Waarom tienduizenden verdachten vrijuit gaan wegens verjaring - Verdachten en slachtoffers hebben te veel rechten


50.000 strafzaken dreigen te verjaren! Tienduizenden verdachten zullen vrijuit gaan omdat hun zaak, als ze eindelijk behandeld wordt, verjaard is. Als de 'grote Franchimont' wet wordt, zal het nog erger worden. Want verdachten en slachtoffers hebben te veel rechten.


HOE is het mogelijk dat onderzoeken in strafzaken zo lang duren dat ze dreigen te verjaren en hoe komt het dat ze steeds langer duren? En dat terwijl de traagheid van de gerechtelijke procedures net als hét grote pijnpunt naar voren komt in wetenschappelijk onderzoek en in bevolkingsbevragingen.

De Belgische strafwetgeving is hoe dan ook altijd al erg complex geweest. Bovendien is de capaciteit van politie en inspectiediensten beperkt.

Een belangrijk aspect is het feit dat heel wat onderzoeksrechters en parketten overbelast zijn en de toevloed van zaken niet aankunnen. In België bestaat, in tegenstelling tot Nederland, het systeem van burgerlijke partijstelling. Elke burger die slachtoffer is kan een onderzoeksrechter ,,vatten'' door zich burgerlijke partij te stellen. Dat betekent dat de onderzoeksrechter een onderzoek móet starten, ook al wilde hij dat eerst niet. Dat verhoogt de werklast van de onderzoeksrechter. Maar het parket moet ook eens in eigen boezem durven te kijken: het moet radicalere keuzes durven maken.

De wet-Franchimont van 1998 heeft de strafprocedure echter nog veel complexer en langduriger gemaakt. Sindsdien mogen slachtoffers en verdachten in zaken waarbij een onderzoeksrechter is aangesteld, hun dossier inkijken en bijkomende onderzoeksdaden vragen. Dat kan zowel tijdens als na het gerechtelijk onderzoek.

De onderzoeksrechter kan die bijkomende onderzoeksdaden weigeren, maar dan kunnen de partijen in beroep gaan bij de kamer van inbeschuldigingstelling en als ook daar een njet volgt desnoods nog naar de Raad van State. Die bijkomende onderzoeksdaden zorgen voor een grote vertraging van de gerechtelijke procedure.

Maar dat is niet de enige wijziging door de wet-Franchimont. Er zijn nog tal van hervormingen in de procedure doorgevoerd waardoor de zaken vertraagd worden. Bijvoorbeeld: telkens de onderzoeksrechter beslag legt op iets, bijvoorbeeld een auto in het kader van een drugsonderzoek, kan de eigenaar vragen om hetgeen in beslag is genomen, weer vrij te geven. Ook daar moeten procedures voor gevolgd worden, bij weigering kan men weer in beroep gaan.

In sommige gerechtelijke arrondissementen duurt door dat alles een gerechtelijk onderzoek gemiddeld tussen de 800 en 900 dagen. Gemiddeld, complexe zaken duren dus veel langer.

Frank Schuermans, raadsheer van het Vast Comité van Toezicht op de Politiediensten en substituut procureur-generaal van Gent luidt in het tijdschrift Panopticon de alarmbel. ,,Het parlement heeft de strafprocedure zo ingewikkeld gemaakt dat vooral advocaten en de georganiseerde misdaad er beter van worden.''

Schuermans heeft geen zicht op de inhoud van die meer dan 55.000 zaken. In een aantal gevallen zal de dader waarschijnlijk niet gekend zijn. Maar zelfs al is maar 10 procent van die zaken vervolgbaar, dan nog gaat het om een hele hoop strafzaken, en niet om de minste. Omvangrijke drugszaken, economische en financiële criminaliteit, milieuzaken.

,,De zaken stranden in beroep en het gaat vaak om belangrijke zaken. Ze komen niet in de media, omdat hun belangstelling meestal ophoudt als er geen aangehoudenen meer zijn'', zegt Schuermans. ,,Het gaat om honderdduizenden uren nutteloze politie- en justitiecapaciteit, enorme bedragen gerechtskosten en overheidsgeld dat in deze onderzoeken verloren gaat.''

Het ergste is dat de situatie er nog dramatisch op zal achteruitgaan als de 'grote Franchimont' zal worden goedgekeurd. Tot nu toe konden verdachten en slachtoffers alleen maar bijkomende onderzoeksdaden vragen als er een onderzoeksrechter was aangesteld. Dat gebeurt in zo'n drie procent van alle strafzaken. Maar door de 'grote Franchimont' zullen de partijen ook in de andere 97 procent van de strafzaken inzage in het dossier krijgen en bijkomende onderzoeksdaden mogen vragen.

Bovendien staan er in de 'grote Franchimont' een aantal dingen die de procedure nog meer zullen verzwaren en vertragen. Enkele voorbeelden. De onderzoeksrechter zou elke in verdenking gestelde persoonlijk moeten ondervragen op straffe van nietigheid van het hele onderzoek. Een ruwe berekening leert dat men voor deze bepaling alleen al zo'n 25 bijkomende onderzoeksrechters nodig heeft. De advocaten moeten betrokken worden bij elke confrontatie, elke afstapping en wedersamenstelling. De onderzoeksrechter moet in elk onderzoek de persoonlijkheid van de verdachte achterhalen. Dat belooft voor de inbreker van Poolse, Litouwse, Wit-Russische of Oekraïense origine.

Het lijkt onbegrijpelijk dat een dergelijke ingrijpende hervorming met zulke maatschappelijke implicaties mogelijk is. ,,De hervorming is uitgewerkt door een commissie van vijf leden, waarin maar één vertegenwoordiger zit van de procureurs-generaal en ik heb niet de indruk dat men veel met zijn opmerkingen rekening heeft gehouden. Van de vijf leden zijn er wel drie professoren in die ook advocaat zijn. Zij hebben een bepaalde visie op de strafprocedure, die ook waardevol is, maar die procedure wordt daardoor wel maar op één manier bekeken. De opsporingsdiensten werden niet betrokken bij het totstandkomen van het ontwerp en tot nu toen werden ze ook niet gehoord tijdens de parlementaire behandeling'', zegt Schuermans. Volgens hem zou het advies van het college van procureurs-generaal over de 'grote Franchimont' vernietigend zijn. De hervorming zal vooral dramatische gevolgen hebben omdat er aan de verjaringstermijnen niets is veranderd. Hoewel daar al jaren over gepalaverd wordt. En hoewel in Angelsaksische landen al lang geen verjaringstermijnen meer bestaan.

,,Als de 'grote Franchimont' wordt doorgevoerd, zal de overheid machteloos moeten erkennen dat ze niet in staat is belangrijke criminaliteitsvormen te beheersen of te bestrijden. Het is waar dat vóór de zaak-Dutroux slachtoffers te weinig rechten hadden, maar als men de procedure nog beheersbaar wil houden moet men aan de rechten van alle partijen, ook aan die van de slachtoffers grenzen stellen'', besluit Schuermans.



Inge GHIJS, DS 04-09-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB