Het akkoord van Parijs is een zandkasteel


Wie denkt dat de opwarming van de aarde door de klimaattop beperkt zal blijven tot 1,5 graden, gelooft in sprookjes. En moet zijn wiskunde bijspijkeren. Met klimaatprojecten alleen komen we er niet, een systemische omslag is nodig, schrijft Dirk Barrez.


Usain Bolt kan hard lopen. Maar als hij zou beweren dat hij de 100 meter in 7 seconden kan lopen, zou u hem geloven?

Het klopt, diplomatiek gesproken is de klimaattop een topprestatie, proficiat. Maar geloof vooral niet dat het in de echte wereld nog lukt om de opwarming van de aarde onder 1,5 graden te houden. Zelfs de grens van 2 graden is niet haalbaar. Na zoveel aandacht voor de klimaattop en veel borstgeroffel over het resultaat, wil ik even stilstaan bij enkele feiten en vaststellingen.

Het enige relatief positieve resultaat is dat landen eindelijk zelf met klimaatplannen op de proppen zijn gekomen. Alleen was dat resultaat er dus al van voor de conferentie begon.

Dat niet veel vroeger is gekozen voor die benadering, is een gemiste kans. Een die we decennialang jaar na jaar hebben gemist. Het is een diplomatieke en politieke flater van de allerhoogste orde. Want intussen zit de wereld al veel te lang op een koers die de aarde onverantwoord veel opwarmt.

We weten allang dat we best niet hoger gaan dan 2 graden, en er is groeiende evidentie dat de limiet eigenlijk op 1,5 graden ligt om niet overdadig veel klimaatongemak te veroorzaken. Maar welke zin heeft die laatste discussie eigenlijk? Want door al het tijdverlies van de voorbije jaren zitten we in een situatie dat de opwarming tot 2 graden beperken feitelijk onhaalbaar is. Laat staan dat we die 1,5 graden zullen halen.

De reden daarvoor is pijnlijk simpel: omdat de mensheid in korte tijd nu al zoveel broeikasgassen heeft uitgestoten dat die twee graden opwarming haast onvermijdelijk zijn, zelfs al verminderen we de uitstoot vandaag drastisch.

Telt u even mee. Om met 80 procent zekerheid onder de drempel van 2 graden te blijven, mag er tussen 2000 en 2050 maximaal 886 gigaton CO2 worden uitgestoten. In de eerste tien jaar heeft de wereld al ruim 300 gigaton van haar CO2-budget verbruikt. Op dit ogenblik staat de teller op zowat 500 gigaton. Er schiet dus nog minder dan 400 gigaton over voor 35 jaar. Hoogstwaarschijnlijk is over zestien jaar, of hoogstens enkele jaren later, het hele budget opgebruikt. Er is met andere woorden geen enkele reserve meer voor de vijftien jaar die ons dan nog resten tot 2050. Om 1,5 graden te halen, moeten we nog straffer doen. De 100 meter in minder dan 7 seconden lopen, zeg maar.


De Bovenberg

Wat is dus de vervelende realiteit? De wereld blijft op weg naar minstens 2 graden opwarming, wellicht beduidend meer. Zwaardere stormen, onregelmatiger neerslag, meer droogte en hittegolven en wegsmeltende gletsjers zullen ons deel zijn.

Wellicht het meest sprekende van allemaal is dat de zeespiegel zal stijgen. Dat zal deze eeuw zo zijn en de volgende eeuwen aanhouden. Vanaf 2050 zullen we delta’s en kustregio’s moeten ontruimen, en dat zal er vanaf 2100 niet op verbeteren. De toekomst zal leren tot hoever landinwaarts onze nazaten hun steden en economie zullen moeten heropbouwen.

Want ze lopen loodzware risico’s met de ijskappen van Groenland en zelfs die van Antarctica. Als de opwarming uit de hand loopt en de ijskap op Groenland smelt, stijgt de zeespiegel na verloop van tijd met maar liefst zeven meter. Smelt ook Antarctica, dan komt er, weliswaar over vele honderden jaren, tot 58 meter water bij. Dat betekent dat het grootste gedeelte van Nederland en Vlaanderen dan onder water staat, ook de plek van waar ik dit schrijf. De hoogte die ik van hier zie, Bovenberg genaamd, zal dan een schiereilandje langs de nieuwe kust zijn, meer dan honderd kilometer van de huidige verwijderd.


Volledige transitie

Terug naar vandaag. Er is geen andere keuze dan met alle middelen de strijd tegen de opwarming aan te gaan en het fossiele tijdperk zo snel mogelijk vaarwel te zeggen.

Maar laten we vooral niet vertrouwen op zogenoemde specialisten met klimaatplannen die uitnodigen tot klimaatprojecten wereldwijd. Die zullen voor minstens 95 en wellicht 99 procent mislukken. De geschiedenis van vijftig jaar ontwikkelingsprojecten heeft ons dat geleerd.

Wat we wel moeten doen, is een coherente en volledige transitie naar een sociaalecologische economie en samenleving in al haar facetten: energie, water, voedsel, mobiliteit, geld, werk, wonen, reizen, onderwijs, democratie, informatie, biodiversiteit, veiligheid, kennis, inkomen, gezondheidsvoorzieningen, sociale zekerheid, cultuur. En dat overal, ook bij ons in de lage landen. Dat is onze eerste verantwoordelijkheid.

Het is onzinnig en onwerkbaar om ‘klimaat’ of ‘ontwikkeling’ uit de samenleving te isoleren. Zowat alle systemen waarop we vertrouwen voor een goed leven verkeren in crisis, culminerend in een klimaatcrisis. Dus moeten we die systemen allemaal aanpakken en verduurzamen, en daarbij ook oog hebben voor hoe ze elkaar beïnvloeden en versterken. Dat is dan toch één groot geluk: de dwingende aanpak van al onze crises is wereldwijd één grote schreeuw om werk.

Een leefbare wereld blijft mogelijk, zelfs op een kleinere landoppervlakte, maar zonder een systemische aanpak lukt het nooit. Makkelijk zal dat niet zijn.


DS, 16-12-2015 (Dirk Barrez)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB