Fossiel rijden of verwarmen wordt honderden euro’s duurder, maar niemand beseft het


Weinig mensen die investeren in een nieuwe wagen of verwarming, zullen bij hun keuze rekening houden met ETS2, de nieuwe Europees geregelde CO₂-belasting die Vlaanderen over iets meer dan twee jaar moet invoeren. De meerkosten kunnen nochtans groot zijn.


Negen keer. Zo vaak verwijst het nieuwe Vlaamse regeerakkoord naar ETS2. Dat is een nieuwe taks op de CO₂-uitstoot van vooral gebouwen en transport die op Europees niveau beslist is. In tegenstelling tot bij ETS1, de emissiehandel voor de industrie, is het nu de burger die deze taks zal moeten ophoesten.

De passages tonen hoe gewrongen de nieuwe ploeg zit met de nieuwe belasting, die fossiel rijden en verwarmen duurder zal maken in verhouding tot elektrische wagens of warmtepompen. De ene keer klinkt het dat Vlaanderen ETS2 wel “zal moeten implementeren” – lees met lange tanden. Een andere keer rekent de regering net op deze belasting om elektrische wagens financieel aantrekkelijker te maken dan brandstofauto’s.

Vooral wordt niet duidelijk gemaakt hoe ingrijpend die emissierechten kunnen zijn voor wie vanaf 2027 nog rijdt met een brandstofwagen en verwarmt met een gas- of stookolieketel. ETS2 verplicht brandstofleveranciers emissierechten aan te kopen voor elke ton CO₂ die ze uitstoten. Die meerkost rekenen ze uiteraard door aan de consument. Hoe hoger de vraag naar diesel en benzine, stookolie en gas, hoe hoger de prijs van die rechten zal zijn. Hoe sneller er wordt overgeschakeld op fossielvrije alternatieven, hoe lager die prijs. De bedoeling van het systeem is fossiele brandstoffen uit de markt te prijzen ten voordele van groene alternatieven.

De vrees is dat de rechten vanaf 2027 weleens pijlsnel zeer duur kunnen worden. De bedoeling was om ETS2 geleidelijk in te voeren. Als de prijs te snel boven de 45 euro per ton stijgt, zijn er maatregelen om de stijging af te remmen. Maar een absoluut prijsplafond is er niet.

Onderzoekers berekenden dat de ETS2-prijs in 2030 tussen 71 en 261 euro per ton CO₂ kan bedragen. Maar al bij een ETS2-prijs van 45 euro per ton wordt een liter benzine of diesel 10 à 12 cent duurder. Als de ETS2-prijs effectief stijgt tot 261 euro per ton, komt er liefst 60 cent bij voor benzine en 70 cent voor diesel. Een gemiddeld gasverbruik zou 940 euro duurder worden per jaar, een gemiddeld stookolieverbruik zelfs 1.705 euro.

Zover hoeft het niet te komen, maar dan is er wel werk aan de winkel. “Om de ETS2-prijs laag te houden, moeten de lidstaten de omslag naar warmtepompen en elektrische auto’s versnellen. Dat gaat nu veel te traag”, zegt Pieter Vingerhoets, klimaatexpert bij Vito/Energyville. “Ik denk daarom dat de ETS2-prijs eerder aan de hoge kant zal liggen van die marge tussen 71 en 261 euro.”


In het slop

Net nu heeft de nieuwe Vlaamse regering de renovatieplicht voor woningen versoepeld. De regering wil elektriciteit wel goedkoper maken tegenover gas, maar hoe dat moet, is nog niet bekend. Op het terrein vertraagt de installatie van warmtepompen en blijft de renovatiegraad te laag. De verkoop van elektrische auto’s zit in Europa in het slop.

Daarnaast blijft de nieuwe Vlaamse regering onduidelijk over haar klimaatdoelstelling. Als ze 40 procent CO₂-reductie kan halen, zal ze bekijken of dat cijfer op te trekken valt tot 47 procent, het cijfer dat Europa van heel België vraagt, en waarop de berekening van de ETS2-rechten is gebaseerd.

“Als een land zich volop inzet om zijn klimaatdoelstellingen te halen, blijft de prijs laag. Pas als we gaan slabakken of plannen terugschroeven, kan de prijs zo sterk gaan stijgen”, zegt Ruben Baetens, manager van het Instituut voor Energie en Maatschappij van de KU Leuven. “Ofwel houd je je aan je plannen, ofwel laat je de burgers de prijs betalen, met sociale gevolgen.”

Intussen beslissen burgers over grote aankopen waarbij ze geen rekening (kunnen) houden met onbekende factoren zoals de hoogte van de ETS2-rechten en de Vlaamse taxshift van elektriciteit naar gas. Aangezien de auto of de verwarming die ze nu kopen, over iets meer dan twee jaar al onder het nieuwe systeem van emissierechten zal vallen, kunnen ze dus de verkeerde beslissing nemen.

Dat dit politiek bijzonder gevoelig ligt, laat zich raden. De donkerste scenario’s van 60 of 70 cent extra lasten per liter benzine of diesel klinken als een recept voor volkswoede. Er is nochtans ook een andere kant aan het verhaal. Alle ETS2-inkomsten vloeien terug naar de lidstaten. In Vlaanderen worden ze “volledig gebruikt om degenen die bijdragen aan het systeem te helpen de transitie haalbaar en betaalbaar te maken”, zo staat het in het Vlaams regeerakkoord. Dat is ook een Europese verplichting.


Kwetsbare burgers

In de praktijk zal het geld worden ingezet voor de financiering van Vlaamse instrumenten als Mijnverbouwpremie of Mijnverbouwlening, of voor collectief renovatiebeleid. Er komt ook een Vlaams Sociaal Klimaatplan dat kwetsbare burgers moet ondersteunen. Of dat de woede zal temperen van degenen die nu al een beslissing hebben genomen die straks de verkeerde blijkt te zijn, is de vraag.

Dat allemaal als de ETS2-regeling zoals ze nu is beslist, ook onverkort wordt uitgevoerd. In 2026 volgt er een evaluatiemoment, als de gas- en olieprijzen dan hoog zouden zijn, kan de invoering van het systeem nog een jaar worden uitgesteld. In de Vlaamse regering gaat het scepticisme nog verder. Het regeerakkoord bevat een veelbetekenende opmerking over ETS2: “Voor zover deze maatregel niet wordt teruggeschroefd op Europees niveau.”


DS, 10-10-2024 (Wim Winckelmans)