Waar burgers gelukkig zijn, gaan ze vaker stemmen


Ja, het klopt dat ontevreden burgers vaker verzuimden om te stemmen, zo toont een analyse van De Standaard. Ook inkomen, diversiteit en scholingsgraad van een gemeente verklaren hoe druk het was in de stemhokjes.


Ooit al eens het Vlaams-Brabantse Bever of het Limburgse Voeren bezocht? Dan is het u misschien opgevallen. Ze behoren tot de top drie van de gemeenten met de gelukkigste inwoners in Vlaanderen, bleek vorig jaar uit een bevraging. Ze prijken nu ook in een andere top drie: die van de gemeenten met de hoogste opkomst bij de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen.

Voor het eerst in ruim 130 jaar waren Vlamingen niet verplicht om hun stem uit te brengen. Ruim 1,8 miljoen mensen deden dat ook niet, terwijl ze wel stemgerechtigd waren. In heel Vlaanderen daagde slechts 64 procent van de kiezers op. Maar tussen gemeenten waren er grote verschillen. In het West-Vlaamse Mesen kleurde 82 procent van de kiezers een bolletje. In het Oost-Vlaamse Eeklo was dat maar 54 procent.

Die verschillen in opkomst vallen deels te verklaren op basis van de kenmerken van de inwoners, zo blijkt uit een analyse van De Standaard. In gemeenten met meer rijke en hooggeschoolde inwoners werd vaker een stem uitgebracht. Waar meer mensen met een migratieachtergrond wonen, trokken er net minder mensen naar de stembus.

“Dat verbaast mij niet”, zegt professor politicologie Bram Wauters (UGent). “Uit onderzoek weten we dat leeftijd, scholing, herkomst en inkomen een invloed hebben op de bereidheid om te gaan stemmen. Die optelsom van individuele verschillen verklaart ook de verschillen tussen gemeenten.”


Sociale controle

In kleine, landelijke gemeenten wordt gemiddeld vaker gestemd. “Dat heeft te maken met sociaal contact en sociale controle. Iedereen ziet wie er gaat stemmen, en politici gaan er van deur tot deur”, zegt Wauters.

Nog meer factoren kunnen de verschillen in opkomst verklaren. Elektronisch stemmen schrikt af, zo blijkt. In gemeenten waar op papier gestemd werd, lag de opkomstgraad bijna 3 procentpunt hoger. Als de opkomst in gemeenten met een stemcomputer even hoog had gelegen, dan hadden bijna 80.000 Vlamingen meer een stem uitgebracht.

Ook het gemoed speelt een rol. Zo blijken gemeenten met meer gelukkige inwoners, zoals Bever en Voeren, een hogere opkomst te noteren. In Machelen, de gemeente met het laagste aandeel gelukkige mensen, daagde minder dan 60 procent op.

Ook als inwoners ongelukkig zijn over hun gemeente, laten ze het stemhokje links liggen. Eeklonaren, die het minst vaak gingen stemmen, zijn niet toevallig van alle Vlamingen het minst trots op hun stad. Bij een bevraging in 2023 bleek slechts 15 procent van de Eeklonaren vertrouwen te hebben in de lokale politiek – slechts drie gemeenten deden nog slechter. “In Eeklo is tijdens de regeerperiode wel wat misgelopen”, erkent Wauters. “Er waren coalitiewissels en er was veel geruzie: niet echt het toonbeeld van goed bestuur.”


Minder inspanningen

De analyse toont dat sommige groepen van kiezers vaker afhaken, nu de stemming niet meer verplicht is. “En dat vind ik als politicoloog problematisch. Er is een systematische ondervertegenwoordiging van bepaalde groepen van kiezers. Zij hebben hun stem niet kunnen laten horen, en we dreigen hen nog vaker uit te sluiten uit het politieke systeem. Ook op andere momenten van inspraak, zoals hoorzittingen of burgerpanels, dreigen ze af te haken”, zegt Wauters.

Bovendien riskeren ze door politici nog vaker in de steek gelaten te worden. “Politici zijn rationele mensen. Ze hebben maar een beperkte tijd en energie, en zullen die inzetten waar het hen ook stemmen oplevert”, zegt Wauters. “Dat geldt ook voor wijken met veel afhakers. Loont het voor politici nog om de belangen van wijken te verdedigen waar maar 30 of 40 procent komt stemmen?”


DS, 15-10-2024 (Dries De Smet)