Demografisch drama dreigt voor Europa


De Europese toppen van de afgelopen maanden over de eurocrisis en de discussie over 'meer of minder Europa' verbloemen twee veel grotere en fundamentelere Europese problemen: de demografische ontwikkeling en de Europese economische achteruitgang in mondiale context.


Toen ik werd geboren in 1966 was de levensverwachting voor een man 71 jaar en voor een vrouw 73 jaar. Toen mijn dochter werd geboren in 1997 was haar levensverwachting 79 jaar. Haar eerste kind zal waarschijnlijk een levensverwachting hebben van 86 jaar. De voorspellingen leren dat de gemiddelde leeftijd van Europeanen ook flink stijgt: in 2003 was die 37,7 jaar, in 2050 is die 52,3 jaar.


Medische kosten

Deze demografische verschuiving betekent een ontwrichting van de samenleving: in plaats van een grote beroepsbevolking die de zorg draagt voor de kleine groep ouderen, beschikt Europa straks over een beroepsbevolking van beperkte omvang en een groeiend aantal ouderen. De medische kosten zullen daarmee exponentieel toenemen.

Tegelijkertijd tekent zich een economische verschuiving af. De komende generatie werkenden is waarschijnlijk de eerste westerse generatie - sinds het begin van de Industriele Revolutie - die het minder zal hebben dan hun ouders. Rond 1950 produceerden Europa, Canada en de VS 68 procent van de wereldproductie; in 2003 was dit 47 procent. En volgens de prognoses zal dit aandeel verder dalen naar 30 procent in 2030. De grootste economische groei vindt nu plaats op dichtbevolkte plekken: India, China en Brazilië.


Europees openluchtmuseum

De grootste economische groei zal in toenemende mate gegenereerd worden in die delen van de wereld waar veel jonge mensen wonen en werken. De jeugd heeft de toekomst, zo lijkt ook hier weer te gelden. Als dat waar is, ziet het er voor Europa niet best uit: indien Europa het druk blijft hebben met zichzelf en geen stappen durft te zetten naar een nieuwe toekomst, worden we het bejaardencontinent van de wereld. Jonge mensen zoeken economische groei en vertier. Dat vinden ze niet in het Europees openluchtmuseum.

In het zuiden van Europa, in het bijzonder in Portugal, zien we dat jonge ambitieuze Portugezen kiezen voor Angola, Mozambique en Brazilië. Zij wachten het Europese drama niet af, maar kiezen eieren voor hun euro's. In Nederland zien we al dat succesvolle Turken en Marokkanen vertrekken omdat het politieke en economische klimaat hier uitgesproken onaantrekkelijk voor hen is. Zij gaan ondernemen in de landen waar hun (groot-)ouders vandaan komen. Zo dreigt Europabreed een trend die het demografische drama versterkt.


Jonge mensen aantrekken

Kan Europa het tij dan niet keren? Natuurlijk is dat mogelijk, maar dan zal zij een visie moeten ontwikkelen die een antwoord geeft op deze demografische en economische verschuiving. Dit betekent een actieve houding om jonge, ambitieuze en ondernemende mensen binnen te houden en van buiten aan te trekken. De Amerikanen doen dat al jaren door hun universiteiten open te stellen voor ambitieuze mensen uit de rest van de wereld. Een deel gaat terug naar het land van herkomst, een ander deel blijft. Ongeveer een derde van de best presterende ondernemingen in de VS wordt gerund door een eerste of tweede generatie migrant, zo blijkt uit de Forbes-500.

Daar liggen de kansen voor Nederland en Europa. Onze universiteiten behoren nog steeds tot de beste van de wereld. Laat ze maar komen die studenten, en laten we hopen dat er paar blijven om hier een nieuw Silicon Valley te stichten of een science-hub. Europa moet weer aantrekkelijk worden voor jonge ondernemers en die komen in toenemende mate uit de rest van de wereld.


Trouw, 13-08-2012

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB