Antwerps taalcongres bindt strijd aan met ambtenarees


Moeilijk taalgebruik heerst nog steeds in de ambtenarij. ©Charlotte Dumortier
Heldere taal versus ambtenarees. Daarover gaat het de volgende dagen op een congres in Antwerpen, waar tachtig sprekers worden verwacht. Nodeloos ingewikkeld communiceren is zeker geen exclusief Belgische ziekte. "Maar we staan wel minder ver in de bestrijding ervan", zegt experte Gonnie Put.

Hoe groter het belang van een tekst, hoe onbegrijpelijker hij is opgesteld
Ambtenarees een stilaan uitstervende kwaal? Het volstaat om onze belangrijkste Belgische tekst - de Grondwet - even te raadplegen om u op andere gedachten te brengen.

"De Belgen zijn gelijk voor de wet", zo luidt het befaamde artikel 10 van onze Grondwet, "zij alleen zijn tot de burgerlijke en militaire bedieningen benoembaar, behoudens de uitzonderingen die voor bijzondere gevallen door een wet kunnen worden gesteld."

Nodeloos ingewikkeld, onduidelijk en archaïsch, het zijn de belangrijkste kenmerken van de taal waarin behalve de Grondwet zowat alle Belgische wetboeken zijn opgesteld. En onze wetboeken zijn zeker geen uitzondering. Ambtenarees is bijvoorbeeld ook nog altijd de voertaal in de communicatie van de overheid, de financiële wereld en de verzekeringswereld.

Het brengt ons bij een bizarre vaststelling. Hoe groter het belang van een tekst, hoe onbegrijpelijker hij is opgesteld. Hoe valt die ongerijmdheid te verklaren?

"Er bestaat geen eenduidige verklaring voor", zegt Gonnie Put, bezielster van Bureau Klare Taal, een opleidingsbureau dat taaladvies verstrekt en een van de deelnemers aan het congres. "Ongetwijfeld heeft het iets te maken met onwetendheid en onvoldoende besef. Juristen of artsen hebben in wezen heel erg talige beroepen. Ze weten in de regel ook heel goed hoe ze iets 'juridisch precies' moeten vertellen. Wat ze vaak veel minder goed weten, is hoe ze die precieze kennis moeten vertalen naar een taal die ook door burgers te begrijpen is. Terwijl dat in een democratie natuurlijk even essentieel is."

"Daarnaast speelt de status nog wel eens mee. Moeilijke taal kan een manier zijn om respect af te dwingen. Door een tekst te schrijven die alleen maar door vakmensen te begrijpen is, laat je zien dat je een specialist bent. Maar ook het tegenovergestelde kan hier een rol spelen. Onhelder taalgebruik kan net zo goed een manier zijn om de eigen onwetendheid te verbloemen. Het is zoals Einstein ooit zei: 'Als je het niet eenvoudig kunt uitleggen, snap je het zelf niet.'"

"Specifiek in Vlaanderen zal ook de geschiedenis wel een rol spelen. Onze wetboeken zijn in belangrijke mate gebaseerd op de Code Napoléon, intussen ruim 200 jaar oud. De wetgever bouwt voort op die oorspronkelijke wetgeving en op de slechte vertalingen ervan. Dat verklaart deels waarom juristen vandaag nog altijd werken met slecht vertaalde wetten in kromme taal."

Onduidelijke communicatie is overal een probleem is, maar België staat minder ver in de bestrijding ervan
Gonnie Put, Bureau Klare Taal
Economisch voordeel
Dat wil zeker niet zeggen dat overheid en justitie alleen in Vlaanderen onhelder communiceren. Het Learning to be clear-congres werd eerder al in Washington en Lissabon georganiseerd. Op de affiche van het congres dat vandaag in Antwerpen begint, staan sprekers uit de hele wereld.

"Het thema leeft overal", zegt Put, "om de eenvoudige reden dat onduidelijke communicatie overal een probleem is. Wel geloof ik dat België wat minder ver staat in de bestrijding van het probleem. Zo wordt het belang van heldere communicatie in Nederland al een stuk beter begrepen.

"Heldere communicatie is een van de stokpaardjes van Gerrit Zalm, voormalig Nederlands minister van Financiën en vandaag voorzitter van de raad van bestuur bij ABN AMRO. Bij deze grootbank krijgen werknemers intussen intense opleidingen om te leren schrijven en herschrijven in begrijpelijke taal. Zalm maakt er een punt van, en hij heeft, ook vanuit economisch oogpunt, volkomen gelijk. Het bespaart zijn bank duizenden tijdrovende telefoontjes van mensen die niet begrijpen wat er precies wordt bedoeld."

Dat dat inzicht in België nog niet overal is doorgedrongen, mocht Gonnie Put vorig jaar zelf ondervinden. Toen het haar niet lukte om haar NMBS-abonnement te verlengen, stuurde ze een mail naar de ombudsdienst. Niet veel later kreeg ze een mail terug. "Wij moeten u verwijzen naar onze wettelijke bevoegdheid: Artikel 12.2 van de wet van 28 april 2010 stelt dat de ombudsman de behandeling van een klacht moet weigeren 'wanneer de klager kennelijk geen enkele stap heeft ondernomen bij de spoorwegonderneming'."

Een voorbeeld van hoe het niet moet, zegt Put. "De ombudsdienst wilde me alleen maar duidelijk maken dat ik mijn vraag eerst aan de NMBS zelf moest richten. Dat kan je aan je klanten ook op een heldere, persoonlijke manier vertellen. Een manier die de ombudsdienst veel onnodige telefoontjes en ergernissen kan besparen."

Bron: De Morgen
Datum: 12 november 2014
Link:http://www.demorgen.be/wetenschap/a...arees-a2118257/

Eigen mening:
Voor ik dit artikel las, stond ik niet echt stil bij de moeilijke taal die overal gebruikt wordt. Nu ik er bij nadenk, vind ik dat er inderdaad veel onduidelijkheid is over taal.
Ik voel soms wel druk om moeilijke taal te gebruiken, bijvoorbeeld in emails of tijdens presentaties, want dit betekent toch dat je weet waarover je het hebt?
Ik denk dat taal voor vele mensen ook een soort statussymbool is. Mensen vinden iemand die moeilijke woorden gebruikt toch vaak slim, en iemand die dit niet begrijpt, dom.
Taal moet begrijpbaar zijn voor iedereen. Zoals in het artikel vermeld wordt, zou het veel werk besparen als overheidsdiensten, zoals de NMBS in het artikel, klare taal zouden spreken. Wat ik ook een probleem vind, is dat mensen talloze voordelen mislopen doordat ze er gewoonweg niks van begrijpen. Dit vind ik jammer want de mensen die deze voordelen net het hardst nodig hebben, begrijpen vaak niet wat er bedoeld wordt. Het 'ambtenarees' is duidelijk een probleem in onze maatschappij. Wat ik vooral jammer vind is dat mensen het gevoel hebben dat ze niet kunnen deelnemen aan belangrijke debatten op de verschillende vlakken. Onze maatschappij zou, volgens mij, toch meer moeten kunnen bieden?