De strijd om de harten en de geesten van de Russen


Het Westen veronachtzaamt één front in het conflict tussen Rusland en Oekraïne, schrijft Aleksandr Skorobogatov: het informatiefront. Laat Poetin de propagandaoorlog niet winnen.


Op 3 maart, een week na het begin van de oorlog in Oekraïne, werd Dozjd, de enige onafhankelijke tv-zender in Rusland, uit de ether gehaald. De sluiting kwam niet onverwacht: de journalisten van Dozjd spraken immers de waarheid. De waarheid over het onmenselijke regime van Vladimir Poetin, de waarheid over zijn misdadige oorlog. Twee dagen eerder had Dozjd een ijzersterk programma van Jekaterina Kotrikadze de ether ingestuurd. De jonge, getalenteerde en verbluffend moedige journaliste bracht de Russen de ware toedracht van Poetins oorlog, elk woord van haar was een rake klap in het gezicht van die schurk, van zijn misdadige regime, van zijn leugenachtige propaganda.

Op de dag van de sluiting zat de studio van Dozjd vol overwegend jonge mensen, journalisten, redacteuren, technici. Sommigen huilden, anderen probeerden te lachen, iemand verzekerde de kijkers, maar vooral zichzelf, dat dit geen sluiting was, maar slechts een einde van het eerste seizoen. Ik zat aan het scherm gekluisterd, ik besefte de historische betekenis van die gebeurtenis. Hier werd niet alleen een tv-zender afgesloten, maar een tijdperk, het tijdperk van de hoop dat er ook maar enige vorm van vrijheid zou kunnen bestaan in het Rusland van Poetin.


Zonder één schot te lossen

Poetins inval in Oekraïne was een wake-upcall voor het Westen, dat tot op de laatste dag had geweigerd maatregelen te nemen tegen Poetin en zijn entourage. De roep om harde persoonlijke sancties, die Boris Nemtsov het leven kostte en waarvoor Aleksej Navalny werd vergiftigd, werden onrealistisch verklaard. ’We kunnen mensen geen sancties opleggen omdat we hen niet mogen’, zei Europa bij monde van Josep Borrell.

Vandaag worden de paleizen en jachten die miljarden dollars waard zijn Poetin en zijn handlangers eindelijk ontnomen. Eindelijk worden serieuze economische sancties opgelegd aan het regime. Eindelijk zijn er niet alleen helmen en kogelvrije vesten voor Oekraïne, maar ook zwaar wapentuig.

Eén front laat het Westen in handen van Poetin, zonder één schot te lossen, misschien zelfs zonder te beseffen dat dit front bestaat: het informatiefront, de strijd om de geesten en de harten van de Russen.

Met de inval in Oekraïne heeft Poetin ook definitief de waarheid in Rusland verboden. Er bestaat geen eerlijke journalistiek meer in Rusland. Leugens en propaganda zijn de enige informatie die de Russen krijgen via de Russische media. De waarheid kan de Russische bevolking alleen nog van buiten Rusland bereiken, vanuit de vrije wereld. Precies zoals het was ten tijde van de Sovjet-Unie. Toen deed het Westen al het mogelijke om de leugens van het regime te ontmaskeren, om de Sovjetpropaganda te vernietigen, om de bevolking tot verzet, tot de strijd tegen de dictatuur te inspireren.


Een geïsoleerd volk

Vandaag doet het Westen exact het tegenovergestelde: in plaats van de Russen de waarheid te brengen, hen uit hun propagandaslaap te wekken, isoleert het de volledige Russische bevolking, zonder onderscheid: Poetins misdadigers, de gewone Rus die door propaganda wordt misleid, en degenen die op gevaar van eigen leven tegen het regime vechten.

Het is noodzakelijk om deze heel eenvoudige waarheid te begrijpen: het regime van Poetin zal uit zichzelf niet ten val komen. Zelfs een nederlaag in Oekraïne zal niet tot Poetins vertrek leiden. Poetin kan nog decennialang over Rusland heersen, of de macht overdragen aan een andere moordenaar en misdadiger die zijn veiligheid en de welvaart van zijn regime van misdadigers en moordenaars kan garanderen. Dat zal dan weer betekenen dat er de komende decennia in Europa geen vrede kan zijn. Dat niemand van Poetins oorlogsmisdadigers die nu in Oekraïne moorden, martelen en verkrachten, zal worden berecht en gestraft.

Deze strijd om de geesten en de harten van de Russen is het belangrijkste slagveld waarop de toekomst van Poetin en zijn regime zal worden beslecht. Dit regime kan alleen door de Russen zelf worden vernietigd. Maar dat kan niet zonder hulp, dat kan niet zonder de waarheid die Poetins bedrog en propaganda tenietdoet. Het is daarom absoluut noodzakelijk om met de Russen te communiceren.

Onmiddellijk na haar laatste uitzending zag Kotrikadze zich genoodzaakt Rusland te ontvluchten: haar persoonlijke gegevens en die van haar man Tichon Dzjadko, tevens hoofdredacteur van Dozjd, waren op het internet uitgelekt, en er volgden al snel doodsbedreigingen. Vanuit hun tijdelijke toevluchtsoord in Georgië zenden ze nu eenmaal per week een twee uur durende Youtube-stream uit. En ze hebben geluk: de stream krijgt technische ondersteuning van de bevriende Georgische tv-zender Formula.


Zwakke verbinding

Een andere stream zenden ze gewoon vanuit de woonkamer uit, met een zwakke internetverbinding, in een lage resolutie, met een slechte geluidskwaliteit en bijgevolg met herhaaldelijke onderbrekingen as de verbinding met de gasten wegvalt. Ook andere getalenteerde en eerlijke journalisten van Dozjd, ook andere in Rusland verboden mediakanalen, ook het team van Aleksej Navalny: allen opereren ze op deze manier vanuit het buitenland, vanuit Georgië, vanuit de Baltische staten, vanuit West-Europa.

Terwijl het budget van Poetins propagandamachine verdrievoudigd is, wordt het werk van Jekaterina Kotrikadze en haar collega’s door niemand financieel ondersteund. Ze werken gratis omdat ze niet kunnen zwijgen. Omdat ze het belang en de kracht van de waarheid kennen in het totalitaire Rusland. Omdat ze weten dat journalistiek stilzwijgen het regime van Poetin alleen versterkt.

De mogelijkheden voor Russische journalisten in ballingschap zijn beperkt, zowel technisch als financieel. Het Westen kan en moet hen te hulp schieten. Laat Dozjd zijn werk in ballingschap hervatten. Richt een volledig nieuw Russischtalig Europees mediakanaal op dat het professionalisme van de Russische journalisten en de technische mogelijkheden van het Westen combineert, dat in staat is om door alle verbodsbepalingen en blokkades van Poetin heen de Russen te bereiken. Er zijn ongetwijfeld nog andere manieren, het allerbelangrijkste is om nu geen tijd te verliezen, om niet langer werkloos toe te kijken.

Hoe eerder het Westen de strijd aanbindt met Poetins propagandamachine, des te sneller een overwinning zal worden behaald. Leugens kunnen niet eeuwig tegen de waarheid op. Maar die strijd moet echt nu beginnen.

Aleksandr Skorobogatov, schrijver van de roman De wasbeer (De Geus), geboren in Wit-Rusland, woont en werkt in België.


DS, 30-04-2022