Ongevaccineerden proberen te overtuigen is tijdverlies


Geef alle beschikbare vaccins zo snel mogelijk aan gemotiveerde mensen. Dat is efficiënter dan een algemene vaccinatieplicht invoeren, vindt Luc Bonneux.


Het debat over verplichte vaccinatie had ik eerder in de middeleeuwen verwacht, met niet-gevaccineerden als moderne zondebokken en antivaxers als de nieuwe duivels. Toen werd iedereen nog met de herdersstaf tot het juiste geloof geslagen. Epidemieën verwarren de geesten: dat is van alle tijden. Maar in onze moderne maatschappij zijn velen er bijzonder erg aan toe.

Een eerste doelgroep voor verplichte vaccinatie zijn de mensen die in de gezondheidszorg werken. In de discussie daarover moeten de patiëntenrechten centraal staan. Gevaccineerde patiënten hebben door vaccinatie aangegeven zich te willen beschermen tegen infectie. Zij hebben recht op verpleging en artsen die maximaal beschermd zijn tegen infectie. Daarover is geen discussie mogelijk. Niet-beschermde verzorging veroorzaakt een klein maar reëel extra risico op infectie voor een per definitie kwetsbare patiënt. Die hoeft dat risico niet te nemen.

Maar dat er geen duidelijke richtlijnen zijn voor de aanzienlijk grote groep verplegers en artsen (30 procent?) die immuun is door een doorgemaakte infectie, wijst op een tunnelvisie over vaccinatie. Zowel een doorgemaakte infectie als een vaccinatie beschermt tegen infectie. Tenzij goed uitgevoerde studies me ongelijk geven, biedt een doorgemaakte infectie een even grote bescherming tegen de deltavariant als vaccinatie. Een enkele extra vaccinatie na infectie is beter dan geen vaccinatie, maar een dubbele vaccinatie is in zo’n geval overbodig en betekent een verspilling van nuttige vaccins.

Het risico dat een patiënt besmet raakt, is het hoogste tijdens de epidemische golf, niet ergens in 2022. Voor het verloop van een pandemie is dat verre toekomst. De kans dat dwangvaccinatie in de komende lente enig nut heeft, is laag tot onbestaande. Als de politiek en vakbonden zich blijven verzetten tegen een verplichte vaccinatie voor de zorg, is het beter om nu al de bestaande wetgeving in te schakelen. Over besmettingen door de nalatigheid van arts of verpleger bestaat zeker jurisprudentie.


Getuigen van Jehova

Het pleidooi voor een vaccinatieplicht voor de volledige bevolking getuigt daarentegen van een totaal gebrek aan medische realiteitszin en kennis van een grondbeginsel van de medische ethiek: het recht op zelfbeschikking. Om wat voorbeelden te noemen: er is brede consensus dat we geen dwangvoeding geven aan hongerstakers, bloedtransfusies aan getuigen van Jehova of medische interventies aan mensen die schriftelijk hadden aangegeven dat niet meer te willen. Sommigen verwijzen naar de poliovaccinatie, maar dat getuigt evenmin van veel inzicht. Die vaccinatie is niet verplicht voor wilsbekwame volwassenen, maar voor wilsonbekwame kinderen. De maatschappij neemt het dus over van de ouders, zoals we ook leerplicht opleggen aan alle kinderen.

Wie iedereen verplicht wil vaccineren, heeft ook weinig voeling met de praktische realiteit. In Boechout zijn 10.400 (95 procent) volwassen inwoners volledig gevaccineerd, 600 (5 procent ) zijn dat niet. Die 600 zijn geen doorslagje van de andere 10.400, alleen koppig en wat dom. Die mensen hebben een groot aantal mogelijke motieven om zich niet te laten vaccineren. De niet-gevaccineerde mensen die ik ken, zijn laagopgeleid, hebben een angststoornis of hebben een psychiatrische voorgeschiedenis. Anderen zijn net erg verstandig, maar geloven in complotten. Wie zich inbeeldt ziek te worden door een vaccinatie, zal vaak ziek worden: dat heet het nocebo-effect en is het spiegelbeeld van placebo. Weinig aandoeningen zijn lastiger te genezen dan ingebeelde ziekten. En deze mensen zijn echt ziek, met echte symptomen die vaak hun leven vergallen.

‘De cijfers’ zouden de reden moeten zijn om wilsbekwame burgers het recht op privacy en op zelfbeschikking te ontnemen. Er is een veel eenvoudigere, snellere en meer wenselijke oplossing om de immuniteit van de gemeenschap op te krikken: prik alle beschikbare vaccins zo snel mogelijk in gemotiveerde armen. Dat is veel efficiënter dan niet-gemotiveerde armen om te draaien.

Het beschermende effect van vaccinaties verzwakt over tijd. Gevaccineerde mensen hebben gekozen voor vaccinatie, en zijn erg gemotiveerd. Een week na een boostervaccinatie is hun immuniteit weer hoog, en voor zover bekend is dat duurzamer dan na de tweede prik. Als je een niet-gevaccineerde weigeraar tot acceptatie hebt gepest, duurt het nog minimaal zes weken na de eerste prik voor zijn immuniteit hoog genoeg is – en dan mag je de derde al beginnen te plannen.


Een kwestie van prioriteiten

Tot slot is er de uitgestelde zorg. Dat is een probleem van prioriteiten stellen en keuzen maken. In Nederland is de opnamekans in de intensive care, na een infectie door corona, ongeveer de helft van in België. Globaal zijn de Nederlandse resultaten nochtans niet slechter. Kiezen is verliezen, in de Belgische gezondheidszorg zijn er alleen winnaars. Maar dat verliezen we elders. Geld dat gebruikt wordt om bedden te vullen, wordt niet gebruikt om personeel te verlonen of pensioenen te verhogen, om maar iets te noemen. Vroeg of laat zullen we dit debat toch moeten aangaan: wat is nog redelijk op hoge leeftijd? Ik gun iedere grootmoeder een overlijden in het eigen bed omringd door haar geliefden, niet in een steriel ic-bed omringd door witte pakken.

Luc Bonneux, epidemioloog


DS, 24-11-2021