‘Deel uitmaken van een groep is voor veel jongeren belangrijker dan hun toekomst’


Beelden van ernstige pesterijen en geweld tussen minderjarigen duiken almaar vaker op. Jeugdrechtadvocate Chantal Van den Bosch maakt zich zorgen over waar die nieuwe tendens naartoe gaat.


‘Op uw knieën en kus onze voeten.’ Een jonge kerel, niet ouder dan 15 jaar, wordt omcirkeld door ongeveer vijf of meer andere jongens. Terwijl hij zich blijft excuseren, dwingen ze hem met zijn knieën op de grond. Een voor een duwen de omstanders hun voeten in het gezicht van het slachtoffer.

Het zijn verre van fraaie beelden uit Zelzate die donderdag de aandacht van de media trokken en er doken de voorbije week wel meer gelijkaardige beelden van ernstig fysiek en verbaal geweld tussen minderjarigen op. Behalve de drie video’s uit Zelzate doen nog twee gefilmde incidenten uit Sint-Truiden de ronde, net als een vechtpartij in Antwerpen en een video van een minderjarige in Tielt die wordt aangevallen door schoolgenoten.

Zeven gelijkaardige gewelddadige filmpjes in één week tijd, allemaal met minderjarigen, allemaal duidelijk gefilmd voor verspreiding op sociale media. De lokale politie en parketten zijn elk hun onderzoek opgestart. In sommige gevallen dateren de feiten van weken tot maanden geleden. De politie roept op om de beelden niet te delen op sociale media.

Jeugdrechtadvocate Chantal Van den Bosch is niet verbaasd over wat er op de beelden te zien is: ‘Zulke beelden doen steeds vaker de ronde, er zijn nog veel meer soortgelijke video’s die gelukkig nooit zulke aandacht hebben gekregen.’

Van den Bosch maakt zich wel zorgen, na 37 jaar aan de Antwerpse balie is dit soort publieke vernederingen op sociale media én in de realiteit alarmerend.

Zeven video’s in een week tijd, is dat toeval of een trend?

‘Dat laatste, vrees ik. Vechtpartijen, vernederingen en intimidatie tussen jongeren zijn van alle tijden. Vroeger vonden die plaats in kleine groepjes of een-op-een. Door de feiten te gaan filmen, en ze op sociale media te zetten, ontstaan er onvoorziene naschokken. Daar maak ik mij misschien meer zorgen over dan over de feiten zelf.’

Hoe bedoelt u?

‘Denk aan een steen die in het water wordt gegooid. De rimpelingen daarvan kunnen nog heel ver uitdijen. Deze video’s worden tienduizend tot honderdduizend keer bekeken. Vrijdag bleek dat zelfs Elon Musk op een van de video’s heeft gereageerd op X (het vroegere Twitter, red.). Dat komt hard aan bij jongeren wier hele wereld rond imago en erbij horen draait.’

‘Er zal druk op de slachtoffers komen om wraak te nemen: “Laat je je zomaar vernederen?” Dat je na school een vernedering moet ondergaan op een pleintje is al erg genoeg. Stel je voor dat de beelden daarvan de wereld zijn rondgegaan. Na de fysieke pijn komt de mentale pijn. Wie niet de vlucht vooruit neemt, zal de neiging hebben om op zichzelf terug te plooien. Ze zijn bang om buiten te komen, durven soms niet meer naar school te gaan, met alle gevolgen van dien. Ik vrees echt dat we jongeren gaan verliezen door dit soort socialemediavernederingen.’

Wat kunnen de gevolgen voor de daders zijn?

‘Ze kunnen vervolgd worden voor slagen en verwondingen (met of zonder arbeidsongeschiktheid tot gevolg) maar ook voor vrijheidsberoving en het bedrieglijk wegnemen van andermans eigendom. Ook de omstanders zullen de dans niet ontspringen. Wie iemand die in nood verkeert niet helpt, kan daarvoor veroordeeld worden. Wie zulke gebeurtenissen filmt, kan vervolgd worden voor inbreuken op de privacywetgeving. Meer zelfs: je kunt die camera in het gezicht ook zien als een extra bedreiging.’

Het gaat wel om minderjarigen. Kunnen we oplossingen ook buiten justitie zoeken?

‘Zeker, dit is de taak van velen, niet alleen van justitie. Al mag wel gezegd worden dat de jongerenrecherche in Antwerpen heel doortastend en snel te werk gaat. In de eerste plaats is het vooral de taak van ouders om hun kinderen van dichtbij op te volgen, om hen de juiste waarden bij te brengen en om hen de gevolgen van sociale media te leren kennen. We mogen best wel meer van ouders eisen.’

‘Al heb ik ook begrip. Ik zie ouders die van sociale media niet veel kaas hebben gegeten. Ze denken dat ze een voorbeeldige zoon of dochter hebben, in realiteit leven ze met een cyberpester onder één dak. Je mag ook niet vergeten dat ouders burgerlijk aansprakelijk zijn voor de schade die hun kind heeft aangericht. In dit soort verhalen kan zowel de fysieke als psychische schade hoog oplopen.’

‘Volwassen worden is vandaag niet makkelijk. Voor onze jongeren is die virtuele wereld de realiteit. Aanzien, deel uitmaken van een groep, dat is veel belangrijker dan hun toekomst. Jongeren moeten leren nee te zeggen. Dat kan thuis, op school, met hulp van de overheid ...’

Er is wel een tendens tot meer controle. De burgemeester van Zelzate laat zijn politie nu alle jongeren controleren zonder aanleiding, minister Zuhal Demir (N-VA) kwam deze week op de proppen met enkelbanden voor minderjarigen...

‘Controle en repressie zijn nodig, daar twijfel ik niet aan. Maar je kunt niet alleen de symptomen behandelen, je moet ook de ziekte aanpakken. Ik zet grote vraagtekens bij enkelbanden voor minderjarigen. Stel dat een kind met zo’n band naar school moet. Het is nu al een uitdaging om jongeren na zulke feiten terug de schoolbanken op te krijgen, ze hebben die controle en die regelmaat nodig. Maar scholen zullen niet happig zijn op een leerling met een enkelband op de speelplaats. Ik vrees voor stigmatisering.’

‘In theorie bestaan er voldoende maatregelen om minderjarigen die in aanraking komen met justitie te omkaderen. Het probleem is dat we niet genoeg mensen en plaatsen hebben om ze in de praktijk toe te passen. Ik kan niet meer tellen hoe vaak ik met een jongere bij verschillende diensten heb moeten leuren om ergens hulp te vinden. Een wachtlijst van enkele maanden? Dan is het soms al te laat. We mogen de handdoek nooit in de ring gooien. Zelfs als je maar een op de tien kan helpen, is het dat godverdomme waard.’


DS, 18-08-2023 (Heleen Debeuckelaere)