Hoe groot is de mentale impact na een half jaar coronamaatregelen? "Hier gaat een prijs voor betaald worden"

Exact een half jaar geleden is ons leven ingrijpend veranderd, want op 14 maart gingen de eerste van een hele reeks coronamaatregelen in. Hoe groot was de mentale impact daarvan en wat met de toekomst nu de donkerste periode van het jaar voor de deur staat? We vroegen het psychiater Dirk De Wachter en psycholoog Inez Germeys. "Ik denk dat deze situatie meer op lange dan op korte termijn een belangrijk psychisch effect gaat hebben", zegt Germeys.

Zaterdag 14 maart was een kantelmoment. De horeca moest sluiten, de lessen op school werden opgeschort en handelszaken moeten in het weekend de deuren sluiten. Op die dag is bij veel mensen de ernst van het coronavirus doorgedrongen. Sociaal contact werd plots uit den boze. Niet evident voor een sociaal dier als de mens.

"Het effect op het psychisch welzijn is achteraf gezien minder groot dan we eerst dachten", zegt psycholoog en hoogleraar Inez Germeys (KU Leuven) aan VRT NWS. "Er zijn bijvoorbeeld niet meer opnames geweest in de psychiatrische ziekenhuizen. De maatregelen hebben zeker een effect gehad, maar het lijkt minder dramatisch te zijn dan eerst werd gevreesd."

De massale solidariteit in het begin, denk maar aan samen buiten komen om 20 uur om te klappen voor de zorg (zie foto onder), heeft daar volgens haar zeker toe bijgedragen. "Mensen kregen het gevoel dat we er allemaal samen door moesten. Dat gemeenschappelijk doel heeft een soort veerkracht losgemaakt bij mensen", vertelt de psycholoog. "Die eendracht is nu wel weg."

Sombere periode
Het is uitkijken naar de langetermijneffecten van de aanslepende coronacrisis. "Langdurig in stressvolle situaties zitten, uw baan verliezen en relaties die onder druk komen te staan. Het zijn allemaal factoren die niet helpen om u goed te voelen", zegt Germeys. "Zeker een optelsom daarvan kan op termijn het risico op verschillende psychische aandoeningen vergroten."

De eerste grote coronamaatregelen werden genomen aan het begin van de lente. Intussen worden de dagen steeds korter en staat een sombere tijd van het jaar voor de deur. "Seizoensgebonden hebben we in de herfst en in de winter meer psychische problemen", legt psychiater en hoogleraar Dirk De Wachter (KU Leuven) uit aan VRT NWS. "Dat komt nu bovenop de rest."

Het is dan ook belangrijk om -met respect voor de maatregelen- voldoende contact met anderen op te zoeken. "Je moet vooral luisteren en tonen dat je er bent", zegt De Wachter. "Sommige mensen hebben meer nood aan een wandeling en anderen aan een lang gesprek. Verbinding met anderen is essentieel voor de menselijke soort. We geraken hier wel door. Zeker als we aandacht hebben voor verbinding."

Maak het bespreekbaar
Geestelijke gezondheid blijft volgens De Wachter een taboeonderwerp. "Uit onderzoek blijkt dat we ons niet goed voelen of dat het niet goed gaat met ons huwelijk, maar toch spreken we er niet over", zegt hij. "Maak het bespreekbaar tegenover elkaar. Dat is en blijft de essentie: maak verbinding met elkaar en luister naar elkaar."

"Help mensen die zich niet zo goed voelen en de neiging hebben om zich terug te trekken", zegt ook Germeys. "De bedoeling is niet om elkaars therapeuten te worden, maar blijf het contact leggen en mensen betrekken bij dingen. Ook als ze zeggen dat ze ergens geen zin in hebben, probeer het dan later opnieuw. Interactie en contact met anderen is cruciaal voor je geestelijk welzijn."

Ook beweging kan helpen om je beter te voelen én positief blijven. "Probeer de positieve kant te zien van de huidige situatie", zegt de psychologe. "Focus niet alleen op wat niet kan of niet goed is, maar probeer de goede kant te zien." Al weet ze ook dat dit niet altijd evident is. "Het blijft natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan."

Het gebrek aan een perspectief op lange termijn begint voor veel mensen zwaar te wegen. "Mensen hebben graag controle over dingen en nu is er een situatie die niet controleerbaar is", zegt Germeys. "Proberen er controle over te krijgen, maakt je niet gelukkiger." Een alternatief is proberen in het hier en het nu te leven. "Accepteer dat het niet controleerbaar is."

Te weinig aandacht voor mentaal welzijn
Tijdens deze eerste zes maanden van de coronacrisis is er weinig aandacht geweest voor mentaal welzijn en het blijft afwachten of dat de komende tijd zal beteren. "Daar gaat een prijs voor betaald worden", zegt De Wachter daarover. "Mijn zorg is dat de zwakkeren in de samenleving het grootste slachtoffer gaan zijn."

Hij benadrukt wel dat hij niet wil dramatiseren. "Ik blijf roepen voor psychisch welzijn, maar soms heb ik het gevoel dat ik in de woestijn sta. Het is moeilijk om hierover een genuanceerd debat te voeren in de media. Het is wel duidelijk dat geestelijke gezondheid in onze samenleving geen prioriteit is."

Vooral de jongeren en jongvolwassenen zijn volgens Germeys volledig uit het oog verloren. "Dat is nochtans de leeftijd waarop de meeste psychische klachten ontstaan", legt ze uit. "Hoe kunnen we er zo goed mogelijk voor zorgen dat jongeren de voor hen erg belangrijke contacten met hun leeftijdsgenoten en vrienden toch kunnen hebben?"

"We kunnen niet goed inschatten wat het effect is van het feit dat een 15-jarige eerst een half jaar niet op school heeft gezeten en nu met een mondmasker in de klas zit", zegt ze. "Ik wil geen doemdenker zijn, maar nu ontwikkelen ze de psychische klachten die de rest van de volwassenheid gaan meespelen."

Bron: VRT NWS, 14/09/2020
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/0...ObmiziKJDgHH71s

Meer mensen hebben te kampen met eetstoornis sinds coronacrisis: "Je ziet niet meer wat normaal is"

Sinds de lockdown hebben meer mensen, vooral jongeren, te kampen met een eetstoornis, zoals anorexia of magerzucht. "Wij hebben zeker die indruk in onze kliniek", zegt professor Elske Vrieze van het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven (Gasthuisberg) in "De zevende dag". "Er zijn zowel mensen die hervallen als meer nieuwe aanmeldingen."

Vrieze wijst erop dat er nu pas echt onderzoek gevoerd wordt naar het effect van de lockdown op het ontwikkelen van eetstoornissen, maar er zijn wel veel meer aanmeldingen van patiënten sinds het begin van de coronacrisis dan ervoor. "Mensen die zich melden, geven zelf aan dat ze het veel moeilijker hebben sinds de covid-crisis, de lockdown en de afstandsmaatregelen", zegt ze. Het verlies van structuur, het gebrek aan sociale contacten en de focus op het gezond zijn, ziet ze als belangrijke triggers. Dat blijkt ook uit het verhaal van twee getuigen in "De zevende dag".

Sandra De Ryck, moeder van Elizabeth (12): "We hadden heel vaak ruzie"
Sandra De Ryck is moeder van de 12-jarige Elizabeth. Het meisje is sinds het begin van de coronacrisis fel beginnen te vermageren. "Voordien had ze geen problemen. Het is begin maart begonnen. Dan is ze meer beginnen te sporten omdat ze niet meer naar school kon gaan. Op sociale media zocht ze ook informatie over gezonde voeding. Ik was wel trots op haar, dat ze niet de hele tijd voor televisie zat."

"Ook andere mensen begonnen complimentjes te geven. Ze zeiden tegen haar dat ze er goed uitzag en ze wou dat behouden. Dan is ze meer en meer beginnen te vermageren. Toen mensen tegen mij begonnen te zeggen dat ze wel heel erg fel vermagerd was, had ik door dat er een probleem was. We hadden ook heel vaak ruzie, omdat ze bepaalde dingen niet meer wou eten of heel snel at en dingen weggooide. Of als ze een ijsje at, ging ze daarna een half uur op de trampoline gaan springen."

"Dan heb ik een diëtiste gezocht omdat mijn dochter zelf zei dat ze een eetpatroon wou, een menu dat ze gewoon kon volgen. Maar dat lukte niet. We zijn dan naar een pediater gegaan, waar ze wekelijks werd opgevolgd. Op 16 juli was ze 22 kilogram vermagerd. Uiteindelijk is ze op 30 juli opgenomen. Ze heeft dan een maand in een rolstoel gezeten omdat ze zo verzwakt was en om geen energie meer te verbruiken."

Volgens De Ryck heeft de eetstoornis van haar dochter zeker te maken met de structuur die wegviel, toen ze niet meer naar school kon gaan. Daardoor vielen vaste eetmomenten weg en ook het contact met vriendjes. Ook sociale media hadden volgens haar een impact. "Dat doet heel veel. Ze willen allemaal perfect zijn, gezond eten en veel sporten", zegt ze.

Ondertussen gaat het beter met haar dochter. "Ze doet er alles aan om weer paard te mogen rijden. Ze is ook gestart met school. Ik ben mijn dochter aan het terugkrijgen, ze is weer aanwezig."

Stephanie Tordoir: "Met mij gaat het nog niet beter"
Stefanie Tordoir kampt al langer met een eetstoornis. Ze getuigt daarover op social media. Ook zij had het zwaarder tijdens de lockdown. "Je ziet niet meer wat normaal is. Je zit de heel dag thuis en je maakt jezelf dingen wijs. Je bent een hele dag van het begin tot het einde aan het discussiëren met jezelf over wat mag en wat niet mag. Je hebt niets dat dat tegenspreekt. Je komt niet meer in een sociale situatie waarin je je vriendin wel een boterham met kaas ziet eten of chocolaatje. Als ik dit nu zelf thuis doe, dan is er niemand anders die dat doet en dan vind ik mezelf een zwijn."

De zoektocht naar hulp verloopt meestal ook niet makkelijk. Er was al een probleem van wachtlijsten en dat is er tijdens de coronacrisis niet op verbeterd. "Met mij gaat het nog niet beter", zegt Tordoir. "Ik krijg nu ambulante hulp, maar ik sta ook op een wachtlijst. Ik ben daar heel hard naar aan het uitkijken. Ergens is dat mijn redding. Maar dat kan nog maanden duren. Nu hoop ik gewoon dat ik niet slechter word. Ik probeer te overleven."

Ook al zijn er nu meer sociale contacten toegelaten, het blijft voor haar moeilijk om met mensen af te spreken. "We leven in een drank- en eetcultuur. Ik probeer niet meer te gaan lunchen met vrienden, dat is te moeilijk voor mij."

Professor Vrieze zegt dat de coronacrisis de zorg voor mensen met een eetstoornis toch wel bemoeilijkt heeft. "Zowel residentiële zorg als ambulante zorg waren veel minder toegankelijk. Er werden minder mensen opgenomen. Die behandelingen zijn meestal niet acuut. Maar nu lijkt het wel allemaal wat acuter, omdat ze later bij ons terechtkomen."

Bron: VRT NWS, 14 september 2020
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/0...0Qr1P6Kb4v1I_oQ

Eigen mening:
Ik vind het jammer dat de focus in het fragment, voornamelijk bij Sandra (moeder) en door de interviewers, grotendeels ligt op het aantal kilo's dat er verloren werden, hoe "slecht" en mager men eruitziet, alsook dat zij de schuld van de eetstoornis quasi enkel op de sociale media schuiven.

Het veranderende dagritme tijdens de lockdown wordt slechts vluchtig vernoemd. Doch denk ik dat dit een even grote impact op de eetstoornis gehad kan hebben.
Het gevoel enkel thuis te kunnen zitten, onzekerheid, minder bewegen, geen sociale controle/spiegel - "Is het ok om dit te doen?", "Ben ik nu abnormaal?" - speelde bij verschillende eetstoornispatiënten ongetwijfeld een rol.
Stefanie (ervaringsdeskundige) en professor Vrieze geven, mijns inziens, een diepere inkijk in het eetstoornisbrein dan het beeld dat de interviewers en moeder schetsen.

Ik vind het wel oprecht jammer dat we in 2020 nog steeds in de val trappen waarin we ons in de jaren 90 reeds lieten vangen, nl. dat (enkel/grotendeels) magere mensen in de media (boekjes, internet, ...) eetstoornissen in de hand werken.
Een eetstoornis is veel meer dan de oppervlakkige drang om mager te zijn.

Verder vind ik het ook niet helemaal verantwoord dat men in dit overleg tips en getallen geeft. (Bv. snel eten, een lepel yoghurt, -20 kg op 3 maanden, nog geen 50 kilogram, ...)
Dit kan erg triggerend werken en/of personen met verstoord eetgedrag op ideeën brengen.
Onbewust kwamen mijn eigen getallen en tips boven, en nam de gedempte eetstoornis trots in het "beter zijn" op sommige vlakken.
Eetstoornissen zijn competitief; je wil het beter doen dan anderen, jezelf toch nog dat beetje meer pushen, ...

In een utopische toekomst hoop ik dan ook dat men hier meer bedachtzaam mee zal omspringen. In plaats van de trucjes expliciet te vernoemen, kan je ook zeggen dat ze trucjes had. In plaats van getallen te noemen, kan je zeggen dat ze ondergewicht had of onder een gezond BMI zat - hoewel ook dat stigmatiserend werkt, daar niet iedereen met een eetstoornis graatmager is.
Door te focussen op het gewicht, en niet op de ongezonde gedachten, worden personen die (nog niet) veel gewicht verloren hebben vaak niet serieus genomen.
Dit is jammer, daar een laag gewicht fysiek vaak erg slecht is, maar de persoon zich op een hoger gewicht vaak mentaal nog slechter voelt. Bij een laag gewicht worden al je emoties uitgeschakeld. Wanneer je bijkomt voel je de paniek en angst weer die bij het eten komt kijken. Net dan gaan mensen aandacht en complimenten geven over je herstel - terwijl je jezelf eigenlijk veel erger voelt dan eerst.

Dan kom ik tot mijn laatste punt: aankomen staat niet gelijk aan "beter zijn".
De meeste anorexiapatiënten voelen zich vaak nog slechter tijdens hun herstel dan tijdens hun, voor de buitenwereld, erge periode.
Op het einde vraagt de vrouwelijke interviewster aan Stefanie of het nu, sinds ze wat is bijgekomen, beter gaat. Ze schrikt dan ook wanneer Stefanie antwoordt dat dit niet zo is.