zich op competenties (vaardigheden, attitudes) die via een rijk gamma aan inhouden kunnen worden verworven. Er zal dan ook een selectie gemaakt worden uit de maatschappelijke realiteit. Dit gebeurt op basis van de actualiteitswaarde en de maatschappelijke relevantie van de thema's, alsook van de belangstellingspunten van de leergroep en de noden van het werkveld.

Dit houdt in dat lang niet alle thema's die in de verschillende groepen worden behandeld, identiek zullen zijn: de maatschappelijke actualiteit én de 'gevoeligheid' van de klas zullen namelijk in hoge mate bepalen wat er op welk moment aan bod komt. Wél zal 'nieuws' duidelijk onderscheiden worden van 'faits divers' of sensatie: je zal voor deze onderwijsactiviteit dus meer je toevlucht moeten nemen tot bv. Knack, dan tot 'Flair' of 'Goed Gevoel'… Of tot 'onze' - "wat we zelf doen, doen we beter" - website "www.actualiteit.org"...

Als dus bv. in Laken een geboorte wordt aangekondigd, dan kan hieromtrent een debat geopend worden… maar dan niet omdat het 'zo schoon is', of omdat alle royaltybladen er bol van staan. Wél kan er een discussie gevoerd worden over het statuut en de invloed van het Belgisch koningshuis, of bijvoorbeeld over het feit dat de media aan dit feit zoveel aandacht besteden (en het waarom daarvan)… Evenzo kan bv. een moord nauwelijks louter op zich voorwerp uitmaken van een discussie tijdens een MaVoles… Maar als je naar aanleiding hiervan een debat wil voeren over de al dan niet vermeende toenemende onveiligheid, of als het past in het kader van een breder relevant-maatschappelijk gegeven (zie onder), dan kan het weer wél een MaVodiscussie worden…

In élk geval zullen de volgende inhouden aan bod komen:
1. De politieke situatie van België;
2. Minimaal fundamentele terminologie die moet toelaten om de berichtgeving te volgen over de politieke, economische, sociale, juridische, culturele en wetenschappelijke actualiteit…
3. Criteria voor de selectie van relevante maatschappelijke informatie;
4. Het berichtgevingsproces via de massamedia;
5. Internationale actualiteit (nadrukkelijker tijdens het tweede jaar);
6. Het functioneren van nationale en internationale instellingen op politiek, sociaal-economisch & cultureel vlak (vooral tweede jaar).
7. Het nagaan van praktijkmogelijkheden van actueel-relevante thema's en de didactische uitwerking ervan (derde jaar)


D. Werkwijze (algemeen)

1. Het pakket MaVo wordt voor de eerste twee jaren uitgewerkt via een systeem van contacturen (9 sessies van 75') en zelfstandig werk (14u.). Het derde jaar is, naast het zelfstandig werk, voornamelijk gericht op specifieke stage-opdrachten en een bijbehorend(e) groepspresentatie en/of reflectieverslag.

2. (Specifiek voor het eerste jaar) Tijdens de contacturen zullen een aantal begrippen aan bod komen die essentieel zijn om tot een beter inzicht te komen van wat er reilt en zeilt binnen het actualiteitsspectrum. Wij verwachten dat je een persoonlijke begrippenlijst van minstens 50 woorden aanlegt mét bijbehorende verklarende uitleg. Deze begrippen worden genomen uit de bronnen, voorgesteld worden door de betrokken Mavo-docent, maar uiteraard mogen ook de begrippen die je tijdens het jaar zélf bent tegengekomen in een krant, een nieuwsuitzending e.d., opgenomen worden...

3. Het is twijfelachtig dat je de nodige competenties binnen het kader van deze onderwijsactiviteit in de eerste plaats vanuit de (beperkte hoeveelheid) contacturen op school verwerft… Het gaat namelijk vooral om ervaringen die je buiten de schoolmuren registreert en die je zélf kritisch analyseert en verwerkt. We doen dus beroep op je eigen verantwoordelijkheid om stil te blijven staan bij wat (soms letterlijk) brandend actueel is. De door de vakdocenten gegeven opdrachten hebben dan ook meestal tot doel om deze vaardigheid te ondersteunen. De groeilijn die hierbij voor ogen wordt gehouden, loopt als volgt:

-eerste jaar: verwerven van kennis en inzichten omtrent actualiteit; klemtoon op basisbegrippen + ontwikkelen van gevoeligheid voor actualiteit;

-tweede jaar: inzicht in de achtergrond van maatschappelijke gebeurtenissen en kritisch kunnen debatteren over politiek gevoelige items; klemtoon op vaardigheden en attitudes, begin van vertaling naar het werkveld;

-derde jaar: kennis van de actualiteit zelfstandig kunnen kaderen en didactisch uitwerken in de verschillende stages; klemtoon op zelfstandige didactische uitwerking van actueel-gerelateerde items;


E. Overzicht leerdomeinen & onderwijstraject MAVO

1. Actualiteitsopvolging:
a. Waar ligt het onderscheid tussen ‘nieuws’ en sensatie?
b. Noodzaak van duiding binnen een sociaal-culturele en historische context;
c. De ‘feiten’ kritisch benaderd: wat & hoe?
d. Belang van terminologische knopen

1. Interpretatie van nieuws:
a. Noodzaak en onvermijdelijkheid van duiding;
b. De geschiedenis als scherprechter (ofte: ‘de ezel en de steen’)
c. Korte- en langetermijnvisies;
d. Interdependentie van ‘gebeurtenissen’…

1. Aandeel van massamedia:
a. De media als filter;
b. Diversiteit van nieuwsbronnen, onafhankelijkheid en kijkcijfermentaliteit;
c. Controle over de feiten: macht, macht en nog eens macht;
d. Ondanks maar niet zonder de media…

1/2. Instellingen:
a. Micro/Macro, eergisteren en overmorgen incluis;
b. Instituties versus het individu;
c. Het vraagstuk van de ‘global society’;

2. Actualiteit & onderwijs:
a. Actualiteitsduiding als pedagogisch ‘sine qua non’…
b. De schoolcontext in relatie tot ‘hot items’;
c. Verwevenheid met het eigen levensproject;

2/3. Actualiteitsoverdracht:
a. Aanscherpen van het synthetiserende vermogen;
b. ‘Vertaling’ van complexe nieuwsfeiten naar een onderwijspubliek;
c. Dialoogbekwaamheid en zin voor nuancering in groepsactiviteiten;

3. Het omvattende plaatje:
a. Ondanks maar nooit zonder het eigen ‘plan de vie’;
b. De link tussen ‘nieuws’ en sociaal engagement;
c. De alteriteit als uitdaging aan een zelfvoldaan zelf…
d. Het ingaan tegen voor-oordelen als pedagogische ‘must’.


F. Evaluatie

Het vak MaVo wordt uitsluitend geëvalueerd middels permanente evaluatie. Dit wil zeggen dat je inspanningen (aanwezigheden, interventies, woordenlijst) gedurende gans het academiejaar voorwerp zullen uitmaken van de uiteindelijke evaluatie van deze onderwijsactiviteit…
MaVo maakt samen met 'Culturele Vorming' (CuVo) én ICT deel uit van het bredere opleidingsonderdeel 'Socio-Culturele & Creatieve Activiteiten'. Daarom zal je op het einde van het academiejaar slechts één cijfer vinden voor de drie onderwijsactiviteiten samen.


G. Bronnen

-Website "www.actualiteit.org" en ander mogelijk cursusmateriaal aangeboden tijdens de contacturen.

-Dagbladen: 'De Morgen' & 'De Standaard' liggen elke dag ter inzage in de cafetaria.

-Tijdschriften, o.m:
Wablieft
Blikopener
Knack
Politiek Zakboekje

-Internet (zie verder)

-Audio-visuele bronnen:
Het Journaal (zowel televisie als radio(1))
TerZake (Canvas - dagelijks nachtelijke herhalingen)
Koppen / De Zevende Dag (TV1)
Panorama (Canvas - zo. 20.15u. - ook andere Canvasreportages)
Netwerk (Ned 1 - dagelijks herhalingen tot 02.00u.)
Nova / Tegenlicht (Ned. 3)

Verschillende van deze bronnen zijn beschikbaar in de bibliotheek (o.a. Knack, Wablieft, Wereldreis, Kits, …).


H. Criteria van maatschappelijke relevantie (Zie ook punt C.)

Om rampspoed en sensatie zoveel mogelijk buitenspel te zetten, voeren we een tweevoudige beperking in bij de bepaling van ‘maatschappelijke relevantie’ in deze onderwijsactiviteit.
-het ‘maatschappelijke’ wordt afgelijnd door het politieke (breed), het sociaal-economische en het culturele (godsdienst, wetenschap & techniek en kunst);
-het ‘relevante’ wordt ingeperkt tot:
+een onderwerp dat impact heeft op het leven van een grote groep mensen…
+én een gebeuren dat centraal staat in het leven van vele mensen/groepen…
+én dat verband houdt met essentiële overtuigingen en waarden van de gemeenschap…


I. Relevante Internetsites

Zie http://actualiteit.org/forums/showt...php?threadid=12

...of surf gewoon naar "actualiteit.org", "actualiteitsforum", & "Links".

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB