Heiligen en zondaars in euroland


De eurozone wordt steeds meer een verhaal van ‘good guys' en ‘bad guys'. De goeden voeren blijkbaar een deugdelijk beleid omdat de markten dat zeggen, en de slechten worden als door God gestraft om hun spilzucht – omdat de markten dat zeggen. Zo komen we er nooit, schrijft PAUL DE GRAUWE.


Met veel fanfare werd in juni de zoveelste Europese topontmoeting georganiseerd en werden ‘historische beslissingen' genomen die de eurozone zouden stabiliseren. Daar bleek niets van aan. De Europese leiders waren pas thuis of de crisis barstte opnieuw los. Nu treft die crisis Spanje, een land dat vele malen groter is dan de landen die tot nu toe uit de financiële afgrond geholpen moesten worden.

De oorzaken zijn altijd dezelfde. Een land van de eurozone heeft budgettaire problemen. Griekenland uitgezonderd zijn die problemen niet erger dan degene die we vandaag observeren in de VS of het Verenigd Koninkrijk. Het verschil is wel dat die twee landen (en de andere die hun eigen munt hebben) aan de obligatiehouders een garantie bieden dat het geld er altijd zal zijn om hen uit te betalen. Die garantie is er omdat een land met een eigen munt de centrale bank kan en zal dwingen om, mocht er een liquiditeitstekort ontstaan, het geld te leveren. Dat kunnen de landen van de eurozone niet doen. Het gevolg is dat er bij de minste onraad een enorme vrees ontstaat of het land in kwestie de obligatiehouders wel kan terugbetalen. En die vrees is genoeg om op een zelfvoedende wijze een crisis te doen ontstaan die het getroffen land dwingt buitensporige saneringsinspanningen door te voeren die tot gevolg hebben dat de economie in elkaar stort.


Helse cirkel

Dat is nu ook aan het gebeuren in Spanje. Ten gevolge van de vrees van de beleggers dat de Spaanse overheid niet meer solvabel is, hebben ze de Spaanse overheid in de dynamiek van steeds diepere budgettaire sanering geduwd. Die dynamiek heeft het land in een recessie gestort en de budgettaire situatie almaar erger gemaakt. Dat laatste leidt tot een nieuwe verkoopsgolf van staatsobligaties, zodat de obligatieprijzen kelderen. De Spaanse banken worden getroffen door de recessie en de dalende obligatieprijzen. Ze worden mee in het bankroet gestort, en moeten door diezelfde Spaanse overheid ondersteund worden. Een helse cirkel.

De kern van het probleem is dat de landen van de eurozone hun monetaire soevereiniteit hebben verloren en daardoor geen verweer hebben als de financiële markten zich gedreven door paniek tegen hen keren. Erger nog, die financiële markten dwingen die landen dingen te doen die hen dichter bij het bankroet duwen. De vrees voor het bankroet maakt het bankroet waarschijnlijker.

Dat probleem zou opgelost kunnen worden door een mechanisme van financiële steun. Ik pleit al lang voor actie door de Europese Centrale Bank die moet doen wat volwassen centrale banken doen: erop toezien dat financiële markten de landen niet in het bankroet storten. Dat is wat de Federal Reserve (VS) en de Bank of England doen.

De ECB heeft nu aangekondigd dat ze dat misschien ook zal doen, maar de weerstand blijft groot. Ik vraag mij al een hele tijd af waar die weerstand vandaan komt. Ik ben er nog niet klaar mee, maar hier zijn enkele redenen.

Er is ten eerste een massaal verzet van traditionele economen, vooral in het noorden van Europa. Die gaan ervan uit dat de financiële markten altijd gelijk hebben. Als de financiële markten de interestvoet op Spaans overheidspapier optrekken, is dat omdat de Spaanse overheid een slecht beleid heeft gevoerd, punt. Dat land heeft, zoals dat heet, ‘onvoldoende structurele hervormingen' doorgevoerd. En de markten straffen dat terecht af, klinkt het. Het is dan ook zinloos dat de ECB geld stopt in zuidelijke landen als Spanje. Want die zullen dan geen prikkel meer hebben om die structurele hervormingen door te voeren. Maar de rauwe werkelijkheid is dat die landen nu alle paradepaardjes van structurele hervormingen (snellere afdankingen, minder werkloosheidsuitkeringen, lagere minimumlonen) hebben toegepast – in elk geval meer dan in België – maar het mag niet baten.


Manna uit de hemel

Er is ten tweede het feit dat de financiële crisis de eurozone in tweeën heeft gesplitst. Wanneer beleggers uit paniek overheidsobligaties van Spanje en Italië verkopen, dan storten ze zich in overheidsobligaties die ze als veilig beschouwen. Tot voor kort waren dat vooral Duitse obligaties. Onlangs kon België van deze paniekgolf profiteren. Het resultaat was dat het geld als manna uit de hemel viel zonder dat we er iets voor hoefden te doen.

En dan gebeurt er iets merkwaardigs. Traditionele economen hebben niet alleen verhalen over de hoge rentevoeten in het zuiden die het natuurlijke (haast door God gewilde) resultaat zijn van slecht beleid en corrupte systemen. Ze ontwikkelen ook verhalen over het goede beleid van noordelijke landen, en hun deugdzame systemen. Er zijn plots goede en slechte landen. En alhoewel een paar jaar geleden de rollen omgekeerd waren, horen we nu verhalen alsof de zuidelijke landen genetisch voorbestemd waren om een slecht beleid te voeren.

Die tweespalt leidt nu tot een politiek conflict. De deugdzame noordelijke landen vertikken het om hun goede geld te stoppen in onverbeterlijke corrupte landen. De toon wordt er een van moraliteit. De deugdzaamheid tegenover de zonde. Economen worden moralisten.

En zo kom ik tot de derde, waarschijnlijk meest fundamentele factor die een rationele oplossing van de eurocrisis bemoeilijkt: wantrouwen. De noordelijke landen hebben geen vertrouwen in de zuidelijke landen omdat ze overtuigd zijn dat elke steun misbruikt zal worden door corrupte regeringen aldaar. De zuidelijke landen vrezen een nieuwe overheersing door een arrogant Duitsland. En zo wandelt de eurozone van de ene crisis naar de andere. Hoe lang nog?


DS, 28-07-2012

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB