Met ethiek scoor je niet


Analyse Het collectieve terugfluiten van Theo Francken toont aan dat een ethisch-conservatieve partij in Vlaanderen niet levensvatbaar is.


Brussel Nooit eerder werd Theo Francken zo duidelijk tot de orde geroepen door zijn eigen N-VA als na zijn Facebook-bericht over ‘mannen die hun wenkbrauwen epileren en lingerie dragen’ (DS 28 augustus). De N-VA hamert al lang op holebirechten. Tegelijk noemt voorzitter Bart De Wever zich een conservatief. Ook vandaag antwoordt ondervoorzitter en Europees Parlementslid Sander Loones op de vraag of er plaats is voor een echt conservatieve partij in Vlaanderen: ‘Ja, dat bewijst de N-VA.’ En toch: de eensgezinde desavouering van Franckens boodschap maakt duidelijk dat er zeker op ethisch vlak in Vlaanderen geen electoraal garen meer te spinnen valt bij een conservatief programma.


Vlaanderen, de uitzondering

‘Je kunt hier geen verkiezingen meer winnen door in te zetten op ethische thema’s’, zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). Samen met collega’s ondervroeg hij 3.500 leden van de grootste Vlaamse politieke partijen – Vlaams Belang wilde niet meedoen. Op de moreel-ethische dimensie situeerden alle partijen zich aan de progressieve zijde. ‘Op geen enkele partij kan nog het etiket conservatief worden gekleefd’, luidt de conclusie.

Wel blijkt dat binnen de N-VA en vooral CD&V de meningen over die thema’s verdeeld zijn. ‘Vooral voor de christendemocraten kan het gebrek aan ethische thema’s een probleem zijn’, zegt Bouteca. ‘Die partij maakt traditioneel het verschil met levensbeschouwelijke thema’s. De N-VA is minder kwetsbaar. Zij onderscheidt zich ook met sociaal-economische thema’s of met migratie en veiligheid.’

Het ethische vacuüm in het Vlaamse politieke landschap is opvallend, omdat zulke debatten in het buitenland wel geregeld oplaaien. Frankrijk had met François Fillon vorig jaar nog een uitgesproken ethisch conservatieve presidentskandidaat. Zelfs in het moreel erg progressieve Nederland bezetten partijen als de ChristenUnie en de Staatkundig Gereformeerde Partij steevast enkele parlementszetels. Bovendien zou de groeiende aanwezigheid van mensen met een migratieachtergrond, die vaak geloviger zijn, bij ons discussies opnieuw kunnen doen oplaaien, geeft Bouteca aan.

Lange tijd probeerde Vlaams Belang expliciet te scoren bij strikt conservatieven. ‘Wij pleiten niet voor de discriminatie van homo’s of lesbiennes, maar voor ons – en voor heel wat Vlamingen – is het homohuwelijk een brug te ver’, klonk het in 2005 nog. ‘Om van het adoptierecht voor homo’s nog maar te zwijgen.’


Transgender vs. transmigrant

‘Sommige kiezers laten hun stemgedrag nog door die thema’s bepalen’, zegt de Antwerpse lijsttrekker Filip Dewinter. ‘Maar die groep wordt steeds kleiner. Volgens mij is er in Vlaanderen geen plaats voor een partij die van ethisch conservatisme een speerpunt maakt. Het maatschappelijke debat is verschoven, die thema’s zijn politiek minder relevant geworden. Er zijn andere prioriteiten. Liever een transgender dan een transmigrant.’

Er spelen ook strategische overwegingen. ‘Wij hebben indertijd beslist om minder de nadruk te leggen op ethische thema’s’, aldus Dewinter. ‘Want daardoor werd een hele hoop kiezers die openstaan voor ons programma inzake migratie en de islam, zoals vroegere socialisten, afgeschrikt.’ Al geeft hij aan ook die kleiner wordende doelgroep ‘te blijven bedienen’. Zo was Dewinter in 2015 nog aanwezig op een mars voor het gezin en tegen abortus.

CD&V lijkt de pagina volledig te hebben omgeslagen. In 2002 stemde Mia De Schamphelaere als enige CD&V-senator niet mee met de goedkeuring van het homohuwelijk. ‘Dat zou ik nu niet meer doen’, zegt ze. ‘Ik ben het helemaal eens met de ethische koers die mijn partij nu vaart, al blijft het belangrijk dat we de waardigheid van elke mens blijven beschermen.’


DS, 29-08-2018 (Matthias Verbergt)