Klimaatactivisten katapulteren subsidies voor fossiele brandstoffen naar hart van verkiezingscampagne


Een ‘marathonactie’ van Nederlandse klimaatactivisten drijft het debat over miljarden staatssteun aan vervuilers op de spits. Kandidaat-premier Frans Timmermans wil ‘niet langer wegkijken’ van het klimaatprobleem.


Bevreemdende scènes het voorbije weekend op de A12, de belangrijke verbindingsweg tussen het oosten en het westen van Nederland. Actiegroep Extinction Rebellion bracht tienduizenden mensen op de been voor de blokkade van de cruciale snelweg. De politie reageerde met het waterkanon en de wapenstok, en trachtte betogers weg te sleuren. Dat leidde op zaterdag tot de arrestatie van maar liefst 2.400 Nederlanders, waaronder tientallen kinderen. Op zondag waren er opnieuw 500 aanhoudingen. Ook op maandag moest de politie het waterkanon weer inzetten.

Actievoerders zweren dat de blokkade van de A12, die volgens de burgemeester van Den Haag ‘bijzonder ontwrichtend is’ voor het dagelijkse leven, de komende dagen doorgaat. Desnoods zullen de betogers dagelijks samenkomen op andere plaatsen in Den Haag. ‘Als de politie ons weghaalt, zullen we de volgende dag terugkeren, en we gaan daarmee door tot ons doel is bereikt.’ Dat doel is voor de activisten een volledige ‘afbouw van de 37 miljard euro overheidssteun voor fossiele brandstoffen’.

Media stellen verbaasd vast hoe snel het bereik van Extinction Rebellion is gegroeid, van een handjevol activisten tot een brede doorsnede van de Nederlandse samenleving. Vijftigers, jonge moeders, tieners. ‘Deze actie kan hun kip met de gouden eieren zijn’, aldus nieuwszender Eén Vandaag.


De ‘37 miljard’ als vlag

Daarmee is de klimaatkwestie geland in het politieke hart van Nederland. Dat de overheid bepaalde subsidies geeft aan sectoren die draaien op olie, gas of kolen, zoals de luchtvaart, was geweten. Een nieuwe studie van Somo, een gereputeerd onderzoekscentrum uit Amsterdam dat multinationals bestudeert, bracht voor het eerst in kaart hoe massaal dat gebeurt.

Volgens Somo krijgen de grote vervuilers elk jaar 37,5 miljard van de overheid via 31 verschillende mechanismen. Het gaat om subsidies, maar vooral kortingen, belastingvoordelen, vrijstellingen of gunstige belastingtarieven. Zo zijn er geen accijnzen op gas en olie gebruikt voor het opwekken van elektriciteit. ‘Inkomsten die de overheid misloopt en waarmee we in één klap de klimaatdoelstellingen kunnen halen’, zegt Somo. Op de website van de A12-blokkade claimt Extinction Rebellion dat ‘het kabinet-Rutte dankzij sterke bedrijfslobbying de voordeeltjes voor de industrie meer dan verdubbeld heeft, ten koste van de gezondheid van mens en natuur.’

Uit een peiling van de Nederlandse zender RTL blijkt dat de meeste Nederlanders die aanklacht steunen. Liefst 70 procent wil een einde aan die geldstroom van overheid naar vervuilers. Opvallend, want de peiling leert ook dat maar 14 procent de dagelijkse blokkade van de A12 kan pruimen.

‘Met dat geld kunnen we miljoenen woningen isoleren, ons energiesysteem vergroenen en andere landen helpen om de klappen van de klimaatverandering op te vangen’, vindt Donald Pols (ngo Milieudefensie). ‘Het parlement moet de afbouw van die subsidies nu in gang zetten. Het klimaat kan niet wachten op een nieuwe coalitie.’

De Nederlandse regering heeft beloofd om op 19 september een eigen studie over subsidies aan fossiele brandstoffen vrij te geven. Tegenstanders, zoals columnist Mathijs Bouman van het Financieel Dagblad, noemen de studie van Somo ‘te kort door de bocht’. Bijvoorbeeld omdat die studie het geld dat grootverbruikers zouden betalen als ze het elektriciteitstarief voor kleinverbruikers kregen, meetelt als subsidie. ‘De politiek weegt de kosten en baten van zo’n tarief af, bijvoorbeeld de belastingopbrengst tegenover het risico dat bedrijven verhuizen naar een ander land’, schrijft hij. Hoe dan ook heeft Den Haag beloofd om de voordelen af te bouwen, de vraag is vooral hoe snel dat zal gebeuren.

De ‘37 miljard’ is een krachtige vlag geworden om een vaag probleem concreet te maken. Het aanzwellende debat kan gevolgen hebben voor de Nederlandse verkiezingen in november. De partijen uit de ontslagnemende rechtse regering van Mark Rutte zitten in het defensief. Een blok van GroenLinks en PvdA wordt geleid door Frans Timmermans, de voormalige Eurocommissaris. Die haalde hn zijn eerste speech als partijleider hard uit naar het ‘uitstelbeleid’. ‘We moeten ons bevrijden van de gevaarlijke illusie dat doortastend klimaatbeleid wel kan wachten en van de nog gevaarlijker illusie dat het toch geen zin heeft’, vindt hij.

Timmermans lijkt vast van plan om in het ‘brede politieke midden’ op zoek te gaan naar een coalitie die meer doet voor het klimaat.De plannen ter zake van nieuwkomer Pieter Omtzigt zijn onduidelijk.


Blog DS, 11-09-2023 (Giselle Nath)