Khomeini's ideeën leven


Het is feest in Iran, want de islamitische republiek bestaat alweer 28 jaar. Er waren maar weinigen die dachten dat de eerste en enige sjiitische staat ter wereld deze respectabele leeftijd zou bereiken.


Dit jaar bevindt sjiitisch Iran zich op een belangrijk kruispunt. Het land is sterker dan ooit, mede-sjiieten in de hele regio zitten in machtige posities, maar het land staat ook onder druk van de Verenigde Staten. Amerika beschuldigt Iran ervan een militair kernprogramma te hebben en bommen te leveren aan sjiitische verzetscellen in Irak. De oude verhoudingen in het Midden-Oosten zijn uit balans, en ook veel Iraanse sjiieten vragen zich af hoe dit gaat aflopen.

Vanaf vrijwel alle Iraanse bankbiljetten staart hij je aan: wijlen ayatollah Ruhollah Khomeini, grondlegger van de Islamitische Republiek Iran en voorman voor radicale sjiieten wereldwijd. Khomeini, die stierf in 1989, had waarschijnlijk nooit durven dromen dat hij zoveel zou bereiken in zijn leven. Want wie denkt dat de huidige machtspositie van de sjiieten in het Midden-Oosten zomaar is komen aanwaaien, moet allereerst bij de ayatollah te rade gaan.

In 1970 beschreef Khomeini - toen al een leider van het verzet tegen de sjah van Iran - een nieuw principe voor geestelijk leiderschap. In zijn boek Islamitische overheid: opperste jurisprudentie '', beschreef hij hoe een islamitische staat het best kon worden geregeerd door een leider met de hoogste religieuze titels en een grondige kennis van politiek.

Vanuit zijn ballingsoorden in Irak en Frankrijk zond de grootayatollah tapes met toespraken naar Iran die illegaal werden verspreid. Met de corrupte en verwesterde sjah als tegenhanger positioneerde Khomeini zich meer en meer als leider van het verzet. Khomeini slaagde ook omdat hij een marja-e taqlid , een 'bron van nabootsing' was. Zijn miljoenen volgelingen dienden hem - volgens de sjiitische islam - te volgen in zijn fatwa's en andere beslissingen.

Nadat op hij op 11 februari 1979 met een vlucht van Air France geland was in een nieuw Iran vanwaar de sjah was weggevlucht, was het slechts een kwestie van tijd voor hij gekozen werd tot opperste leider van de islamitische republiek. Sindsdien zijn steun aan de armen en sjiitische, politieke islam aan elkaar verankerd.

De export van de islamitische revolutie werd een belangrijk speerpunt van Iran. In 1983 hielpen duizend leden van de Iraanse Revolutionaire Garde bij de oprichting van de Libanese, sjiitische verzetsbeweging Hezbollah. Later gijzelden sjiitische strijders - waarvan wordt vermoed dat het leden van de Hezbollah waren - verschillende westerlingen in Beiroet. Een aantal gijzelaars werd later vrijgelaten als onderdeel van wat later de Iran-contra-affaire is gaan heten.

De Amerikaanse invallen in Irak en Afghanistan werkten als katalysator voor Iran en de sjiieten in het Midden-Oosten. Niet alleen werden de directe tegenstanders van Iran in de regio uitgeschakeld door aartsvijand Amerika, ook de Iraakse sjiieten kregen na decennialange onderdrukking de gelegenheid om hun bevolkingsmeerderheid in politieke macht om te zetten.

Soennitische politici in Egypte en Jordanië begonnen te waarschuwen voor een 'sjiitische halve maan', die de regio zou verdelen. Iran erkende als eerste de voorlopige Iraakse regering, waar dankzij de Verenigde Staten voor een sektarische opbouw is gekozen: de sjiieten vormen daar dus de grootste groep.

Hoeveel invloed Iran op de sjiieten in de regio heeft, is - ondanks alle spectaculaire beschuldigingen - onduidelijk. Aangezien de sjiieten verschillende geestelijke leiders hebben, zijn er geregeld conflicten over de richting die de geloofsstroming moet kiezen. In Irak zijn er wel 22 verschillende sjiitische groepen. In Libanon is de huidige Iraanse leider ayatollah Ali Khamenei de geestelijke leider van de Hezbollah, maar de meeste Libanese sjiieten hebben voor een lokale geestelijke als persoonlijke leider gekozen.

Verschillen genoeg dus in het nieuwe machtsblok dat de sjiieten vormen. Ayatollah Khomeini mag dan wel al bijna achttien jaar dood zijn, zijn ideeën leven nog steeds. De sjiitische politieke islam is springlevend, al zijn er meer en machtigere vijanden dan ooit.


DS, 08-03-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB