Zon? Wind? Vergeet het, de oliereuzen blijven in fossiele brandstoffen geloven


Big oil bereidt zich niet voor op een nieuw tijdperk, schrijft Ine Renson. Hun ware agenda is ons nog decennia verslaafd te houden aan fossiele brandstoffen.


Wie na de doemberichten over warmterecords op zoek is naar opbeurend nieuws, kan even rondsnuisteren op de websites van de olie- en gasproducenten. BP pakt uit met elektrische wagens en zonneparken. ‘Our purpose is reimagining energy for people and our planet’, klinkt het. Shell zet in op een koolstofarme wereld en promoot zonne-energie in de strijd tegen voedselverspilling. Ook op de site van ‘multi-energy company’ TotalEnergies is geen druppel olie te bespeuren. Oliegiganten lijken te vervellen tot post-fossiele energiebedrijven.

Die trend schemert door in het nieuws waarmee het Internationaal Energieagentschap (IEA) deze week kwam: de vraag naar olie zal pieken voor het eind van dit decennium. De uitrol van wind en zon gaat met een rotvaart. Voor elke dollar die geïnvesteerd wordt in fossiel, gaat 1,7 dollar naar hernieuwbaar. Zonne-energie, zo raakte onlangs bekend, zit op het kantelpunt waarbij het vanzelf goedkoper en dus dominant wordt.

Toch laten we ons maar beter niet in slaap wiegen. In de bestuurskamers van olie- en gasgiganten heerst een parallelle werkelijkheid. Wars van wat hun websites vertellen, wedden zij erop dat het fossiele tijdperk nog niet voorbij is. Integendeel: Big oil slaat terug. In een interview met de Financial Times liet de topman van de Amerikaanse oliegigant Chevron het ware gelaat van de sector zien. Het IEA, stelde Mike Wirth fijntjes, slaat de bal mis. ‘Je kunt scenario’s bedenken, maar wij leven in de echte wereld en moeten ons kapitaal inzetten op wat die echte wereld vraagt.’ De realiteit, had Wirth eerder aan de krant gezegd, is dat ‘fossiele brandstof de wereld doet draaien, en dat nog zal doen over 5 jaar, over 10 en over 20 jaar.’

Wat dat betekent, werd deze week duidelijk. Chevron nam maandag rivaal Hess over. Een deal van 53 miljard dollar die toegang geeft tot lucratieve olievelden in Guyana, dat de voorbije jaren uit het niets een oliemacht werd. Het nieuws kwam twee weken nadat oliereus Exxon 60 miljard had neergeteld om Pioneer Natural Resources in te lijven, een bedrijf dat fortuin vergaarde met de ontginning van schalieolie.


Fabelachtige winst

De overnames bezegelen het geloof in de fossiele toekomst. De olie- en gasreuzen zwemmen in het geld, met dank aan de superwinsten die ze maakten sinds de oorlog in Oekraïne. Exxon had, met de 56 miljard dollar winst die het vorig jaar boekte, een producent van zonnesystemen kunnen kopen. Dat deed het niet, de concurrenten evenmin. De zes grootste oliebedrijven ter wereld boekten in 2022 samen een fabelachtige winst van 200 miljard dollar. Die werd voornamelijk uitgekeerd aan de aandeelhouders en geïnvesteerd in fossiele productie. Dat laat geen twijfel bestaan over hun ware agenda.

Ngo’s en academici doorprikken stilaan de groene façade van de oliereuzen. Hun definitie van duurzaam blijkt erg rekbaar. Ook efficiëntieverbeteringen of zelfs de uitbating van winkels bij tankstations worden als koolstofarm ingeboekt. In werkelijkheid, onthulde Greenpeace in het rapport Dirty Dozen, ging vorig jaar maar 7,3 procent van de investeringen van de Europese gas- en oliebedrijven naar hernieuwbare energie. Andere studies komen tot gelijkaardige conclusies. Ze hekelen de valse claims, de misleidende definities en de afleidingsmanoeuvres naar gecontesteerde oplossingen, zoals koolstofopslag (CCS) en compensatieregelingen voor CO₂-uitstoot.

De analyse van jaarrekeningen en de gebeurtenissen van de voorbije weken doen het ergste vrezen: Big oil laat zich niet zomaar afschrijven. Analisten geloven dat de zet van Exxon en Chevron het begin is van een nieuwe consolidatiegolf. Met argusogen volgen ze hoe de Europese concurrenten reageren. BP, TotalEnergies en Shell laten niet in hun kaarten kijken. Maar hun uitstapjes richting duurzame energie werden alvast bijgesteld. De aandeelhouders stuurden de beurskoersen prompt de hoogte in.


Kille berekening

Hun gok lijkt gegrond. Zon en wind floreren, maar ook de vraag naar fossiel boomt. Wereldwijd keurden overheden honderden nieuwe olie- en gasprojecten goed. Er komt geen einde aan de Europese rush op lng. De voorbije weken sloten Shell en TotalEnergies monstercontracten met Qatar, voor gasleveringen aan Nederland en Frankrijk tot voorbij 2050. Tegen dan moeten we nochtans grotendeels van het gas af zijn. Ook de Amerikaanse president Joe Biden staat op het punt groen licht te geven voor een van de grootste lng-terminals ter wereld. De hub in Louisiana maakt deel uit van een grootschalig exportnetwerk in de Golf van Mexico, voornamelijk gericht op Europa. Als het gas dat daar verhandeld kan worden, effectief wordt geconsumeerd, berekende de Amerikaanse energie-expert Jeremy Simons, zou de jaarlijkse Europese CO₂-uitstoot verdubbelen.

Die ontwikkelingen staan haaks op de klimaatagenda. Ze doen vragen rijzen over de ernst van de klimaattop volgende maand in de Verenigde Arabische Emiraten, onder leiding van olietopman sultan Ahmed Al Jaber. Je zou verwachten dat Big oil nadenkt over zijn rol in het post-olietijdperk, maar de oliereuzen maken een kille berekening: aan de transitie hebben ze voorlopig weinig te winnen. Ze spelen liever op zeker. Allen hopen ze de wereld te kunnen voorzien van de laatste vaten olie. Dat verklaart ook de consolidatiegolf. Grotere bedrijven zijn beter gewapend om overeind te blijven in een markt die vroeg of laat wel moet krimpen.

De oliereuzen hebben er belang bij ons te doen geloven dat die dag nog ver af is. In hun brochures lijken ze duurzamer dan producenten van organisch voedsel. Maar hun ceo’s laten geen kans onbenut om te benadrukken dat ‘olie en gas nog decennia cruciaal blijven’. De oorlog in Oekraïne was in die communicatiestrategie een beslissend kantelpunt. Energiezekerheid werd een topprioriteit. Het trauma van de wurgende gasrekeningen is nog vers. De oliebedrijven weten op welke knoppen ze moeten drukken. Ze waarschuwen voor chaos als we het aanbod te snel terugschroeven. We moeten de transitie opnieuw kaderen, vertelde de Chevron-topman aan The New York Times. ‘Je kunt niet van systeem A naar systeem B als dat laatste nog niet op punt staat.’


Geen duivels product

Dat eindspel van Big oil is pervers en roekeloos. Door het aanbod op te drijven, houden ze onze fossiele verslaving in stand. Dat zijn miljarden die niet in alternatieven worden geïnvesteerd. Tonnen emissies die het klimaat naar gevaarlijke kantelpunten duwen.

Hier daagt een pijnlijk besef: je kunt de vos niet verantwoordelijk maken voor het kippenhok. De verwachting dat de fossiele reuzen de transitie zouden voortstuwen, was naïef. Zonder overheidsingrijpen raakt de cirkel van vraag en aanbod niet snel genoeg doorbroken. Helaas belooft de wereldwijde rush op gas en olie weinig goeds over de daadkracht die regeringen echt aan de dag willen leggen.

Als we een gat laten, springen de oliereuzen erin. ‘Wij verkopen geen duivels product’, zei Chevron-topman Wirth in het FT-interview. ‘Wij verkopen een goed product dat de wereld beter maakt.’ Dezelfde barmhartigheid legde de 63-jarige ceo deze week aan de dag in de tv-studio’s van CNBC, waar hij iets zei over olie die de trucks met kerstcadeautjes op de baan houdt. Naast hem een glunderende John Hess (69), die de deal van zijn leven verantwoordde als de beste keuze voor zijn aandeelhouders. Daar zaten ze, twee zestigers met zakken vol oliegeld, die aan het einde van hun loopbaan de fossiele sector een duw in de rug geven en daarmee het lot van de volgende generaties bepalen. Het is moeilijk niet cynisch te worden bij die gedachte.


DS, 28-10-2023 (Ine Renson)