Houd de dief


Wat een geluk dat ik al van de schoolbanken af was voor Pascal Smet daar kon toeslaan met zijn ideetje om het Frans tot de derde taal te degraderen. Maar nog altijd schiet mijn Frans te kort, zo bleek toen ik laatst voor zondagsdienst werd opgeroepen in het discussieprogramma Mise au Point bij de RTBF. Daar was onder anderen ook de schrijver Patrick Roegiers aanwezig, en die heb ik volledig verkeerd begrepen - níét begrepen eigenlijk.


Onderwerp van discussie was N-VA-voorzitter Bart De Wever en diens ietwat mislukte ploffer in zijn column in De Standaard vorige week. Het is niet zo dat ze De Wever daar alleen 'demoniseren' - wat een woord trouwens. De nieuwsgierigheid is groot en oprecht en ze voeren er de deweverologie tot ongekende hoogten, weliswaar met vallen en opstaan, en er komt al eens een smakeloze uitschuiver bij wanneer ze het graf van De Wever père erbij halen.

Zo was daar Roegiers, gevierd schrijver in Parijs. Volgens hem wil De Wever het land verdelen en rakelde hij het oorlogsverleden van Hergé op om een nationale mythe in de collectieve herinnering aan te tasten. En Roegiers wil zich niet laten verdelen; hij wil Belgisch blijven omdat ook hij, behalve Franstalige Belg, net 'zo Vlaams is als Wiertz, Ensor of Spilliaert'. Voorts denkt hij dat de column ook de aandacht moest afleiden van de aardverschuiving die het pedofilieschandaal heeft veroorzaakt in het 'katholieke, integristische en germanofiele' Vlaanderen.

Pas toen ik de uitzending opnieuw bekeek, begreep ik wat Roegiers bedoelde. Hij volgt een oude traditie, die eigenlijk al in 1830 begon en waarin de Franse cultuur zich verstrengelt met de Vlaamse mystiek tot een Belgische identiteit.

Of Kuifje dan ook in Vlaanderen tot die nationale mythes behoort, valt overigens nog te bezien. Als kind las ik de strip nooit, omdat die vierkleurenalbums te duur waren. Ze kostten twee, drie keer zoveel als de in zwart-wit op krantenpapier gedrukte Nero- en Jommeke-albums die mijn ouders wel in huis haalden. Zelfs de in twee kleuren gedrukte Suske & Wiskes waren ons iets te duur. Dat zegt ook iets over de sociale betekenis van zulke mythes: je moet ze je kunnen veroorloven.

Toch is Roegiers' mythologie niet onnozel; ze heeft onder meer een apart literair pantheon gecreëerd, met nu vaak vergeten Vlaamse schrijvers die zich van het Frans bedienden, Nobelprijswinnaar Maeterlinck inbegrepen. In de plastische kunsten bloeit ze nog altijd, in een weliswaar averechtse traditie die, misschien met verre wortels bij Bosch, van Ensor via Magritte en Broodthaers vandaag tot bij een Wim Delvoye loopt.

Maar helaas voor Roegiers heeft het natiedenken zich heel anders ontwikkeld dan hij graag had gehad. In Vlaanderen heeft zich dat niet geënt op die Belgische mythes en iconen - waar de modale Vlaming toch geen deel aan had - maar op de taal. De tweedeling in het land is er het gevolg van.

Het wanbegrip lag, zo besef ik nu, minder aan mijn gebrekkige Frans dan aan onze diametraal tegengestelde uitgangspunten. Kon ik hem niet volgen omdat ik uitging van een door taal bepaalde identiteit, zo had hij niet in de gaten hoe het vandaag precies is gesteld met zijn Vlaamse mystiek.

Natuurlijk heeft Roegiers het volste recht op zijn identiteit. Ze is een legitieme constructie van de verbeelding; dat is wat schrijvers doen. En voorts valt ze historisch wel degelijk te verantwoorden. Het probleem ontstaat pas wanneer hij die artistieke visie in de politieke arena van nu brengt. Dan botst dat imaginaire vaderland van hem met le pays réel - o, wat gebruiken we gevaarlijke termen vandaag. Ze hebben met elkaar geen uitstaans, waaruit Roegiers geen andere uitweg zag dan door De Wever een 'revisionisme light' toe te schrijven.

En meteen - nog altijd bij de tweede kijkbeurt - zag ik een oud spook opduiken, uit de tijd tussen de twee wereldoorlogen. Toen viel de beslissing om de Belgische tweetaligheid vorm te geven via eentalige regio's. Een deel van de Franstalige elite heeft zich dat beklaagd: ils nous ont volé notre Flandre. De middeleeuwse steden, de kust, de polders en hun gedienstige volkje, plots was het haar allemaal 'ontstolen'. Ze besefte niet dat ze in een democratie een prijs moest betalen voor haar privilegie van de eentaligheid, dat ze overigens niet als een voorrecht, maar als een evidentie beschouwde.

Het probleem daarmee is vandaag niet dat dief De Wever nu met die buit onder zijn arm loopt. Wel dat er iemand is die te hard 'houd de dief' roept. Of liever: au voleur!


DS, 29-09-2010 (Marc Reynebeau)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB