Ingrijpen of verzuipen


De stijging van de zeespiegel versnelt. We kunnen de ergste risico’s nog afwenden, maar dan moet de uitstoot van broeikasgassen snel naar nul.


Hoe hard zal de zeespiegel de komende decennia stijgen? Als het gaat over de gevolgen van de opwarming van de aarde, blijft dat een van de meest heikele onderwerpen. De tegenstanders van het klimaatalarmisme wijzen er steevast op dat de stijging van de zeespiegel erg traag verloopt en dat de gevolgen ervan beperkt blijven. Momenteel bedraagt de stijging 3,6 millimeter per jaar, op een eeuw is dat 36 centimeter. Dat moet beheersbaar zijn, luidt het.

Maar als de opwarming van de aarde versnelt – wat nu aan de gang is – zal ook de zeespiegel sneller stijgen. Dat is de conclusie van een nieuw, uitgebreid rapport van het VN-klimaatpanel (IPCC). Daarin focussen de wetenschappers op de oceanen en de gebieden op aarde waar water voorkomt in de vorm van sneeuw, permafrost, zeeijs of gletsjers.

De boodschap van ruim honderd wetenschappers uit 36 landen is helder: de stijging van de zeespiegel versnelt. Vorige eeuw bedroeg die 1,4 mm per jaar, nu is dat al 3,6 mm en dat kan in 2100 oplopen tot 15 mm, zeker als de uitstoot van broeikasgassen niet wordt afgeremd.

Aan het einde van de eeuw kan de zeespiegel al 60 tot 110 centimeter gestegen zijn. ‘Maar zelfs als we tegen dan de opwarming van de aarde onder controle hebben, zal het water blijven stijgen’, zegt Philippe Huybrechts, glacioloog aan de VUB. Zijn onderzoek naar het smelten van het ijs op Groenland is meegenomen in dit rapport. ‘De stijging van de zeespiegel mag dan een traag proces zijn, het werkt honderden jaren door.’


Mensen hervestigen

Het IPCC brengt voor het eerst de gevolgen voor de lange termijn in kaart. Als de uitstoot van broeikasgassen blijft toenemen, zal de zeespiegel in 2300 gemiddeld bijna vier meter hoger liggen dan nu. ‘En dan krijgt ons land echt een probleem’, zegt Huybrechts. ‘Door het verhogen van onze dijken – waarmee we nu al bezig zijn – kunnen we een stijging van twee tot drie meter min of meer opvangen. Boven die limiet worden de gevolgen dramatisch. Dan kan het water van rivieren die in de zee uitmonden, niet meer afgevoerd worden en zullen de overstromingen overal langs die rivieren plaatsvinden.’

Voor Huybrechts blijft de cruciale vraag hoe snel we de opwarming van de aarde kunnen stabiliseren. ‘Hoe sneller dat gebeurt, hoe meer tijd we hebben om ons aan te passen. Wij hebben nog even, erger is het gesteld met de kleine eilandstaten in de Stille Oceaan of de grote steden in de delta van de Ganges en de Mekong. Terwijl ze daar vroeger eens in de honderd jaar een grote overstroming hadden, groeit dat risico in 2050 tot een keer per jaar. Op termijn zullen daar mensen hervestigd worden.’ Het aantal mensen dat in overstromingsgevoelige regio’s woont, stijgt van 680 miljoen nu naar meer dan 1 miljard in 2050.

Het rapport maakt ook duidelijk dat de oceanen steeds minder hun rol als ‘stofzuiger’ van broeikasgassen kunnen spelen. Tot nog toe absorbeerden ze tot een kwart van de uitstoot. Maar daar betalen ze een prijs voor: het water wordt warmer, zuurder en minder zuurstofrijk. Dat leidt tot grote veranderingen in de mariene ecosystemen. De toekomst van de koraalriffen wordt precair. Het leven in zee zal zeker met 15 procent afnemen, de opbrengst voor de visserij met bijna een kwart.

Daarom moeten grote stukken van de oceaan dringend beschermd worden. Ons land speelt daarin een voortrekkersrol. Minister Philippe De Backer (Open VLD) heeft al 35 procent van de Noordzee beschermd en ons land trekt mee aan de kar om tegen 2030 minstens 30 procent van de oceanen wereldwijd te beschermen. ‘Dit rapport toont nogmaals aan dat we ambitieuzer moeten durven te zijn’, zegt De Backer.

An Lambrechts, expert Oceanen bij Greenpeace, erkent dat ons land op het vlak van de bescherming van oceanen goed werk verricht. ‘Maar dit rapport is ook een wake-upcall om met ambitieuzere doelstellingen te komen voor het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen.’

Ook voor Huybrechts is dat de grote boodschap van dit rapport. ‘De toestand is ernstig, maar nog niet totaal hopeloos. We hebben nog een keuze, en die keuze is simpel: de uitstoot van broeikasgassen moet zo snel mogelijk naar nul.’

Net daar blijft het schoentje wringen. António Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, probeerde maandag met een speciale klimaattop de grote uitstoters te bewegen hun klimaatplannen te verstrengen. Tot veel concrete toezeggingen kwam het (nog) niet.


DS, 26-09-2019 (Dominique Minten)