Europa en Turkije hebben elkaar nodig (hoe jammer ze dat ook vinden)


Angela Merkel hield de diplomatieke lijnen met Ankara altijd open, nu luidt het plots dat Turkije geen EU-lid kan worden. Is de maat vol, of gaat het louter om verkiezingsretoriek?


‘Ze bouwen een nieuwe Berlijnse Muur met de stenen van het populisme.’ Ömer Celik, de Turkse minister van Europese Aangelegenheden, reageerde gisteren opvallend scherp op de uitspraken van Martin Schulz en Angela Merkel over de mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie.

Uitdager Schulz had zondagavond, tijdens het grote verkiezingsdebat, de bondskanselier gedwongen tot een naar haar normen erg duidelijk standpunt over de vraag of het Turkije van president Recep Tayyip Erdogan nog lid kan worden van de Europese Unie. Schulz beloofde de Duitse kiezers dat hij de toetredingsgesprekken zou beëindigen als hij bondskanselier wordt. Merkel zei daarop dat ze het thema ter sprake zal brengen op de volgende Europese top, eind oktober. Want zo’n beslissing moet unaniem genomen worden. Maar, voegde ze eraan toe: ‘Het is duidelijk dat Turkije op dit moment geen EU-lid kan worden.’

Dat standpunt werd gisteren nogmaals bevestigd door haar woordvoerder.


Nazipraktijken

Dat Merkel zover wil gaan, verrast. De spanningen tussen Turkije en de Europese Unie lopen almaar hoger op, sinds de mislukte coup tegen Erdogan en diens bijzonder repressieve reactie daarop. Duitsland, met zijn grote Turkse gemeenschap, is de favoriete schietschijf geworden van de Turkse president.

Niet alleen valt hij Berlijn voortdurend verbaal aan, ook worden Duitse burgers in Turkije met de regelmaat van de klok gearresteerd. Duitse militairen op de Navo-luchtmachtbasis van Incirlik wordt het leven zuur gemaakt. Toch probeerde Merkel de diplomatieke lijnen met Ankara open te houden. Erdogan mocht haar zelfs beschuldigen van nazipraktijken, ze bleef stoïcijns kalm.

Dat had veel te maken met het vluchtelingenakkoord dat de Europese Unie in 2016 met Turkije sloot en waarvan Merkel de drijvende kracht was. In ruil voor 6 miljard euro aan Europese steun houdt Ankara Syrische vluchtelingen op Turks grondgebied. Tot nu toe leeft Erdogan de toen gemaakte afspraken na. Hij weet immers dat het akkoord opblazen de deur naar de Europese Unie helemaal dicht doet.

Maar blijkbaar is voor Merkel de maat vol en heeft ze geen schrik meer dat de Turkse president de vluchtelingendeur openzet. Of doet ze nu ook aan verkiezingsretoriek? Dries Lesage, Turkije-kenner en hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Gent, sluit het niet helemaal uit. ‘Het is een tendens die zeker in Europa aan de gang is. Buitenlandse thema’s worden gerecupeerd voor binnenlands politiek gebruik. En Turkije ligt ondertussen zo gevoelig in Europa dat het daarvoor kan dienen.’

Ook bij de Nederlandse verkiezingen was Turkije een cruciaal thema. Toen Turkse ministers campagne wilden voeren in Nederland, werd dat door premier Mark Rutte verboden. De rellen die daarop volgden, werden kordaat de kop ingedrukt. Het legde Rutte geen windeieren. Plots steeg hij in de peilingen.

Lesage: ‘Je kunt cynisch zijn en zeggen dat het voor intern gebruik is, maar ik vind het een gevaarlijke evolutie. Het drijft de internationale spanningen alleen maar op. Trouwens, Erdogan doet precies hetzelfde: hij schildert Europa af als boeman om zijn populariteit te vergroten.’


Miljardencontracten

Daarom is de reactie van de Turkse minister van Europese Aangelegenheden ook wat vreemd. De indruk bestaat toch dat het Erdogan-regime helemaal geen lid meer wil worden van de EU. Of hoopt Ankara stiekem toch nog op een lidmaatschap?

‘Dat blijft een groot mysterie. Erdogan laat inderdaad geen kans onbenut om de EU te schofferen, maar ook hij is al opnieuw in verkiezingsmodus’, zegt Lesage. ‘In 2019 vinden er parlements- en presidentsverkiezingen plaats. De vraag blijft: durft hij echt de stekker uit de onderhandelingen met Europa te trekken? Vergeet niet dat een batterij Turkse ambtenaren daar voltijds mee bezig is. Ze hebben nooit de opdracht gekregen daarmee te stoppen.’

‘Bovendien zijn er binnen de AK-partij ook verschillende stromingen. Erdogan richt zijn blik op het oosten, maar veel Turken beseffen dat ze *Europa economisch heel hard nodig hebben. Er worden nog altijd miljardencontracten gesloten. Onlangs nog haalde het Duitse Siemens een erg groot overheidscontract binnen voor de bouw van een windmolenpark. En wie zijn de militaire bondgenoten in de regio als de EU wegvalt? Rusland? Saudi-Arabië, Iran? Evident is dat niet.’

‘Voor Europa geldt hetzelfde. Ook binnen de EU durft blijkbaar niemand de deur definitief dicht te doen. In dat scenario verliezen beide partijen.’ Tenzij Merkel nu toch de forcing wil voeren.


EU vs. Turkije

• In 1987 diende Turkije, dat ook lid is van de Navo, voor het eerst een aanvraag in om EU-lid te worden. Die vraag heeft altijd op veel weerstand gebotst, maar de jongste jaren lijkt de kans dat het ooit zover komt, steeds kleiner.

• In 2014 schreef de Europese Commissie haar meest kritische vooruitgangsrapport. Brussel had steeds meer twijfels over de onafhankelijkheid van de Turkse rechters.

• Toch bliezen de partijen in maart 2016 de toetredingsonderhandelingen nieuw leven in . In ruil voor de vluchtelingendeal vroeg Ankara dat Turken visumvrij naar Europa mogen reizen. Europa heeft daar nog niet mee ingestemd.

• Na de mislukte coup van juli 2016 verslechterden de *relaties zienderogen. In Duitsland en Nederland mochten Turkse politici geen campagne voeren voor het referendum dat Erdogan meer macht moest geven.

• In april 2017 vroeg het Europees Parlement officieel dat de onderhandelingen zouden worden bevroren. Maar een volledige stopzetting lag nog nooit op tafel.


DS, 05-09-2017 (Dominique Minten)

Bijgesloten Plaatje(s)

 

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB