Er is wel degelijk een probleem met Evras


‘Wij geloven niet in genders’, zei Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken vorige vrijdag in De afspraak. ‘Er zijn twee geslachten: man en vrouw.’ Aanleiding was de hetze over Evras, de gids voor de lessen seksuele opvoeding in het Franstalige onderwijs. Behalve seks en relaties komt daarin ook het verschil tussen sekse en genderidentiteit aan bod. Van Grieken verzette zich tegen het onderricht van ‘genderideologie’ op school. Dyab Abou Jahjah sprak zich de dag voordien in De afspraak eveneens uit tegen ‘genderideologie’ op school, maar hij verstond daar iets anders onder dan Van Grieken.

Begripsverwarring is een groot *obstakel in het genderdebat. Termen worden zelden gedefinieerd en kunnen uiteenlopende invullingen krijgen. ‘Gender’ staat soms voor ‘sekse’, maar kan ook verwijzen naar cultu*rele invullingen van mannelijkheid en vrouwelijkheid of naar sekse*typische patronen van voorkeuren en gedrag. Steeds vaker verwijst de term naar genderidentiteit, iemands subjectieve ervaring van zichzelf als man, vrouw, of geen van beide. Genderidentiteit is volgens sommigen fluïde en vrij gekozen, volgens anderen inherent en diepgeworteld. In beide gevallen staat ze los van je biologische geslacht. In dat denkkader bepaalt je genderidentiteit wie je bent en moet ze voorrang krijgen op je biologische geslachtskenmerken.

Wetenschap veronderstelt heldere definities, de poging om interne *tegenstrijdigheden uit te klaren en de erkenning van onzekerheden en zwakheden in het onderzoek. Dat ontbreekt grotendeels in het debat over genderidentiteit. We weten zelfs niet hoe iemands gevoel van zichzelf als vrouw, man, of iets anders ontstaat. Plaats dat tegenover de soms dogmatische zekerheid van aanhangers van de theorie dat genderidentiteit primeert op geslacht, en u begrijpt waarom sommigen haar een ideologie noemen.

Extreemrechts heeft een dubieuzere reden om de theorie te verwerpen: het verafschuwt gendernon-conformisme. Het misbruikt een wetenschappelijk gegeven – de binariteit van het biologische geslacht – om een reactionaire politieke agenda door te drukken waarin afwijkende genderexpressies en gender*identiteiten geen plaats hebben. Dat ideologische misbruik moeten we aankaarten, in plaats van de binariteit van het biologische geslacht te ontkennen uit angst om rechts in de kaart te spelen.

Op dezelfde manier moeten we openstaan voor mogelijk terechte bekommernissen van bezorgde ouders in het verzet tegen Evras, ondanks het feit dat weirdo’s dat verzet domineren. Ik nodig u uit om de gids, die online staat, te bekijken, met name het hoofdstuk over genderidentiteit. Ik volg Abou Jahjah in zijn oordeel dat het vergaand is. Natuurlijk promoot het geen geslachtsverandering, zoals sommigen beweren. Wel is de informatie sterk ideologisch getint, door haar eenzijdigheid. Kinderen informeren over het bestaan van transpersonen en hun recht op veiligheid en respect is belangrijk, maar de gids is ook ondubbelzinnig gender-affirmerend als het gaat om minderjarigen (vanaf 9 jaar) met genderdysforie, of onbehagen met je biologische geslacht. Een leerkracht aanvaardt zo’n kind volgens de gids het best zonder meer als trans. Als je weet dat genderdysforie in 80 procent van de gevallen spontaan verdwijnt in de late adolescentie, is dat bijzonder problematisch.

Volgens de duiding van VRTNWS is nergens in het hoofdstuk sprake van het veranderen van geslacht, laat staan van genderconfirmerende operaties. Dat komt wel degelijk aan bod, weliswaar in een voetnoot, bij de richtlijnen voor de groep van 9- tot 12-jarigen. Ze vermeldt de mogelijkheid van hormonen en chirurgische operaties. ‘Je eigen genderidentiteit in vraag stellen’ is voor die leeftijdscategorie een van de beoogde vaardigheden, net als het belang van zelfdeterminatie aanleren. Voor 12- tot 14-jarigen wordt beoogd dat ze de mogelijkheden tot transitie leren kennen, en de diensten waartoe zich te wenden.

Evras zegt dat het leerkrachten gewoon handvatten aanreikt, voor kinderen die met vragen zitten. Het probleem is dat de meeste leerkrachten, net als de meeste andere mensen, amper kennis hebben van die complexe materie, en dat ze die ook niet zullen opsteken uit de gids. Die rept met geen woord over de vele mogelijke oorzaken van genderdysforie bij kinderen (een homoseksuele aanleg staat met stip op één) of over de risico’s van sociale en medische transitie. Het is goedbedoeld, met mooie principes, maar het komt inderdaad meer neer op ideologie dan op wetenschap.

De gids werd goedgekeurd door alle partijen van het parlement van de Franse Gemeenschap. Die politieke unanimiteit is zeldzaam, maar het betrof dan ook alleen de financiering, niet de inhoud. Seksuele opvoeding op school is broodnodig. Jammer dat ze hier gekoppeld wordt aan een agenda waarvan weinig leerkrachten zullen beseffen hoe ideologisch die wel is.

Griet Vandermassen, filosofe


DS, 20-09-2023