De hybris van de superrijken


Het verbaasde Raf Njotea niet dat er gelachen werd met de miserie van de Titan. Het gedrag van de superrijken lijkt steeds belachelijker te worden.


Natuurlijk begonnen er memes te circuleren zodra het nieuws over OceanGate bekendraakte. Een daarvan was een grafiek van het aantal slachtoffers dat de Titanic doorheen de tijd gemaakt had: in 1912 een grote piek van rond de 1.500, gevolgd door 110 jaar niets, en dan in 2023 een spottend opstootje van vijf. Een tikje smakeloos misschien, maar wat wil je.

Regisseur James Cameron, die in 1997 de film over het onzinkbare schip maakte en zelf in totaal zo’n dertig keer een duik waagde naar het wrak, maakte de pijnlijke overeenkomsten expliciet in een interview met CNN. Volgens hem waren het dezelfde eerzucht en hybris die 111 jaar geleden de Titanic fataal werden, die nu het leven kostten aan de vijf inzittenden van de Titan.

Naar de bodem van de oceaan willen duiken om het wrak van de Titanic te zien, is één ding. Dat doen in een soort doe-het-zelfonderzeeër die je bestuurt met een gamecontroller van het huismerk, is nog iets anders. En dat watertuig dan ook nog eens Titan dopen en de waarschuwingen rond de gebrekkige veiligheid ervan met verwaande trots aan je laars lappen? Tja … Het is een parallel die niet te verzinnen valt. Zet een hekje voor de bedrijfsnaam OceanGate en je hebt meteen de ideale hashtag voor de meest gemediatiseerde rijkeluisfail sinds Fyre Festival. Wat is dat toch met rijke mensen dat ze zichzelf onsterfelijk of uitverkoren wanen? Dat ze blind lijken voor risico’s of rode vlaggen en compleet overmoedig worden?

Het gedrag van de superrijken zoals dat ons via de media bereikt, lijkt steeds meer bizarre vormen aan te nemen. In de zomer van vorig jaar was er ophef rond het nieuws dat een iconische brug in Rotterdam tijdelijk gedemonteerd zou moeten worden, omdat het luxejacht dat Amazons Jeff Bezos had laten bouwen te groot was om eronderdoor te varen. In het najaar kocht Tesla-oprichter Elon Musk voor een hallucinante 40 miljard het socialemediaplatform Twitter over, waar hij wild mee begon te experimenteren. Ik bedoel: zoek een hobby, jongens! En dan heb ik het over een echte hobby, niet het obsessief belijden van een hypermasculiene lichaamscultus via, ik zeg maar wat, Braziliaans jiujitsu. Voor je het weet, word je door een conculega uitgedaagd voor een kooigevecht in Las Vegas.

Vaak wordt als kantelpunt gewezen naar het moment waarop de miljardairs de ruimte in het vizier kregen. Alsof het toen echt de spuigaten is beginnen uitlopen. En maar raketten bouwen! Alles om koste wat kost de eerste te zijn, om toch maar de grootste te hebben. Maar eigenlijk is het allemaal al veel vroeger fout gegaan. Met John D. Rockefeller bijvoorbeeld, de oliemagnaat die gezien wordt als de rijkste persoon die ooit geleefd heeft. Of nog vroeger, met trein- of staaltycoons als Cornelius Vanderbilt en Andrew Carnegie. Wellicht voorspelde het al niet veel goeds toen we überhaupt nood kregen aan woorden als magnaat en tycoon.

Vandaag zijn de twee rijkste mannen ter wereld elk meer dan 200 miljard dollar waard. Dat is zo’n astronomisch bedrag dat het ons voorstellingsvermogen te boven gaat. Intuïtief lijkt dat niet zo heel veel meer dan pakweg 200 miljoen of zelfs 1 miljard. Maar dat is het wel. Ter illustratie dit hallucinante feit dat ik ooit ergens las en sindsdien niet meer kan vergeten: als je vanaf de dag waarop Jezus Christus geboren werd tot nu elke dag (!) 250.000 dollar zou krijgen, dat is een kwart miljoen, dan zou je vandaag nog altijd niet aan die 200 miljard zitten. En dan wenen over een vermogensbelasting.

Dat is dus waar het is fout gelopen: toen we een systeem toelieten waarin het legaal is dat mensen zulke onvoorstelbare fortuinen kunnen vergaren. De balans voor dat soort astronomische opbrengsten wordt ergens in de kapitalistische keten vereffend. Is het niet via erbarmelijke arbeidsomstandigheden aan de bron, dan wel door schromelijke onderbetaling elders in de keten. En anders past de planeet wel bij.

Er wordt tegenwoordig al eens grappend gezegd dat we in het laatste level zitten van het spel dat de mensheid is. ‘Humanity: endgame’. Terwijl conglomeraten record na record laten optekenen in kwartaalcijfers die steeds heiliger zijn, terwijl de ‘actieve bevolking’ met bosjes tegelijk omver gemaaid wordt door burn-outs en depressie, terwijl de bossen opbranden en de oceanen verzuren, en ontaarde kwallen zich als dictators de cenakels van de democratie in hijsen, moeten wij maar zien hoe we ons staande houden.

Vluchten naar de bodem van de oceaan is geen optie. Misschien moet het systeem maar op de schop.


DS, 29-06-2023 (Raf Njotea)